Chuyên gia giáo dục Trần Thị Lệ Hằng, hiện sống tại TP.HCM - Ảnh do nhân vật cung cấp

"Rất khó để chạm đến, nhưng cũng sẽ dễ dàng hơn rất nhiều nếu chạm đúng huyệt, sẽ giúp họ thay đổi rất nhiều" - chị Trần Thị Lệ Hằng, người sáng lập chương trình Kỷ luật yêu thương, chuyên gia tại tổ chức Points Of You toàn cầu, chia sẻ với Tuổi Trẻ Online về chủ đề "Mẹ đơn thân hạnh phúc" nhân Ngày quốc tế hạnh phúc 20-3.

Chạm thành công, xa hạnh phúc

* Theo chị, khi lựa chọn là mẹ đơn thân, người phụ nữ đối diện với những áp lực, rào cản nào trong cuộc sống?

- Hiện nay, có một nhóm bạn trẻ lựa chọn cách làm mẹ đơn thân chủ động. Cá nhân tôi không ủng hộ lựa chọn đó - cả với tư cách là một người làm giáo dục, cũng bởi người mẹ đang quyết định thay việc con không có bố.

Tôi thường hướng đến việc hỗ trợ đối tượng phụ nữ đã ly thân, ly hôn, mất chồng, thậm chí cả những người đơn phương trong chính cuộc hôn nhân của mình.

Với mẹ đơn thân, đa phần thường có 2 xu hướng: hoặc là đổ lỗi, trách cứ, đóng vai "nạn nhân"; hoặc là đóng vai "siêu nhân" mạnh mẽ.

Với vai nạn nhân, ban đầu họ sẽ nhận được sự thương cảm, thông cảm của người xung quanh. Núp ở vai đó sẽ cho họ cảm giác được vỗ về, đỡ đi cảm giác chịu trách nhiệm cho những điều không như ý diễn ra trong cuộc sống.

Còn ở vai siêu nhân, sẽ khó hơn rất nhiều. Ở vai này, người phụ nữ thành công trong mắt mọi người, được mọi người tán dương mạnh mẽ. Họ gồng mình lên mà không cần sự hỗ trợ của bất kỳ ai. Thế nhưng, những người này bên ngoài rất cứng, song bên trong thường tan nát, yếu lòng. Sự gồng lên đó cho họ có cảm giác làm được nhiều thứ, thậm chí dễ chạm đến thành công, nhưng rất xa hạnh phúc.

Mẹ đơn thân phải đối diện với rất nhiều áp lực: từ gia đình, xã hội, áp lực tài chính, không đủ thời gian. Nhưng lớn nhất chính là cảm giác tội lỗi, tự dằn vặt bản thân mình. 

* Khi đã giúp họ định hình được vai, có những cách nào để kéo họ gần hơn với hạnh phúc, thưa chị?

- Có những bà mẹ đơn thân tìm đến và nói với tôi rằng, họ thấy mình như đang ngập trong bùn, mông lung, hoang mang, bối rối và không biết bắt đầu từ đâu.

Ban đầu hầu hết đang rất hận người cũ, năng lượng giận dữ trong họ rất nhiều, hoặc là trong lòng đang ẩn chứa rất nhiều vết thương.

Một trong những nguyên do khiến người ta nghĩ đến chuyện tự tử, làm chuyện dại dột vốn là vì họ thấy cô độc, mất hết phương hướng, không biết bám víu vào ai.

Thường thì tôi hướng dẫn, giúp họ quay về nhìn thấy mình "như mình chính là". Bởi lẽ, có nhiều người gồng lên làm "siêu nhân", nhưng thực ra ẩn sâu bên trong họ là nhu cầu cơ bản của con người: mong muốn được gắn kết.

Chúng tôi chỉ ra cho họ thấy được áp lực đang đối diện, giúp họ nhóm lại, mạch lạc, rõ ràng hơn. Sau đó, phân tích cho họ biết đang là ai, đang ở đâu, đang đóng vai trò gì, chỉ cho họ còn con đường khác, còn bức tranh khác, giúp họ nhận ra cần phải quay về trạng thái cân bằng, từ đó, hướng đến các kỹ năng để tìm thấy hạnh phúc.

Học kỹ năng, tìm hạnh phúc

Cách vì con tốt nhất chính là bản thân cha mẹ phải hạnh phúc - Ảnh: Kỷ Luật Yêu Thương

* Nhắc đến kỹ năng tìm hạnh phúc, chị có thể giải thích rõ hơn về điều này?

- Theo nghiên cứu, có 3 yếu tố chính tác động đến hạnh phúc: gene di truyền (chiếm 50%), thói quen (chiếm 40%) và 10% còn lại là yếu tố hoàn cảnh.

Với yếu tố di truyền, chúng ta không thể quyết định được. Với yếu tố hoàn cảnh, đôi khi mình không chủ động được. Nhưng với thói quen, yếu tố này hoàn toàn nằm trong tay chúng ta.

Có nhiều kỹ năng để thực hành hạnh phúc. Với mẹ đơn thân, chúng tôi đưa ra 3 vấn đề: học tập trung vào bản thân, tự khẳng định với bản thân và học cách trân trọng từng khoảnh khắc.

Chúng tôi cũng đưa ra một trong những kỹ năng thực hành nữa là thiền mở khóa trái tim. Nghiên cứu chỉ ra rằng, khi mình kết nối được với trái tim, rung động với trái tim sẽ giúp ích rất nhiều cho não bộ, cho trái tim mình.

Tất nhiên trong khi thiền sẽ có hướng dẫn kết nối với bản thân, giúp mẹ đơn thân bước đầu tự nói lời khẳng định với bản thân và giúp họ trân trọng mỗi khoảnh khắc ở hiện tại. Ngoài ra, chúng tôi còn giúp các mẹ kết nối với con cái, cải thiện mối quan hệ với con.

Việc mẹ đơn thân yêu bản thân mình, có một cuộc sống tương thuộc với con cái nhưng độc lập, khỏe mạnh về mặt cảm xúc thì không những giúp họ trở thành người hạnh phúc, mà còn giúp cho đứa con không phải gồng gánh trách nhiệm, không vô tình trở thành nạn nhân trong gia đình mà người bố không sống chung. Đôi khi một gia đình tan vỡ, hoàn toàn sẽ mang đến cơ hội để đứa trẻ có thêm 4 ông bố - bà mẹ, hoặc ít nhất con ở trong một không gian văn minh, hạnh phúc.

Đã đến lúc mẹ đơn thân nhận ra, chuyện làm tổn thương một đứa trẻ không phải là câu chuyện của ba mẹ ly hôn, mà là ba mẹ ứng xử thế nào trong cuộc ly hôn đó. Cách vì con tốt nhất chính là bản thân họ phải hạnh phúc. Hạnh phúc không phải là điều gì mơ hồ đâu, nó là một kỹ năng có thể học được.  

"Mình không thấy mình có giá trị thì chẳng ai thấy được điều đó" - Ảnh: Kỷ Luật Yêu Thương

* Là mẹ đơn thân, chị thấy hạnh phúc với cuộc sống hiện tại chứ?

- Tôi từng ly hôn nên tôi hiểu rất rõ việc luôn coi chồng con là số 1, mà bản thân không bao giờ đặt mình ở vị trí ưu tiên. Vì lẽ đó mà mình đánh mất rất nhiều thứ trong cuộc sống, thậm chí còn ảnh hưởng đến cuộc sống của những người mà mình luôn coi là số 1.

Ở người phụ nữ có nguồn năng lượng nuôi dưỡng, có bản năng của một người mẹ, và mình thấy vui vì điều đó. Ban đầu hẳn nó rất tốt đẹp, nhưng lâu ngày sẽ sinh chuyện. Giống như việc "cắm rễ sâu vào trong lòng", mình nhận ra sự trống rỗng, rất khó để có sự kết nối, hạnh phúc thật sự trong mối quan hệ với người kia.

Đến khi đổ vỡ, lúc quan sát lại tôi mới thấy có những lúc mình muốn nói ra nhu cầu của bản thân nhưng rồi gạt đi, để ưu tiên cho chồng con.

Tôi nhớ lần đầu tiên nói ra đề nghị với ba của con, điều đó khó đến nỗi tôi vừa run vừa khóc, cũng vì tôi chưa bao giờ đề nghị người khác điều gì. Sau đó như mở nút cổ chai, dần dần có những lúc chúng tôi tranh luận, nhưng mối quan hệ thật hơn rất nhiều, dù có thể không còn tròn vai như trước nữa.

Đổ vỡ giúp tôi hiểu được, nhận trách nhiệm để tìm hiểu nguyên nhân và nhận ra mình góp phần vào đổ vỡ đó, chính mình đào tạo cách để người ta đối xử với mình. 

Tôi nhận ra, mình không yêu mình thì chẳng ai yêu mình được, mình không thấy được mình là người có giá trị thì chẳng ai thấy được điều đó.

Tình yêu diệu kỳ

TTO - Diệp Roll là DOP (đạo diễn hình ảnh) có tiếng trong nghề. Một lần gặp lại, khi tôi hỏi về tình yêu của Diệp, bỗng dưng Diệp trầm ngâm nhưng rồi một ánh sáng tình yêu vẫn được thắp lên trong câu chuyện mà khởi đi là một nỗi buồn.