Nga đang là một trong những nhà sản xuất kali, phốt phát và phân bón có chứa nitơ hàng đầu thế giới. Mới đây, Bộ trưởng Nông nghiệp Nga, Dmitry Patrushev cho biết, Nga có thể đưa ra chính sách gia hạn về việc hạn chế xuất khẩu phân bón trong 6 tháng, bắt đầu từ tháng 5/2023 cho đến tháng 11/2023 để giúp hỗ trợ cho thị trường trong nước.
Nga đã đưa ra chính sách về hạn ngạch xuất khẩu tạm thời đối với một số mặt hàng phân bón vào cuối năm 2021 để đảm bảo nguồn cung trong nước, nhưng nước này đã phải liên tục gia hạn các lệnh hạn chế kể từ đó đến nay. Các quy định hạn chế xuất khẩu hiện tại sẽ hết hạn vào cuối tháng 5 năm nay.
Bộ trưởng Patrushev cũng đã cho biết: “Cùng với Bộ thương mại và Cơ quan chống độc quyền liên bang Nga, chúng tôi đang nỗ lực gia hạn các biện pháp hiện có đối với các ngành phân bón thêm sáu tháng nữa, đến hết tháng 11/2023”.
Chính phủ Nga cho biết mục đích của việc giới hạn xuất khẩu mặt hàng này nhằm kìm hãm đà tăng giá của các loại nông sản trong nước khi giá phân bón tăng vọt. Động thái này của Nga khiến nhiều người lo ngại sẽ khiến toàn cầu rơi vào tình trạng thiếu trầm trọng nguồn cung phân bón, đặc biệt là các dòng phân đạm trên thị trường toàn cầu và kích hoạt một làn sóng tăng giá phân bón mới.
Mặc dù ba loại phân bón chính của Nga là kali, phốt phát và nitơ không phải chịu các lệnh trừng phạt, tuy nhiên việc xuất khẩu các mặt hàng này vẫn bị ảnh hưởng bởi do sự đứt gãy từ chuỗi cung ứng, cảng biển, vận tải, ngân hàng và bảo hiểm.
Tỷ phú Andrey Melnichenko, nhà sáng lập của EuroChem Group, cho rằng, các lệnh trừng phạt của Liên minh châu Âu đối với Nga đã khiến sản lượng xuất khẩu phân bón của Nga giảm 13 triệu tấn trong giai đoạn từ ngày 24/2/2022 đến 24/2/2023.
Những đứt gãy trong chuỗi cung ứng trên đã khiến cho giá phân bón tăng mạnh vào mùa Hè năm ngoái. Các nước giàu có đang thi nhau mua tích trữ phân bón, trong khi nguồn cung tại các khu vực nghèo khó trở nên rất hạn chế.
Tình hình thiếu hụt phân bón đã trở nên tồi tệ hơn bởi những lệnh trừng phạt lên Belarus, nhà sản xuất phân kali hàng đầu thế giới. Trước đó, kể từ tháng 8/2020, EU đã áp đặt một số vòng trừng phạt nhằm vào Tổng thống Belarus cùng 194 chính khách khác. Những người này không được phép nhập cảnh các nước thành viên EU, mọi tài sản của họ trên lãnh thổ EU đều bị phong tỏa. Đầu tháng này, Hội đồng châu Âu, cơ quan đại diện cho 27 quốc gia thành viên EU cho biết, các biện pháp trừng phạt này đã được gia hạn đến ngày 28/2/2024.
Tháng 10/2021, Trung Quốc cũng đã cắt giảm xuất khẩu phân bón bằng cách đưa ra những yêu cầu mới về giấy chứng nhận kiểm tra xuất khẩu phân bón và các nguyên liệu liên quan. Động thái này đã góp phần khiến cho nguồn cung phân bón toàn cầu càng trở nên eo hẹp. Trung Quốc là nước xuất khẩu phân lân lớn nhất thế giới. Năm 2021, quốc gia này đã xuất khẩu 10 triệu tấn phân lân, chiếm khoảng 30% tổng khối lượng thương mại toàn cầu.
Cộng đồng quốc tế nhận ra rằng thế giới đang bị phụ thuộc quá nhiều vào nguồn cung phân bón của một số ít quốc gia, đặc biệt là Nga, Belarus và Trung Quốc. Tương tự như bán dẫn, phân bón đang trở thành điểm nóng trong căng thẳng địa chính trị toàn cầu.