Nhưng để tránh vi phạm quy định lãi suất không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, có thể bị quy kết cho vay nặng lãi theo quy định tại Bộ luật dân sự năm 2015, các dịch vụ cầm đồ này đã thu lãi suất "cắt cổ" dưới dạng phí.

Cầm đồ nhưng không giữ đồ

Thông tin với Tuổi Trẻ, anh Đ.T.T. (Mỹ Đức, Hà Nội) cho hay vừa phải cầm chiếc xe máy cho một cửa hàng cầm đồ trên đường Láng để vay 10 triệu đồng nộp viện phí cho con. Lãi vay là 1.000 đồng/1 triệu đồng/ngày. Do xe cầm được 10 triệu đồng nên số tiền lãi phải trả là 10.000 đồng/ngày. Tuy nhiên, anh T. được thuê lại xe và trả phí cho thuê, thay vì sẽ bị giữ xe như phương thức cầm đồ "truyền thống".

"Vì cần xe đi nên tôi đã thuê lại chính cái xe của mình với mức phí 15.000 đồng/ngày, còn nếu không thuê xe sẽ bị thu phí trông giữ xe. Với tiền lãi vay tưởng là thấp nhưng tổng số tiền mà tôi phải trả cho khoản vay 10 triệu đồng lên tới 25.000 đồng/ngày, tính ra khoảng 90%/năm. Tuy nhiên, nếu không trả hết khoản vay trong bảy ngày đầu như cam kết, số tiền sẽ phải trả hằng ngày càng cao" - anh Đ.T.T. cho biết.

Theo ghi nhận của Tuổi Trẻ, việc lách luật theo kiểu cầm đồ mà không giữ đồ thực chất là hoạt động cho vay, rất phổ biến. Theo giới thiệu trên web của Cầm đồ..., nơi này có dịch vụ cầm xe máy không giữ xe và được quảng bá là... một hình thức được áp dụng nhiều. "Thực chất đây là hình thức vay tiền nhanh bằng cà vẹt xe máy, người vay sẽ cầm cà vẹt xe máy để nhận về một khoản tiền phù hợp", trang web này giới thiệu.

Trang này cũng cho biết nhận cầm mọi loại xe máy trên thị trường, từ xe ga cho tới xe số, xe đã mua đứt sản phẩm hay xe đang trong quá trình trả góp. Chỉ cần CMND hoặc CCCD, cà vẹt xe chính chủ. Nếu xe không chính chủ, cần phải có giấy mua bán hoặc sang nhượng và CMND của chủ xe cũ, 15 phút là được giải ngân.

Ngoài ra có chuỗi cầm đồ còn cầm cả túi xách hàng hiệu Hermes, Chanel, Dior, Louis Vuitton, Gucci, cầm sim số đẹp (lục quý, ngũ quý, tứ quý, tam hoa...), cầm đồng hồ hiệu... Cứ món đồ giá trị là cầm được.

Lãi suất cắt cổ núp bóng các loại phí

Chiều 8-3, tại một cửa hàng cầm đồ trên đường Nguyễn Xí (quận Bình Thạnh, TP.HCM), dù trên trang web có quảng cáo dịch vụ cầm xe máy không giữ xe, nhưng khi chúng tôi vào vai khách hàng hỏi cầm chiếc xe máy của mình theo hình thức không giữ xe, nơi này cho hay chỉ cung cấp dịch vụ cầm và có giữ xe. Lãi suất là 7,5%/tháng (90%/năm) và phí bãi xe 200.000 đồng/tháng. Như vậy, nếu tính theo năm, lãi sẽ vượt 100%.

Trong khi đó, tại một cửa hàng thuộc chuỗi cầm đồ V (viết tắt), sau khi định giá chiếc xe thì nhân viên ở đây cho biết có thể cầm được 20 triệu đồng theo hình thức có giữ xe. Khi được hỏi lãi suất thì nhân viên chuỗi cầm đồ cho hay "tụi em chỉ báo chị khoản gọi là "chi phí vay", trong đó bao gồm cả lãi suất, phí định giá, phí bảo hiểm, bảo quản tài sản...".

Chi phí vay được báo là 5,6%/30 ngày, khoảng 68,7%/năm, trong đó lãi suất thể hiện trên hợp đồng cầm cố chỉ có 1,6%/tháng (19,8%/năm), tức đã lách để không vi phạm quy định về cho vay nặng lãi. Bên cạnh đó, người cầm xe còn phải chịu phí bãi xe 200.000 đồng/tháng. Nếu tất toán sớm, tiệm này tính theo thời hạn 10 ngày, 20 ngày, 30 ngày.

Như vậy nếu cầm xong một ngày mà tất toán vẫn phải gánh chi phí vay tối thiểu 10 ngày và phí trông giữ xe tối thiểu là 50.000 đồng. "Nếu chị cầm xe máy lấy 20 triệu đồng, mỗi tháng phải trả 1,13 triệu đồng và để xe lại cửa hàng", nhân viên chuỗi cầm đồ chốt lại. Tính ra nếu vay trong sáu tháng, tiền lãi và phí phải trả bằng 34% giá trị khoản vay.

Việc lách luật bằng các chi phí ẩn, trong khi lãi vay được đưa ra ở mức thấp rất phổ biến ở các chuỗi cầm đồ. Phản ảnh đến Tuổi Trẻ, anh Q.T. (quận Bình Tân) cho hay vừa qua anh cầm chiếc xe Wave Alpha tại chuỗi cầm đồ F88 được hơn 4,7 triệu đồng.

Dù lãi trên hợp đồng chỉ 1,4%/năm (17%/năm) nhưng lãi thực trả cao hơn nhiều vì gánh thêm hàng loạt phí như: phí thẩm định, phí quản lý tài sản cầm cố, phí bảo hiểm và cả phí ký gửi. Tính ra vay hơn 4,7 triệu đồng nhưng sáu tháng anh phải trả tổng cộng hơn 6,1 triệu đồng, chia ra mỗi tháng hơn 1 triệu đồng.

Mạo danh cho vay tài chính

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Quốc Hùng - tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng - cho biết trên thị trường có hai loại hình cho vay. Đó là cho vay cầm đồ và cho vay tài chính tiêu dùng. Hoạt động cho vay cầm đồ là kinh doanh có điều kiện, do Bộ Công an quản lý. Các tổ chức này hoạt động theo đăng ký kinh doanh và chịu sự điều chỉnh theo Bộ luật dân sự về cầm đồ và quy định về an ninh trật tự.

Còn hoạt động cho vay tài chính tiêu dùng mà các công ty tài chính được Ngân hàng Nhà nước cấp phép chịu sự quản lý chặt chẽ của Ngân hàng Nhà nước, tuân thủ nghiêm ngặt quy định của Luật các tổ chức tín dụng và Luật doanh nghiệp. Các công ty tài chính tiêu dùng hoạt động theo hệ số an toàn, rủi ro, nợ xấu, hạn mức cho vay... dưới sự giám sát, thanh tra, kiểm tra của Ngân hàng Nhà nước.

Đối tượng cho vay của hai loại hình này đều dưới chuẩn. Tuy nhiên hoạt động của các công ty tài chính tiêu dùng được Ngân hàng Nhà nước cấp phép đang bị hiểu nhầm/đánh đồng với các công ty tài chính mạo danh. Thực tế các công ty cố tình đặt tên là công ty tư vấn tài chính, công ty đầu tư tài chính, các công ty kinh doanh dịch vụ cầm đồ... để cho vay, khiến nhiều người hiểu nhầm như công ty tài chính do Ngân hàng Nhà nước cấp phép.

"Để bảo vệ quyền lợi của người dân, Hiệp hội Ngân hàng đã có văn bản gửi Bộ KH-ĐT, kiến nghị rà soát lại việc đặt tên "công ty tài chính" của loại hình cho vay cầm đồ nhằm tránh việc nhầm lẫn với các công ty tài chính tiêu dùng, cũng như vi phạm Luật các tổ chức tín dụng. Bộ KH-ĐT đã có văn bản gửi sở KH-ĐT các tỉnh, TP rà soát lại" - ông Hùng nói.

Theo luật sư Trương Thanh Đức - giám đốc Công ty luật ANVI, tài chính tiêu dùng hợp pháp chỉ có 16 công ty được Ngân hàng Nhà nước cấp phép. Tuy nhiên, trên thực tế có tới hàng ngàn doanh nghiệp được cơ quan cấp phép kinh doanh cấp giấy đăng ký kinh doanh mang tên công ty tài chính, thậm chí cả hiệu cầm đồ. "Điều nguy hiểm là các công ty mạo danh này không có một hạn chế nào về hạn mức, lãi suất, đối tượng, mục đích cho vay…", ông Đức nói.