Liên tiếp các vụ hành hung người đi đường
Thời gian qua, tại Hà Nội liên tục xảy ra các vụ việc người tham gia giao thông bị đối tượng côn đồ hung hãn, đe dọa thậm chí hành hung. Gần đây nhất, H. điều khiển xe SH chở T. (cùng trú tại Hà Nội) lưu thông trên đường Vành đai 2 trên cao (tuyến đường cấm xe máy) và bị người phụ nữ đi ô tô quay video. Hai đối tượng này đã lạng lách tạt đầu xe ô tô, đập vào xe của người phụ nữ rồi chửi bới. Chưa dừng lại đó, H. và T. còn chặn đầu, gây gổ với 2 người đàn ông đi trên xe ô tô khác dẫn đến vụ xô xát trên đường.

Tương tự, tháng 2/2024, Nguyễn Lê Tuấn Đ. (SN 1991, trú tại Hà Nội) điều khiển ô tô va chạm với xe buýt. Khi đến điểm dừng đường Hoàng Quốc Việt, Đ. cầm 2 con dao quắm đứng trước đầu xe buýt chửi bới, đe dọa và chém vào kính chắn gió, lốp xe phía trước gây thiệt hại 18 triệu đồng.

Hay giữa tháng 5/2023, ông L.M.H (54 tuổi, trú tỉnh Phú Yên) đi ô tô trên đường Lê Duẩn đoạn qua phường 7, Tp.Tuy Hòa, đã va chạm với xe máy của Lê Chí Đ. (28 tuổi) đi ngược lại. Sau khi ngã ra đường, Đ. ngồi trước đầu xe ô tô chửi bới. Lúc này, ông H. lấy gậy bóng chày bằng kim loại dài khoảng 70,5cm trong cốp xe đánh vào chân. Sau đó, Đ. giật lấy gậy đánh hai cái trúng đầu ông H. khiến ông này ngã xuống đường bất tỉnh và tiếp tục dùng chân đạp nhiều cái vào vùng cổ tài xế ô tô rồi bỏ đi.

Về vụ việc 2 thanh niên đi xe SH gây gổ ở đường Vành đai 2 trên cao, luật sư Nguyễn Anh Thơm - Văn Phòng Luật sư Nguyễn Anh cho rằng: hành vi của 2 người điều khiển xe SH không những vi phạm quy tắc an toàn giao thông đường bộ mà còn gây mất an ninh trật tự, xâm phạm đến tính mạng, tài sản của công dân được pháp luật bảo vệ. Hành vi này còn thể hiện sự côn đồ, hung hãn, coi thường pháp luật, gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự tại địa bàn nên cần thiết phải xử lý nghiêm minh.

"Hành vi của lái xe ô tô và người đàn ông bên ghế lái mở cửa xuống xô xát với 2 người đàn ông đi xe máy SH là hành vi phòng vệ chính đáng để ngăn chặn sự côn đồ, hung hãn của 2 đối tượng là bên chủ động tấn công. Việc ngăn chặn 2 đối tượng đi xe SH lao vào hành hung là tương xứng và cần thiết", luật sư Thơm nhận định.
"Đối với chiếc xe máy SH là công cụ phương tiện phạm tội, nếu thuộc quyền sở hữu của đối tượng sẽ bị tịch thu, nộp ngân sách nhà nước", Luật sư Nguyễn Anh Thơm.
Luật sư Thơm cho rằng, hai đối tượng điều khiển xe SH đang thực hiện hành vi gây rối trật tự công cộng, gây nguy hiểm cho tính mạng, tài sản của người khác thì bất kỳ ai cũng có quyền ngăn chặn, yêu cầu chấm dứt hành vi vi phạm.

Pháp luật bảo vệ cái đúng

Đồng quan điểm, tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường - Văn phòng Luật sư Chính Pháp nhận định, mặc dù qua đoạn video chưa thể rõ nguyên nhân sự việc, tuy nhiên nội dung clip cho thấy 2 người trên xe ô tô bức xúc vì hành vi coi thường pháp luật của 2 người đi xe SH nên ngay khi bị chặn đầu xe và giật cửa thì hai người này cũng xuống xe, xông vào ẩu đả.
"Hành động của hai người trên xe ô tô được dư luận xã hội ủng hộ, nhiều người "hài lòng" vì cho rằng đã dạy cho hai người đi xe máy SH một bài học" - luật sư Cường chia sẻ.

Từ vụ việc trên mở rộng ra các vụ việc tương tự, luật sư Cường cho biết, dưới góc độ pháp lý pháp luật nghiêm cấm việc đánh nhau nơi công cộng hoặc hành vi đánh người nơi công cộng. Đồng thời pháp luật chỉ cho phép công dân có quyền phòng vệ, tự vệ khi có hành vi dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực xảy ra. Việc sử dụng vũ lực để giải quyết vấn đề nơi công cộng đòi hỏi phải hết sức thận trọng, tỉnh táo và kiềm chế cảm xúc.

Nếu là hành vi đánh người hoặc đánh nhau nơi công cộng (cả hai bên đều muốn gây thiệt hại đến tính mạng sức khỏe của nhau) thì đó là những hành vi vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, pháp luật cũng cho phép công dân được sử dụng vũ lực trong một số trường hợp như: bắt giữ người phạm tội quả tang, bắt giữ người đang bị truy nã, phòng vệ chính đáng, tự vệ...

Luật sư Cường cho biết, nếu bản thân bị tấn công, bị đe dọa đến tính mạng sức khỏe thì pháp luật cho phép mọi công dân đều có quyền dùng vũ lực để chống trả lại một cách cần thiết, ở mức độ triệt tiêu vũ lực của đối phương.
Điều kiện được xác định là phòng vệ chính đáng phải là hành vi dùng vũ lực của người khác đang diễn ra, nếu không chống trả lại thì sẽ bị thiệt hại phải gặp nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu hành vi chống trả lại rõ ràng quá mức cần thiết thì người thực hiện hành vi sẽ phải chịu trách nhiệm đối với hành vi vượt quá của mình.
"Vậy người tham gia giao thông cần làm gì khi bị côn đồ tấn công trên đường"? - trước câu hỏi trên, luật sư Đặng Văn Cường khuyến cáo để bảo vệ bản thân mình, bảo vệ tài sản của mình hoặc tính mạng sức khỏe tài sản của người khác thì mọi người cần phải hết sức bình tĩnh xác định tình huống đã đến mức phải sử dụng vũ lực hay chưa và kiểm soát việc sử dụng vũ lực sao cho chỉ để chống trả ở mức độ cần thiết.

Trường hợp có những tình huống va chạm giao thông thì cần phải bình tĩnh giải thích và giữ một khoảng cách với đối phương để tránh trường hợp đối tượng bất ngờ tấn công, gây thương tích cho bản thân mình. Trường hợp đối tượng hung hãn, có hung khí thì không nên đối mặt, cần đóng cửa phải chốt cửa xe và gọi người cứu giúp hoặc gọi cảnh sát 113.

"Tránh né, bỏ chạy, cố thủ, chống trả lại một cách cần thiết đều là những hành vi nên làm trong những tình huống bị tấn công đe dọa trên đường để tránh gây tổn thương cho bản thân mình và người khác. Chỉ khi nào có khả năng và không thể bỏ chạy, không thể tránh né thì mới sử dụng vũ lực để chống trả lại một cách cần thiết đối với hành vi của người khác đang tấn công bản thân mình hoặc tấn công người xung quanh", luật sư Cường khuyến cáo.

Không đi quá giới hạn phòng vệ chính đáng

Luật sư Cường cho rằng, để giảm thiểu những vụ việc va chạm giao thông dẫn đến án mạng xảy ra, gây mất an ninh trật tự, an toàn xã hội thì cần phải nâng cao nhận thức ý thức chấp hành pháp luật của người tham gia giao thông, tăng cường giáo dục đạo đức văn hóa cho mọi người, đặc biệt là đối với những người trẻ tuổi. Kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm trật tự an toàn giao thông, đặc biệt là hành vi có tính chất côn đồ, đánh người khi tham gia giao thông.

Điều 22 BLHS 2015 quy định, phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên. Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.
Như vậy, hành vi xâm phạm tính mạng hoặc sức khỏe của người khác được coi là phòng vệ chính đáng khi có đủ các điều kiện:
Hành vi xâm hại những lợi ích cần phải bảo vệ là hành vi phạm tội hoặc rõ ràng là có tính chất nguy hiểm cho xã hội; Hành vi nguy hiểm cho xã hội đang gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại thực sự và ngay tức khắc cho những lợi ích cần phải bảo vệ;

Phòng vệ chính đáng không chỉ gạt bỏ sự đe dọa, đẩy lùi sự tấn công, mà còn có thể tích cực chống lại sự xâm hại, gây thiệt hại cho chính người xâm hại; Hành vi phòng vệ phải tương xứng với hành vi xâm hại...
Cũng theo luật sư Lê Hồng Vân (Đoàn Luật sư Hà Nội), pháp luật chỉ cho phép công dân phòng vệ, tự vệ khi có hành vi dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực xảy ra. Việc sử dụng vũ lực để giải quyết vấn đề phải hết sức thận trọng, tỉnh táo. Bởi, nếu hành vi chống trả lại quá mức cần thiết thì người thực hiện hành vi sẽ phải chịu trách nhiệm đối với hành vi vượt quá của mình.

Để bảo vệ tính mạng, sức khỏe tài sản của mình hoặc của người khác thì mỗi cá nhân tham gia giao thông khi bị đe dọa, hành hung cần bình tĩnh xác định tình huống đã đến mức phải sử dụng vũ lực hay chưa và kiểm soát việc sử dụng vũ lực chỉ để chống trả ở mức độ cần thiết. Trường hợp gặp đối tượng hung hãn, có hung khí thì không nên đối mặt, cần đóng cửa phải chốt cửa xe và gọi người cứu giúp…

Quỳnh Chi(t/h)