Phương Tây đã phản ứng với động thái quân sự của Nga tại Ukraine bằng hàng loạt đòn trừng phạt. Đòn tấn công mới nhất được thiết kế để gây ra một khủng hoảng ngân hàng, áp đảo hệ thống phòng thủ tài chính của Moscow và đẩy nền kinh tế Nga vào suy thoái sâu.

Theo CNN, giới phân tích cho biết trong lịch sử không một nền kinh tế nào có tầm quan trọng với thế giới lớn như Nga mà bị trừng phạt với cấp độ cao như hiện nay. Rủi ro lớn là Nga sẽ đối mặt với khủng hoảng tài chính khủng khiếp đến mức đẩy các ngân hàng lớn nhất tới bờ vực sụp đổ.

Quan chức phương Tây mô tả chiến dịch của họ là chiến tranh kinh tế với mục đích trừng phạt Tổng thống Putin và biến đất nước mà ông dẫn dắt thành kẻ bị quốc tế cô lập – dù cho biện pháp trừng phạt có mất nhiều năm để phá hủy lớp phòng thủ của "pháp đài kinh tế" Nga.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Pháp Bruno Le Maire tuyên bố: "Nền kinh tế Nga sẽ sụp đổ dưới tay chúng tôi".

Vị thế nhà cung cấp năng lượng lớn trên thế giới của Nga sẽ khiến nhiệm vụ này càng thêm khó khăn. Châu Âu thu mua gần 40% khí tự nhiên và 25% dầu thô từ Nga, và bất kỳ sự gián đoạn nào đối với những sản phẩm đó sẽ khiến giá cả toàn cầu lên cao hơn nữa.

Chiến tranh kinh tế của phương Tây

Cuộc tấn công Ukraine của ông Putin đã bị đáp trả bằng phản ứng chưa từng thấy từ Mỹ, Anh, Liên minh châu Âu (EU), Canada, Nhật Bản, Australia và các nước khác. Ngay cả Thụy Sĩ nổi tiếng với vị thế trung lập và đầy bí mật cũng cam kết áp đặt trừng phạt lên Nga.

Phương Tây cũng cắt đứt khả năng tiếp cận tới USD của hai ngân hàng lớn nhất Nga là Sberbank và VTB. Mỹ và các đồng minh cũng thực hiện các bước để loại bỏ một số ngân hàng Nga khỏi hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT.

Liên minh của Mỹ đang cố gắng ngăn chặn ngân hàng trung ương Nga bán USD và các ngoại tệ khác hòng bảo vệ đồng ruble và nền kinh tế. Bộ trưởng Bộ Tài chính Pháp Le Maire ước tính tổng cộng gần 1.000 tỷ USD tài sản Nga đã bị đóng băng bởi các lệnh trừng phạt.

Ông Oliver Allen, nhà kinh tế thị trường tại Capital Economics viết trong lưu ý: "Các nước dân chủ phương Tây đã khiến nhiều người ngạc nhiên khi gia tăng áp lực kinh tế lên Nga thông qua việc cô lập nước này khỏi thị trường tài chính toàn cầu".

"Nếu Nga tiếp tục con đường hiện tại, dễ thấy rằng những biện pháp trừng phạt mới nhất có thể trở thành bước đầu tiên trong việc cắt đứt nghiêm trọng và lâu dài các mối quan hệ tài chính và kinh tế của Nga với phần còn lại của thế giới".

Các nước phương Tây đã gạt bỏ khả năng gửi quân tới Ukraine và do đó trừng phạt kinh tế là cách chủ đạo để thách thức Nga. Các biện pháp này có thể xóa sổ 6% GDP Nga, theo ước tính của Oxford Economics. 

"Pháo đài kinh tế" của Nga

Kể từ 2014 khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea của Ukraine, ông Putin đã chuẩn bị các bước để giúp nền kinh tế 1.500 tỷ USD của Nga chống chọi với các lệnh trừng phạt. Moscow đã cố gắng giảm sự phụ thuộc vào USD, hạn chế chi tiêu chính phủ và tích trữ ngoại tệ.

Các nhà hoạch định kinh tế Nga cũng tìm cách tăng sản xuất một số mặt hàng trong nước bằng cách cấm sản phẩm tương đương của nước ngoài. Ngân hàng trung ương Nga lấp đầy "rương chiến" với khoảng 630 tỷ USD dự trữ bao gồm ngoại tệ và vàng – con số khổng lồ khi so với hầu hết các nước khác.

Những biện pháp phòng thủ nêu trên đang chịu thử thách lớn. Theo Capital Economics, các lệnh trừng phạt đã vô hiệu hóa khoảng 50% kho dự trữ ngoại hối của Nga.

Ngân hàng trung ương Nga thừa nhận: "Các điều kiện ngoại cảnh của nền kinh tế Nga đã thay đổi đáng kể" khi thông báo tăng gần gấp đôi lãi suất lên 20%. "Quyết định này là cần thiết để hỗ trợ tài chính và ổn định giá, bảo vệ tiền tiết kiệm của người dân khỏi sự mất giá".

Nga cũng đang áp đặt các hạn chế về vốn. Hôm 28/2, ngân hàng trung ương đã lệnh cho doanh nghiệp bán ngoại tệ để giúp đỡ đồng ruble giữa lúc đồng nội tệ của Nga rớt giá kỷ lục so với USD. Và theo CNN, Tổng thống Putin đang lên kế hoạch ra sắc lệnh tạm thời cấm doanh nghiệp và nhà đầu tư nước ngoài bán tài sản của Nga.

Quan chức cấp cao trong chính quyền ông Biden tự tin: "Rương chiến tranh hơn 600 tỷ USD [kho dự trữ ngoại tệ] của Nga chỉ hùng mạnh nếu ông Putin có thể dùng nó".

Diễn biến tiếp theo

Mọi ánh mắt đang đổ dồn về hệ thống tài chính của Nga.

Đã có những bài báo về việc người Nga xếp hàng dài để rút tiền từ ATM, có nguy cơ xảy ra hiện tượng rút tiền hàng loạt. Là mục tiêu chính bị trừng phạt, các ngân hàng Nga còn có thể chịu áp lực lớn hơn nữa nếu người vay không thể trả nợ khi suy thoái đánh vào doanh nghiệp và hộ gia đình.

Ông Liam Peach, nhà kinh tế thị trường mới nổi tại Capital Economics, nói rằng các ngân hàng Nga có thể buộc phải phản ứng bằng cách bán ra tài sản với giá rẻ. Tín dụng có thể trở nên khan hiếm, khiến nỗi đau kinh tế càng tồi tệ hơn.

Rắc rối khác là các ngân hàng Nga chỉ có đủ ngoại tệ trong tay để trang trải khoảng 15% số tiền gửi ngoại tệ trên sổ sách. Ngân hàng trung ương thường sẽ cung cấp ngoại tệ cho các ngân hàng, nhưng với một nửa rương chiến tranh nằm ngoài tầm với, phương án này có thể là không còn khả thi trong lúc còn phải bảo vệ đồng ruble.

Ngân hàng trung ương Nga cũng có thể chịu áp lực suốt nhiều tháng hoặc nhiều năm. Nhờ dầu khí, kim ngạch xuất khẩu của Nga lớn hơn nhiều nhập khẩu, và các khoản thanh toán là nguồn ngoại tệ lớn. Nhưng theo Capital Economics, nhà đầu tư và doanh nghiệp có thể cố chuyển lượng lớn ngoại tệ ra khỏi Nga, buộc ngân hàng trung ương chi đến 100 tỷ USD dự trữ trong năm nay.

Cùng lúc đó, phương Tây có thể tiếp tục trừng phạt nặng hơn. Mỹ và đồng minh có thể loại bỏ thêm ngân hàng Nga khỏi SWIFT và siết hạn chế lên đồng USD, theo Viện Tài chính Quốc tế (IFF). Họ cũng có thể cắt đứt xuất khẩu dầu của Nga.

Leo thang xung đột kinh tế có thể tạo ra hậu quả lớn. Cựu Tổng thống Nga Dmitry Medvedev đáp lại lời của Bộ trưởng Tài chính Pháp: "Đừng quên rằng trong lịch sử nhân loại, chiến tranh kinh tế thường biến thành chiến tranh thật".