Hội thảo “Dòng chảy pháp luật kinh doanh Việt Nam 2021” do Liên đoàn Công nghiệp và Thương mại Việt Nam (VCCI) tổ chức sáng 29-3 có một phần đáng chú ý nói về thông tư, văn bản tác động đến sản xuất, kinh doanh.
Nhận định tổng quát, báo cáo của VCCI cho rằng tuy nhiều văn bản quy phạm pháp luật về kinh doanh được sửa đổi theo hướng cởi mở, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, nhưng “vẫn có nhiều hạn chế gây khó cho doanh nghiệp”.
“Rất nhiều điểm vướng xuất phát từ quy định của các văn bản hướng dẫn như thông tư, công văn mà không phải ở cấp luật, pháp lệnh hay nghị định”, báo cáo VCCI nhận định.
Với đặc thù của hệ thống văn bản pháp luật của nước ta, phần lớn quy định tại luật, pháp lệnh, nghị định sẽ không thể áp dụng ngay trên thực tế mà phải chờ thông tư hướng dẫn, thậm chí phải giải thích tại các công văn. Một quy định tốt ở thông tư sẽ tạo thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh và ngược lại.
Tương tự, công văn hướng dẫn nhanh chóng, phù hợp với các quy định của văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) sẽ giúp doanh nghiệp nhận biết/hiểu rõ quy định của pháp luật, góp phần đảm bảo sản xuất kinh doanh thông suốt, ngược lại sẽ tạo ra lúng túng, vướng mắc trong áp dụng pháp luật và ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp.
Ông Đậu Anh Tuấn cho rằng: cải cách thể chế có hiệu quả hay không phụ thuộc một phần vào chất lượng thông tư, công văn". Ảnh: CHÂN LUẬN
“Có thể cho rằng chất lượng của thông tư, công văn sẽ tác động lớn đến môi trường đầu tư, kinh doanh. Hoạt động cải cách thể chế có hiệu quả hay không một phần phụ thuộc vào chất lượng của các dạng văn bản này”, ông Đậu Anh Tuấn nói.
Ông Tuấn cho hay, tính từ ngày 1-1-2016 đến ngày 20-7-2020, số lượng thông tư chiếm hơn 68% tổng số lượng VBQPPL ban hành.
“Tính trung bình, mỗi luật có 6,8 nghị định, 1,8 quyết định của Thủ tướng Chính phủ và có tới 25,8 thông tư, 1,9 Thông tư liên tịch hướng dẫn. Với số lượng áp đảo so với các VBQPPL khác, thông tư có vai trò vô cùng quan trọng khi hiện thực hóa các chính sách của nhà làm luật và sẽ tác động rất lớn đến môi trường đầu tư kinh doanh của nước ta”, ông Tuấn cho hay.
Thống kê của VCCI cho thấy mặc dù (văn bản) luật đã quy định rất rõ nhưng tình trạng thông tư ban hành điều kiện kinh doanh khá nhiều. Tuy vậy, từ 1-7-2016 đến nay, hiện tượng thông tư ban hành điều kiện kinh doanh không còn nhiều như trước, các bộ đã ý thức hơn về thẩm quyền ban hành điều kiện kinh doanh.
Tuy nhiên, tình trạng thông tư chứa điều kiện kinh doanh vẫn còn, đặc biệt là tình trạng “lạm dụng ban hành thông tư”. Có trường hợp không nhất thiết cần thông tư nhưng các cơ quan nhà nước vẫn ban hành. Ở một số ngành, lĩnh vực có hiện tượng việc thực thi các quy định phụ thuộc quá nhiều vào thông tư.
“Có đến hơn 70 thông tư hướng dẫn Luật Các tổ chức tín dụng năm 2010, sửa đổi bổ sung năm 2017… Luật Thuế giá trị gia tăng sửa đổi và các nghị định sửa đổi, bổ sung các nghị định này; các thông tư sửa đổi, bổ sung liên tục trong khoảng thời gian từ 2013 đến 2017”, VCCI dẫn chứng.
“Hơn nữa, hiện tượng thực thi luật bị lệ thuộc quá lớn vào các quy định tại thông tư đưa đến quan ngại về tình trạng “luật ống”, “luật khung” quay trở lại hay là quy định tại thông tư “to hơn” cả luật. Điều này sẽ tạo rủi ro cho môi trường kinh doanh, khi các quy định tác động đến doanh nghiệp lại được ban hành theo quy trình có tính chất nội bộ của các cơ quan thực thi”, VCCI nêu.
