Thực chất việc thu thêm tiền vận chuyển rác bên cạnh tiền thu gom không phải là mới, kể cả việc thu thêm tiền xử lý rác cũng đã có lộ trình xây dựng quy định từ trước, đáp ứng nguyên tắc người xả rác phải trả chi phí. Nhiều người cho biết nếu phải đóng thêm tiền vận chuyển thì mong quy trình rác từ nhà dân đến nơi xử lý phải tốt hơn.

Vì sao phải đóng thêm?

Thời gian gần đây, bên cạnh tiền thu gom rác được đóng hằng tháng, nhiều quận huyện bắt đầu thu thêm tiền vận chuyển rác. Nhiều người dân không khỏi thắc mắc khoản phí này và đặt câu hỏi với nhân viên thu gom rác.

Vừa mới đóng khoản thu hộ tiền vận chuyển rác sinh hoạt từ tháng 9-2022 đến tháng 1-2023 là 61.000 đồng cho nhân viên công ích, ông Trần Văn Vốn (ngụ ấp 1, xã Phước Lộc, huyện Nhà Bè) chia sẻ: "Lẽ ra phải thông báo cho người dân từ những tháng trước để chúng tôi không phải bỡ ngỡ khi nhân viên đến thu tiền. Giả sử một số trường hợp người dân bán nhà đi nơi khác, người mới về ở thì không đồng ý đóng tiền vận chuyển thời gian trước thì rất rắc rối". Ông Vốn còn đề nghị thêm là phải thông báo rộng rãi đến từng nhà, phải có hợp đồng thu gom rác và vận chuyển giữa đơn vị thu gom với người dân để có sự đồng nhất, không gây tranh cãi.

Theo tìm hiểu, khoản tiền mà ông Vốn vừa đóng là tiền truy thu phí vận chuyển rác của năm 2022. Như vậy, sắp tới sẽ phải đóng thường xuyên khoản này cho năm 2023 và về sau. Khi đi truy thu tiền vận chuyển rác từ năm 2022, lý do được nhiều nhân viên cho hay vì việc ban hành văn bản triển khai giá dịch vụ vận chuyển rác chậm dẫn đến tình trạng này, trong đó có nhiều người dân không đồng tình.

Trong khi đó, bà Nguyễn Thị Diễm My (ngụ phường Tân Thới Nhất, quận 12) thắc mắc tại sao mỗi quận huyện lại thu tiền vận chuyển khác nhau và cần thêm thông tin tiền vận chuyển rác sẽ dùng cụ thể vào việc gì...

"Loạn" giá tiền vận chuyển rác từ đâu?

Trả lời các câu hỏi trên, Tuổi Trẻ đã có trao đổi với các quận huyện và Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM. Ở góc độ quận huyện, ông Phạm Bảo Toàn - trưởng Phòng Tài nguyên và Môi trường quận Phú Nhuận - cho hay việc thu tiền vận chuyển rác đã được quận triển khai tới các phường.

Tuy nhiên ông Toàn cũng cho biết theo Luật bảo vệ môi trường năm 2020 thì chỉ có UBND cấp tỉnh mới có quyền hạn ban hành mức giá vận chuyển trong khi TP.HCM chưa ban hành giá chung. Từ đó, mỗi quận huyện xây dựng giá của địa phương mình nên xảy ra "loạn" giá. Ngoài mức đóng, mỗi quận huyện còn có thời điểm áp dụng khác nhau khiến người dân cảm thấy không công bằng.

Trong khi đó, đại diện Phòng Tài nguyên và Môi trường quận 1 cho biết việc thu tiền vận chuyển đã phải áp dụng từ năm 2018 nhưng do còn vướng một số vấn đề nên kéo dài đến tận bây giờ. Mức giá mà quận này đang thu là mức tạm trong khi chờ TP ban hành giá chung.

Ở địa bàn quận 1, mức giá hiện tại 66.000 đồng/hộ/tháng bao gồm tiền vận chuyển, thu gom và thuế giá trị gia tăng. "Trong quá trình triển khai xây dựng đơn giá, vào giữa tháng 1 vừa rồi, chúng tôi đã tổ chức hội nghị phản biện xã hội để lấy ý kiến góp ý rộng rãi của các phòng, ban, đơn vị, UBND các phường, các tổ chức chính trị xã hội và người dân trên địa bàn quận năm 2023", vị này cho biết thêm.

Còn theo bà Nguyễn Thị Thanh Mỹ, phó giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM, theo quy định trước đây, giá thu gom rác hộ mặt tiền và hẻm chỉ 15.000 - 20.000 đồng/hộ/tháng nhưng trên thực tế nhiều nơi thu cao hơn mức giá này. Mức giá này chỉ là giá thu gom, phần vận chuyển và xử lý rác thì TP sẽ chi cho quận huyện bằng tiền ngân sách.

Đến năm 2018, UBND TP.HCM ban hành quyết định 38 về giá tối đa đối với dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải sinh hoạt sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước.

Theo quyết định này, người dân ngoài trả tiền thu gom còn phải trả tiền vận chuyển và xử lý rác. Thời điểm đó, TP.HCM đề ra mức giá sàn là 48.000 đồng/hộ/tháng. Từ giá chung này, TP phân cấp cho các quận huyện lấy làm căn cứ để xây dựng đơn giá cho địa phương nhưng không được vượt quá mức sàn.

Sau đó vào năm 2021, TP lại ban hành quyết định 20 sửa đổi quyết định 38, trong đó có quy định "giai đoạn này (2021-2025) chưa thực hiện thu giá dịch vụ xử lý chất thải rắn", do đó người dân ngoài đóng tiền thu gom thì phải đóng thêm tiền phí vận chuyển. Tiền phí vận chuyển sẽ nộp về ngân sách TP.

"TP đã phân cấp cho quận huyện xây dựng đơn giá cho địa phương tùy vào quãng đường vận chuyển từ quận huyện đến các khu xử lý rác của TP. Chỉ quận huyện mới hiểu rõ cự ly, quãng đường phải đi để xây dựng được đơn giá phù hợp", bà Mỹ nói.

Giải thích về việc một số quận huyện đến nay mới thu tiền vận chuyển mới và truy thu tiền vận chuyển của những năm trước, bà Mỹ cho biết có thể do một số quận huyện chậm triển khai, đến khi Sở Tài chính áp dụng biện pháp tài chính là cắt dự toán của năm nên các quận huyện mới thu để bù vào.

Thu thêm tiền thì dịch vụ phải tốt hơn

Chỉ về phía những chiếc xe thu gom rác xếp hàng dài trên đường Phạm Ngũ Lão, chị Phạm Thị Ngọc Quyến (ngụ phường Phạm Ngũ Lão, quận 1) góp ý nếu đã thu thêm tiền vận chuyển rác thì cần phải nâng cao chất lượng đội hình thu gom rác chuyên nghiệp hơn.

"Khi thu gom rác, nhiều xe chở rác rỉ nước ra khắp các con hẻm để lại mùi hôi khó chịu, người dân phải tự chà rửa dọn dẹp lại. Đôi khi các xe còn chở quá tải rác, không che chắn xe kín nên nhiều bọc rác rơi vãi gây mất vệ sinh", chị Quyến bày tỏ.

Theo ghi nhận, trước bến xe buýt 23-9 là một điểm tập kết rác gây khó chịu cho nhiều người. Tại đây lúc nào cũng có mùi hôi thối của rác bốc lên mặc dù là con đường sầm uất với nhiều dịch vụ ăn uống và du lịch.

Bà Lê Thị Út (53 tuổi, bán hàng trên đường Phạm Ngũ Lão) nói: "Trước đây ngày nào ở đây cũng có hàng chục xe rác tập kết, nước lúc nào cũng rỉ xuống chảy đầy đường. Nếu thu thêm tiền vận chuyển thì phải luôn đảm bảo rằng ở đây không còn mùi hôi, không còn nước từ rác chảy lênh láng nữa. Phải nâng cao chất lượng dịch vụ thu gom và vận chuyển thì người dân mới cảm thấy thỏa đáng khi đóng tiền".

Cùng quan điểm trên, chị Nguyễn Thị Điệp (ngụ phường Hiệp Bình Phước, TP Thủ Đức) cho rằng để người dân đóng thêm tiền vận chuyển rác thì đơn vị thu gom, vận chuyển cũng phải chuẩn hóa phương tiện.

Chị Điệp cho biết bản thân chị và những người hàng xóm sẵn sàng đóng thêm tiền để sử dụng dịch vụ môi trường sạch sẽ tương xứng. Tuy nhiên, sau mỗi lần thu gom rác, mặt đường lại trở nên nhếch nhác bởi nước thải rỉ ra là khó chấp nhận. Xe thu rác đi đến đâu là mùi hôi bốc theo đến đó. Mọi người không hài lòng với cách thu gom, vận chuyển rác như hiện tại nhưng không còn cách nào khác để giải quyết.

Chị Điệp chưa kịp dứt lời, anh Nguyễn Văn Thắng (chồng chị Điệp) bổ sung: "Tiếng pô xe của những người thu gom rác làm nhiều hộ dân nhiều phen hú vía. Có hôm mới 4h-5h sáng họ chạy qua nẹt pô xe inh ỏi khiến cả xóm thức giấc. Nếu các đơn vị thu gom rác chịu đầu tư, nâng cấp xe để giảm bớt mùi hôi, tiếng ồn do xe gây ra thì người dân sẵn sàng trả thêm phí dịch vụ", anh Thắng khẳng định.

Ông Đặng Quế Hùng, giám đốc Xí nghiệp SP.SAMCO (đơn vị cung cấp nhiều loại xe chuyên dụng thu gom, vận chuyển rác), cũng cho rằng khi người dân đóng thêm tiền vận chuyển rác thì cần đổi lại dịch vụ tương xứng. Phương tiện vận chuyển không đạt chuẩn thì vô tình trở thành đống rác di động. Để đảm bảo văn minh, mỹ quan đô thị thì TP cần phải thực hiện đồng bộ và chuẩn hóa phương tiện là một trong những điều kiện tiên quyết.