Bệnh ít có biểu hiện toàn thân ngoại trừ chảy máu và triệu chứng di căn xa rất kín đáo, âm thầm.

8 tháng 3 lần mổ u

Bác sĩ Trịnh Thế Cường, khoa ung bướu Bệnh viện E, cho biết bệnh viện vừa tiếp nhận và điều trị cho một bệnh nhân nữ 20 tuổi, 8 tháng trước phát hiện một khối u nằm sâu vùng đùi trái, kích thước khoảng 4cm.

Bệnh nhân được phẫu thuật lấy u ở bệnh viện tuyến dưới, kết quả giải phẫu bệnh sau mổ là u cơ mỡ mạch, một loại u lành tính. Sau 4 tháng, u phát triển lại bằng kích thước ban đầu.

Lần này bệnh nhân đi khám ở một cơ sở y tế khác. Dựa vào kết quả giải phẫu bệnh lần trước là u lành tính, bệnh nhân chỉ được phẫu thuật lấy u, kết quả giải phẫu bệnh sau mổ lần này là sarcoma mỡ đa hình, một loại ung thư của tổ chức liên kết.

Bệnh nhân được chuyển trung tâm ung bướu Bệnh viện E xem xét xạ trị bổ trợ. Chụp cộng hưởng từ chuẩn bị xạ trị sau mổ 1 tháng phát hiện nhiều khối u tiến triển vùng đùi trái. Bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật lại, tuy nhiên sẽ phức tạp hơn ban đầu khá nhiều.

"Đây là một trường hợp không hiếm, không chỉ gặp ở nước ta mà gặp ở nhiều nước trên thế giới. Bởi tỉ lệ u mô mềm lành tính phổ biến gấp 100 lần u ác tính, do vậy các bác sĩ có thói quen lấy u mà không lấy rộng cấu trúc xung quanh, chẩn đoán ung thư chỉ được thực hiện sau mổ. 

Những trường hợp này cần phải mổ lại, cách thức này cũng làm tăng nguy cơ di căn xa và khả năng bảo tồn chức năng chi cho bệnh nhân vì lần mổ thứ 2 cần phải cắt rộng rãi" - bác sĩ Cường nhấn mạnh.

Bác sĩ Cường cho biết thêm, trong một đánh giá tiền cứu trên 365 bệnh nhân được xác nhận mắc sarcoma mô mềm, độ sâu của khối u được phát hiện là dấu hiệu nhạy cảm nhất của bệnh ác tính, tiếp theo là kích thước >5cm và tiền sử phát triển nhanh chóng.

Di căn kín đáo

GS.TS Nguyễn Bá Đức, nguyên giám đốc Bệnh viện K, phó chủ tịch Hội Ung thư Việt Nam, cho biết sarcoma mô mềm là ung thư biểu mô liên kết, bao gồm nhóm thứ nhất xuất phát từ các tế bào của biểu mô liên kết có nguồn gốc trung mô trừ xương, tạng, võng nội mô. 

Nhóm thứ hai xuất phát từ các tế bào của mô thần kinh ngoại vi. Bệnh viện K đã phân loại qua 144 sarcoma mô mềm ngoại vi thấy u thần kinh ác tính (u schwann ác, sarcoma xơ thần kinh, u nguyên bào thần kinh) chiếm 31,2%, sarcoma cơ vân 13,5%, sarcoma bao hoạt dịch 11,3%, sarcoma xơ bì 5,7%, sarcoma mạch máu 3,5%, sarcoma mỡ 5,7%, sarcoma xơ 5%, sarcoma nang mô mềm 1,²%.

Giai đoạn sớm của bệnh là khối u nhỏ nằm trong mô mềm, di động, không đau, không cản trở vận động. Giai đoạn này khó phân biệt u lành hay ác. Khối u phát triển to dần, biến dạng tại chỗ và ảnh hưởng chức năng. Tùy theo vị trí và cách phát triển nhanh hay chậm của u mà người bệnh khẩn trương đi khám hay không.

Giai đoạn muộn của bệnh, u phát triển khá to, có thể gây đau do chảy máu trong u, đè ép mô lành xung quanh, căng giãn dây thần kinh. U phát triển ra bề nông gây vỡ da, chảy máu, bội nhiễm, hoại tử. U phát triển bề sâu gây hủy xương, thân thần kinh, mạch máu lớn. 

Cần chụp X-quang xương, chụp cộng hưởng từ hạt nhân hoặc cắt lớp vi tính để đánh giá. "Có thể chọc hút tế bào kim nhỏ để xác định tế bào lành tính hay ác tính, nhưng lưu ý phương pháp này khi âm tính không loại trừ chẩn đoán ung thư", ông Đức nhấn mạnh.

Sarcoma mô mềm ít ảnh hưởng đến tính trạng toàn thân ngoại trừ trường hợp chảy máu nhiều, biểu hiện da xanh và niêm mạc nhợt. U bội nhiễm có thể gây sốt dai dẳng, mệt mỏi, sút cân, giai đoạn cuối thường biểu hiện suy mòn do ăn không ngon, mất ngủ và đau nhiều liên miên.

Sarcoma mô mềm ít di căn hạch (tỉ lệ di căn hạch khoảng 5%) nên thường không được chú ý khám, bỏ sót tổn thương. Loại thường có di căn hạch là sarcoma bao hoạt dịch, sarcoma cơ vân, u mô bào xơ ác. 

Hạch khu vực to và chắc khám lâm sàng phát hiện dễ dàng. Trường hợp u phá vỡ da, bội nhiễm thường có hạch to phản ứng. Vì vậy, cần chẩn đoán mô bệnh học xác định.

Triệu chứng di căn xa của sarcoma mô mềm rất kín đáo, âm thầm hoặc không có biểu hiện. Di căn phổi nhiều, chiếm hết nhu mô hoặc tràn dịch màng phổi có thể gây khó thở. Cần chụp X-quang phổi thường quy tư thế thẳng và nghiêng, chụp cắt lớp vi tính ngực. Bệnh hiếm khi di căn gan. Di căn hạch xa ngoài khu vực, di căn hạch thượng đòn có thể gặp.