Theo Bộ LĐ-TB-XH, trong giai đoạn 2016 - 2020, bình quân mỗi năm có khoảng gần 750.000 người hưởng BHXH 1 lần, đặc biệt số người hưởng BHXH 1 lần có xu hướng gia tăng qua từng năm đang đặt ra thách thức đối với mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn tới độ bao phủ đối tượng hưởng lương hưu tăng chậm. Số liệu thống kê cũng cho thấy, trong những người nhận BHXH 1 lần thì chỉ có khoảng gần 10% đóng BHXH từ đủ 10 năm trở lên.
Nguyên nhân là do người lao động (NLĐ) có khó khăn, điều kiện hưởng BHXH 1 lần quá dễ dàng; thiếu chiến lược truyền thông khiến niềm tin của người dân vào hệ thống BHXH giảm sút; quy định thời gian đóng BHXH 20 năm để đủ điều kiện hưởng lương hưu quá dài… Vì vậy, Bộ LĐ-TB-XH đưa ra 2 phương án bổ sung quy định theo hướng khuyến khích NLĐ bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu.
Phương án 1, giữ nguyên quy định hiện hành. NLĐ tham gia dưới 20 năm BHXH và sau 1 năm nghỉ việc không tiếp tục đóng BHXH tự nguyện thì được rút 1 lần. Lao động được rút toàn bộ quá trình đóng nếu có nhu cầu, song về lâu dài sẽ chịu thiệt khi không được hưởng lương hưu. Tuy nhiên, theo Bộ LĐ-TB-XH, phương án này không thể hạn chế tình trạng rút BHXH 1 lần, tạo áp lực lên ngân sách chi trợ cấp hưu trí.
Phương án 2, cho NLĐ rút 1 lần song tối đa không quá 50% tổng thời gian đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất. Sau 12 tháng, NLĐ không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện, và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà có yêu cầu thì được giải quyết một phần, nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để NLĐ hưởng chế độ BHXH khi đủ tuổi nghỉ hưu.
Với phương án này, cơ quan soạn thảo đánh giá sẽ giảm được số tiền chi trả ban đầu cho quỹ BHXH và NLĐ chỉ nhận được một nửa tiền cho tổng thời gian đóng. Mức hưởng 1 lần căn cứ trên số năm NLĐ đóng BHXH. Mỗi năm được tính bằng 1,5 tháng bình quân tiền lương đóng BHXH cho những năm trước 2014; bằng 2 tháng bình quân tiền lương đóng cho những năm từ 2014 trở đi. NLĐ đóng BHXH dưới 1 năm, mức hưởng tối đa bằng 2 tháng bình quân tiền lương tháng đóng BHXH. Với lao động tham gia BHXH tự nguyện, mức hưởng 1 lần không bao gồm tiền ngân sách hỗ trợ cho những năm đóng.
Với người ra nước ngoài định cư, mắc bệnh hiểm nghèo hoặc sau 1 năm không tham gia hệ thống mà đóng dưới 20 năm BHXH thì có thể lựa chọn nhận trợ cấp hằng tháng nếu không muốn rút 1 lần. Mức hưởng được tính toán trên số năm đóng và nền tiền lương đóng mỗi tháng.