Nhà thơ Phạm Như Vân (giữa) nhận bánh kem đón sinh nhật tuổi 85 từ kiến trúc sư Nguyễn Trường Lưu (bìa trái) và chủ tịch Hội Nhà văn TP.HCM Trịch Bích Ngân (bìa phải) - Ảnh: HỒ LAM
Sáng 6-3, tại trụ sở Liên hiệp Các hội văn học nghệ thuật TP.HCM (81 Trần Quốc Thảo, quận 3) diễn ra chương trình Ngược miền ký ức giới thiệu cuộc đời, sự nghiệp nhà thơ, nhà giáo Phạm Như Vân nhân sinh nhật lần thứ 85 của bà.
Đến với sự kiện còn có những người con nuôi của nhà thơ Phạm Như Vân.
Nhà giáo yêu nghề, mê thơ
Bà Phạm Như Vân sinh ra ở Hà Nội, trong một gia đình có 9 người con.
Ông nội bà là Tuần phủ Sơn Tây thời Pháp thuộc. Cha bà là học sinh Trường Bưởi (nay là Trường THPT Chu Văn An, Hà Nội), một trong những trường phổ thông lâu đời ở Việt Nam.
Bà kể rằng cha mình là một cậu học sinh mơ mộng, lãng mạn và rất yêu thơ.
Có lẽ vì vậy mà kể từ khi là nữ sinh của Trường trung học Trưng Vương cho đến khi là sinh viên của Trường đại học sư phạm Vinh thì bà đã yêu thơ và cũng mộng mơ như cha mình.
Nhà giáo, nhà thơ Phạm Như Vân cũng là hội viên của Hội Nhà văn TP.HCM - Ảnh: NVCC
Nhà thơ Phạm Như Vân chia sẻ với Tuổi Trẻ Online rằng bà không viết thơ, làm văn để có một giải thưởng nào đó mà bà chỉ muốn làm thơ cho chính mình, cho con trai, gia đình và những người mà bà thương yêu.
Bà kể, năm 1979, khi chiến tranh biên giới nổ ra, bà ý thức rằng nghĩa vụ của người giáo viên dạy văn là phải bồi dưỡng cho học sinh lòng yêu nước và tự hào dân tộc, tinh thần quật cường chống giặc xâm lược.
Một lần, giảng xong bài Đại cáo Bình Ngô ở chương trình lớp 9 thì bà cao hứng lấy giấy bút ra làm thơ.
Sau đó, bài thơ có tên Tôi giảng bài Đại cáo Bình Ngô đã được chọn đăng trên báo Hà Nội Mới.
Vì quá vui nên bà đã làm liền thêm hai bài thơ nữa. Đó là Nhớ Thanh Nga nói về cái chết của nghệ sĩ Thanh Nga, Mai sớm em đi viết về nghĩa vụ quân sự.
Rồi thơ của bà tiếp tục được chọn đăng báo ngay ngày đầu tuần.
Bà vui mừng đem báo đi khoe chỗ này chỗ kia nhưng chẳng mơ ước được gọi là nhà thơ.
Bà bảo: "Thơ thẩn" gì khi miếng cơm, manh áo hằng ngày vẫn còn đang bề bộn!
Nhà văn Bích Ngân cho biết hầu như tất cả các hoạt động của Hội Nhà văn TP.HCM không bao giờ vắng mặt nhà thơ Phạm Như Vân và bà luôn hết lòng với các sự kiện văn chương, thi ca.
Người mẹ thương con với nỗi nhớ khôn cùng
Tập thơ Mênh mông lòng mẹ của nhà thơ Phạm Như Vân
Bà Phạm Như Vân có một người con trai duy nhất là anh Trần Nguyên Khôi.
Nhưng số phận trớ trêu, anh đã ra đi mãi mãi ở tuổi 47 mà không kịp trăng trối với bà một lời.
Khi ấy, bà chỉ được thông báo rằng con bà bị xuất huyết não do trên đầu có một khúc xương bị thoái hóa.
Bà gửi tình thương, nỗi nhớ con vào những con chữ, dòng thơ.
Trong quyển Mênh mông lòng mẹ (tái bản lần thứ 3), có rất nhiều bài thơ mà bà dành tặng con mình như: Nỗi đau lòng mẹ, Mất con rồi!, Hẹn kiếp sau...
Bà viết: "Mất con rồi / Hạnh phúc, niềm vui, hoa nở, nụ cười / Bỗng thành vô nghĩa / Trái tim Mẹ vẫn hướng về một phía / Phía con chào đời / Con cất bước ra đi...".
Chia sẻ với Tuổi Trẻ Online, bà bảo: "Nhờ trời thương và may mắn nên giờ đây tôi vẫn còn những người con nuôi thương yêu tôi hết lòng".
Đến nay, nhà thơ Phạm Như Vân đã cho ra mắt 14 tác phẩm, cả thơ và văn xuôi như: Hương xưa, Giọt nắng, Hát giữa vô thường... Trong đó, tập thơ Mênh mông lòng mẹ được nhiều độc giả đón nhận và tái bản 3 lần.
Ngoài ra, bà còn viết 2 cuốn tự truyện: Tìm về nỗi nhớ, Nỗi nhớ khôn cùng.
Tìm về nỗi nhớ viết về thời bà còn là một cô nữ sinh có vóc dáng nhỏ bé với tình yêu đầu đời, hoa mộng. Nỗi nhớ khôn cùng là phần 2, khắc họa lại cuộc đời đầy cơ cực, phiêu bạt, sóng gió của bà ở TP.HCM, đặc biệt là về người con trai đã khuất của bà.
Ngày thơ ở TP.HCM là thành phố này tôi đến tôi yêuNgày hội trưng bày các bài thơ về đất nước và bày tỏ tình cảm của người dân với thành phố thân yêu. Tôi là giáo viên dạy Văn nên đến xem, cảm thấy thích thú lắm.