World Wide Web (www.) không còn “toàn cầu”

Châu Âu đang thả nổi các quy định,  để ngỏ khả năng áp đặt các lệnh cấm tạm thời đối với các công ty công nghệ của Mỹ vi phạm luật của khối này. Mỹ trên đà cấm TikTok và WeChat, mặc dù chính quyền mới của ông Biden đang cân nhắc lại động thái đó. Ấn Độ, quốc gia đã cấm hai ứng dụng trên từ Trung Quốc cũng như hàng chục ứng dụng khác, hiện đang gây khó dễ với Twitter.

Trong tháng này, Facebook  đã xung đột với chính phủ Úc về một luật được đề xuất, yêu cầu công ty trả tiền cho các nhà xuất bản và cơ quan tin tức. Đáp lại, Facebook nhanh chóng quyết định chặn người dùng chia sẻ liên kết tin tức trong nước, mở ra khả năng thay đổi mạnh mẽ cách thức hoạt động của nền tảng giữa quốc gia với quốc gia khác.

Sau đó, hôm 23/2, Facebook đã đạt được thỏa thuận với chính phủ Úc và đồng ý khôi phục các trang tin tức.

Facebook đã đạt được thỏa thuận với chính phủ Úc sau chiến thuật "cô lập" tin tức từ xứ sở chuột túi

Tuy nhiên, trong thông báo về thỏa thuận, Facebook đã ám chỉ khả năng xảy ra các cuộc đụng độ tương tự trong tương lai. Campbell Brown, Phó chủ tịch quan hệ đối tác tin tức toàn cầu tại Facebook, cho biết trong một tuyên bố: "Chúng tôi sẽ tiếp tục đầu tư vào tin tức trên toàn cầu và chống lại nỗ lực của các tập đoàn truyền thông trong việc thúc đẩy những khuôn khổ quy định, mà không tính đến việc trao đổi giá trị thực giữa các nhà xuất bản và các nền tảng như Facebook”.

Nhưng nếu các thỏa thuận lãnh thổ như vậy trở nên phổ biến hơn, thì mạng internet kết nối toàn cầu mà chúng ta biết sẽ trở nên giống cái mà một số người gọi là "mạng liên kết", hoặc một tập hợp các mạng nội bộ khác nhau có giới hạn được xác định bởi biên giới quốc gia hoặc khu vực.

Sự kết hợp giữa chủ nghĩa dân tộc gia tăng, tranh chấp thương mại và lo ngại về sự thống trị thị trường của một số công ty công nghệ toàn cầu đã dẫn đến các mối đe dọa về các quy định ràng buộc trên toàn thế giới.

Và các vết nứt có vẻ ngày càng sâu hơn.

Như các sự kiện gần đây đã cho thấy, một nền tảng không cần phải bị cấm hoặc đóng cửa hoàn toàn để tạo ra sự phân mảnh. Đáp trả nỗ lực của Úc trong việc yêu cầu trả tiền cho các nhà xuất bản, Facebook ngừng hiển thị các liên kết tin tức cho người dùng tại Úc, và người dùng bên ngoài nước này cũng không thể truy cập nội dung từ các kênh tin tức của Úc.

Động thái tạm thời đi ngược lại tiền đề của việc Internet đóng vai trò như một công cụ cho luồng thông tin tự do trên toàn cầu.

Tại Ấn Độ, khi được cảnh báo rằng “phải tôn trọng luật pháp quốc gia", Twitter đã tìm kiếm điểm trung gian bằng cách giữ lại một số tài khoản đang sử dụng những gì mà chính phủ gọi là hashtag "vô căn cứ và trái phép". Những tài khoản đó không hiển thị với người dùng trong nước nhưng vẫn có thể được truy cập bên ngoài.

Đó là một bối cảnh rất khác so với bối cảnh cho phép các công ty công nghệ Mỹ tích lũy tài sản và quyền lực khổng lồ. Trừ những trường hợp ngoại lệ đáng chú ý như Trung Quốc và Triều Tiên, Facebook và các đại gia công nghệ có thể tung ra các sản phẩm của họ trên toàn thế giới mà không bị cản trở nhiều. Bây giờ, sự cởi mở đó có thể không còn như trước.

Tham vọng kết nối hàng tỷ người dùng trên thế giới của Facebook dường như đã trở thành cái gai trong mắt những chính phủ quốc gia

Xu hướng bảo hộ

Mặc dù Facebook không phải là công ty công nghệ duy nhất nằm trong danh sách quan ngại của các chính phủ trên toàn cầu, nhưng công ty dường như mang tính biểu tượng hơn bất kỳ doanh nghiệp nào khác ở Thung lũng Silicon về lời hứa về một mạng internet toàn cầu, vận hành theo luật của các quốc gia khác nhau.

5 năm trước, Giám đốc điều hành Facebook Mark Zuckerberg đã nói về mục tiêu đạt được 5 tỷ người dùng, hoặc phần lớn dân số thế giới. Hiện tại, công ty đã có hơn 3 tỷ người dùng hoạt động hàng tháng trên các ứng dụng khác nhau của mình, một minh chứng cho việc mở rộng nhanh chóng trên toàn thế giới.

Ngay cả ở Trung Quốc, nơi mà bộ máy kiểm duyệt trực tuyến của chính phủ đã ngăn chặn các công ty công nghệ phương Tây trong nhiều thập niên, Facebook và Google đều tìm cách nhượng bộ để được phép hoạt động.

Thế nhưng, Facebook đang chuyển sang chiến lược - mà ngày càng trở thành một trò chơi được thử nghiệm nhiều hơn cho ngành công nghệ: đe dọa rút các sản phẩm của mình ra khỏi thị trường khi đối mặt với các quy định bất lợi.

Vào năm 2014, Google đã đóng cửa dịch vụ Google Tin tức của mình ở Tây Ban Nha sau khi quốc gia này thông qua luật tương tự như luật mà Úc hiện đang dự tính. Tại Úc, Google cũng đe dọa rút công cụ tìm kiếm của mình ra khỏi đất nước trước khi nhượng bộ và ký kết hợp đồng với một số nhà xuất bản hàng đầu của nước này.

Lần này, ít nhất, chiến lược dường như có tác dụng với Facebook. Nhưng có những dấu hiệu cho thấy các quốc gia trên thế giới - bao gồm cả Mỹ - sẵn sàng nghiêm khắc hơn đối với hoạt động của nhiều đại gia công nghệ toàn cầu.

Cuối cùng, các công ty công nghệ phụ thuộc vào việc duy trì tiếp cận hàng tỷ người dùng trên khắp thế giới, và các chính phủ đã cho thấy họ sẵn sàng cắt quyền truy cập đó với danh nghĩa bảo vệ công dân và chủ quyền của họ trên mạng Internet.

Cuộc đối đầu giữa những đại gia công nghệ và các chính phủ có thể dẫn đến sự phân mảnh của mạng Internet toàn cầu

Tấn Vĩ (theo CNN)