2022: Một năm kết quả kinh doanh rực rỡ

Theo VNDirect, ngành ngân hàng ghi nhận tăng trưởng lợi nhuận mạnh mẽ trong 2022 (+33,7% so với cùng kỳ) – tốt hơn nhiều so với kỳ vọng của thị trường (+20% so với cùng kỳ) và so với kết quả năm 2021 (+30% so với cùng kỳ) – dựa trên tổng thu nhập hoạt động (TOI) tăng 20,1% so với cùng kỳ nhờ tăng trưởng tín dụng tốt (+14,2% so với cùng kỳ), NIM mở rộng (+20 điểm cơ bản và đạt 3,8%), thu nhập từ phí tăng 14,6% so với cùng kỳ...

Bên cạnh đó, tỷ lệ chi phí hoạt động/TOI (CIR): 33,6% - tương đương năm 2021. Chi phí dự phòng giảm 0,7% so với cùng kỳ (tỷ lệ chi phí tín dụng 1,5% so với mức 1,7% trong 2021) do các ngân hàng đã có khả năng giảm bộ đệm dự phòng dày dặn sẵn có để đối phó với rủi ro nợ xấu gia tăng.

Hầu hết các ngân hàng đã hoàn thành/vượt kế hoạch đề ra trong 2022, ngoại trừ TCB, VPB, MSB, OCB.

Tuy nhiên, VNDirect cho rằng, giá cổ phiếu ngành ngân hàng có phần phụ thuộc vào diễn biến chất lượng tài sản của ngành nhiều hơn là diễn biến tăng trưởng lợi nhuận. Nhà đầu tư cho rằng các ngân hàng sẽ ghi nhận tăng trưởng lợi nhuận một cách bền vững hơn trong dài hạn, nếu như chất lượng tài sản thực sự được cải thiện.

Thực tế, trong giai đoạn nửa cuối 2021, nhà đầu tư đã có sự lo ngại về chất lượng tài sản của ngân hàng hậu đại dịch Covid-19. Theo đó, giá cổ phiếu toàn ngành có sự sụt giảm nhẹ 3% (cuối 2021 so với cuối quý 2/2021), mặc dù lợi nhuận cả năm vẫn tăng 30% so với cùng kỳ. Sang 2022, những sóng gió của ngành bất động sản và thị trường TPDN lại một lần nữa dấy lên những lo ngại về chất lượng tài sản, và chỉ số giá cổ phiếu ngành ngân hàng đã tiếp tục ghi nhận diễn biến tiêu cực (- 22% so với cùng kỳ), bất chấp lợi nhuận toàn ngành vẫn tăng trưởng mạnh 33,7% so với cùng kỳ.

“Nhìn chung, một khi rủi ro về nợ xấu có dấu hiệu được giải quyết, cổ phiếu ngân hàng sẽ lấy lại đà tăng trưởng mạnh mẽ, theo quan điểm của chúng tôi”, các chuyên gia của VNDirect nhận định

Vậy bức tranh chất lượng tài sản của ngân hàng hiện đang như thế nào?

Theo Báo cáo, ngân hàng là ngành phụ thuộc nhiều vào những biến động kinh tế vĩ mô, và khi các chỉ báo vĩ mô trở nên lạc quan hơn cũng sẽ giúp cải thiện chất lượng tài sản của các ngân hàng. Tuy nhiên, khó khăn trong ngành bất động sản và thị trường TPDN hiện nay vẫn chưa được giải quyết và điều này sẽ tác động trực tiếp lên chất lượng tài sản của ngân hàng khi rủi ro nợ xấu đang dần hiện hữu...

Mặc dù không có "quy định/văn bản chính thức" nào liên quan đến việc thắt chặt dòng tín dụng vào thị trường bất động sản, nhưng cho vay lĩnh vực này đã chậm lại với mục đích kìm hãm đà tăng nóng của thị trường này kể từ năm 2021. Theo Thông tư 08/2020, tỷ lệ tối đa lấy vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn sẽ giảm từ mức 37% xuống 34% từ ngày 1/10/2022 trở đi; và giảm còn 30% từ ngày 1/10/2023.

"Do cho vay bất động sản thường là các khoản vay trung và dài hạn, các ngân hàng sẽ không để dư nợ cho vay bất động sản tăng lên quá mạnh trong danh mục tín dụng", Báo cáo nhấn mạnh.

Do vay vốn từ ngân hàng đã trở nên khó khăn hơn, thị trường TPDN đã chứng kiến sự bùng nổ mạnh mẽ kể từ 2020-2021 như một kênh dẫn vốn thay thế cho nguồn vốn từ ngân hàng đối với các doanh nghiệp bất động sản. Cuối 2022, giá trị TPDN của bất động sản chiếm 35% trong tổng giá trị TPDN được phát hành (theo HNX)

Tuy nhiên, kể từ quý 2/2022, Chính phủ đã bắt đầu giám sát chặt chẽ thị trường TPDN, đặc biệt là ban hành Nghị định 65 sửa đổi Nghị định 153. Trong ngắn hạn, thị trường đã chứng kiến hàng loạt vụ điều tra, trong đó có nhiều trường hợp phát hành sai mục đích/sai quy định và một số lãnh đạo cấp cao bị bắt giữ. Điều này đã làm mất lòng tin của nhà đầu tư đối với các tổ chức phát hành và dẫn đến sự “tẩy chay” đối với thị trường TPDN. Do đó, các chủ đầu tư đã thật sự gặp khó khăn trong việc huy động qua kênh TPDN. Tổng giá trị phát hành TPDN đã giảm rất mạnh 63% so với cùng kỳ và con số này là 78% so với cùng kỳ đối với TPDN bất động sản.

Mặt khác, theo VNDirect, lãi suất cho vay đã tăng rất mạnh trước bối cảnh vĩ mô khó khăn, đặc biệt trong nửa cuối 2022. Cùng với giá nhà ở ở mức cao, nhu cầu mua nhà đã sụt giảm đáng kể và dự kiến sẽ còn tiếp diễn trong thời gian tới. Nguồn cung căn hộ mới ở TP. HCM và Hà Nội trong quý 4/2022 lần lượt sụt giảm 81%/38% so với cùng kỳ, dẫn đến lượng tiêu thụ giảm mạnh 80%/63% so với cùng kỳ (CBRE).

"TPDN gặp khó khăn và doanh số ký bán suy yếu đã khiến cho các chủ đầu tư rơi vào tình trạng thiếu hụt dòng tiền một cách nghiêm trọng, làm ảnh hưởng lên khả năng trả nợ và theo đó tác động tiêu cực lên chất lượng tài sản cũng như là rủi ro tín dụng của các ngân hàng trong năm nay. Nhắc lại, dù ngân hàng đã hạn chế cho vay bất động sản, đây vẫn là một trong những kênh dẫn vốn quan trọng cho ngành bất động sản khi cho vay bất động sản chiếm khoảng 21% tín dụng hệ thống tính đến cuối 2022", Báo cáo cho biết.

Bên cạnh vấn đề của thị trường bất động sản, VNDirect nhận thấy một vấn đề khác liên quan đến việc các doanh nghiệp Việt Nam đang gặp khó khăn về thanh khoản, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Các doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt với chi phí lãi vay tăng cao và việc này sẽ gây ảnh hưởng lên khả năng trả nợ của các doanh nghiệp.

Mặt khác, việc tiếp cận vốn của các doanh nghiệp đang gặp nhiều khó khăn, khi kênh tín dụng ngân hàng vẫn hạn chế trong khi thị trường TPDN gần như đã đóng băng. Những khó khăn trong việc tiếp cận vốn của doanh nghiệp và khả năng trả nợ suy giảm sẽ lại là một yếu tố tác động xấu đến chất lượng tài sản của ngân hàng trong năm 2023.

“Nghị định 08/2023 mới ban hành được kỳ vọng sẽ giảm bớt một phần những khó khăn nói trên, khi điều luật cho phép các trái phiếu đã phát hành được đàm phán gia hạn thêm thời gian và nới lỏng một số điều kiện phát hành. Chúng tôi cho rằng những chính sách này nếu được triển khai sẽ giúp giảm áp lực thanh khoản cho các doanh nghiệp bất động sản trong ngắn hạn”, các chuyên gia phân tích của VNDirect nhận định