Stripe là ai mà soán ngôi được SpaceX

Thư Kỳ

(KTSG) - SpaceX, công ty hàng không vũ trụ của Elon Musk đứng ở vị trí thứ nhì trong danh sách các công ty khởi nghiệp có giá trị vốn hóa cao nhất thế giới trong một thời gian dài. Kể ra cũng hợp lý, vì trừ ngôi vị đứng đầu do ByteDance (sở hữu mạng xã hội Tik Tok) nắm giữ, SpaceX hiện đang có những dự án thuộc loại vĩ đại như phóng các con tàu vũ trụ chở người lên trạm không gian quốc tế, đang triển khai mạng lưới vệ tinh Starlink cung cấp kết nối Internet cho toàn thế giới và nuôi dưỡng giấc mơ đưa người lên sao Hỏa.

Patrick và John.

Thế nhưng, giá trị vốn hóa 74 tỉ đô la của SpaceX vừa bị Stripe vượt qua một cách dễ dàng khi công ty khởi nghiệp còn non trẻ này được thị trường đánh giá ở mức 95 tỉ đô la vào tuần trước. Hai anh em sáng lập ra Stripe, John và Patrick Collison trở thành tỉ phú, tài sản mỗi người ước chừng 11,5 tỉ đô la khi John mới 30 và Patrick, 32 tuổi.

Hai anh em Collison khởi nghiệp vào năm 2010, xây dựng Stripe như một công ty chuyên xử lý các khâu thanh toán qua mạng. Thương mại điện tử các nước thường thanh toán trước, nhận hàng sau chứ không dùng hình thức COD (nhận hàng rồi thanh toán) như ở Việt Nam.

Khi vào một trang web mua hàng, đến phần trả tiền, người mua thường được giới thiệu một số chọn lựa như trả bằng thẻ tín dụng, bằng PayPal hay một số loại ví khác. Stripe là công ty lo đảm nhiệm phần này cho trang web mua bán, cụ thể là cung cấp phần mềm hay các API (giao diện lập trình ứng dụng) cho hàng triệu công ty sử dụng. Đó có thể là các nhà bán lẻ như Amazon, Shopify, những nơi cung cấp dịch vụ, thanh toán định kỳ như báo chí. Khách hàng của Stripe có cả Uber, Doordash, Salesforce, Zoom, Slack...

Sở dĩ người ta dùng Stripe, thay vì tự làm, là bởi Stripe đã có sẵn nhiều sản phẩm tiết kiệm cho người dùng rất nhiều thời gian so với tự làm, nhất là với các dịch vụ thu tiền định kỳ. Nếu không dùng Stripe, trang web bán hàng phải duy trì một bộ máy cồng kềnh đắt tiền mà hiệu quả không cao bằng để thương lượng với nhiều ngân hàng, nhiều nơi phát hành thẻ khác nhau.

Do là công ty chuyên xử lý thanh toán trực tuyến nên Stripe bảo mật thông tin thanh toán cho khách hàng, thay vì tự họ phải xây dựng nhiều công cụ bảo mật nếu tự làm khâu thanh toán. Sau khi đăng ký tài khoản với Stripe, khách hàng nhận bộ API về tích hợp vào trang web bán hàng của mình và sau đó yên tâm tiền người mua thanh toán sẽ về tài khoản của họ mà khỏi cần làm gì thêm. Stripe hiện thu 2,9% cho mỗi giao dịch bằng thẻ (ở châu Âu thì thu thấp hơn, 1,9%); tổng giá trị các giao dịch sử dụng công nghệ của Stripe lên đến hàng trăm tỉ đô la mỗi năm, mỗi giây xử lý chừng 5.000 giao dịch.

_*^*_*

John và Patrick Collison lớn lên ở Dromineer, một ngôi làng nhỏ vùng nông thôn Ireland. Vùng họ ở hẻo lánh đến nỗi không có cả đường dây điện thoại để kết nối Internet. Hai anh em say mê đọc sách và thay vì sử dụng Internet, họ đọc sách viết về Internet mượn từ thư viện, đọc miệt mài như thể luyện đánh cờ mà không có bàn cờ trước mặt. Đến năm John lên 11 và Patrick tròn 13 tuổi, họ làm một đề án nghiêm túc, trình bày với bố mẹ kế hoạch mua đường truyền Internet vệ tinh của Đức cho phép họ kết nối vào mạng Internet. Họ kể, lần thuyết trình đó còn khó hơn, căng thẳng những lần thuyết phục các quỹ đầu tư rót vốn.

Một khi đã có Internet, một thế giới mới mở ra cho hai anh em. Họ nhanh chóng học lập trình và đến năm 2005, Patrick đoạt giải Nhà khoa học trẻ trong năm khi vừa tròn 16 tuổi nhờ phát triển một ngôn ngữ lập trình và một hệ thống trí tuệ nhân tạo.

Cùng năm đó Patrick học rút 2 năm còn lại trong chương trình phổ thông, thi 30 kỳ thi bắt buộc để tốt nghiệp trong vòng 20 ngày và được nhận vào ngôi trường MIT danh tiếng ở Boston, Mỹ, khi vẫn chưa qua độ tuổi 16. Cậu em John mấy năm sau theo chân anh vào Harvard. Cả hai cùng nhau viết nhiều ứng dụng trên iPhone và xây dựng một công ty phần mềm chuyên phát triển các công cụ dùng trên eBay.

Nhận thấy nền giáo dục chính thức không phù hợp với họ, hai anh em lại làm một cuộc thuyết trình mới, thuyết phục bố mẹ để họ nghỉ học, tập trung vào công ty Auctomatic họ đang miệt mài tạo dựng. Năm 2008, họ bán Auctomatic được 5 triệu đô la khi vừa tròn 19 và 17 tuổi.

Hai năm sau, nhận diện được một khiếm khuyến lớn của thương mại điện tử là khâu thanh toán còn nhiêu khê, bảo mật kém, phần mềm không đồng bộ, họ thành lập Stripe và nhanh chóng thu hút sự quan tâm của những tên tuổi đầu tư lớn kể cả Peter Thiel, nhà sáng lập PayPal và nhà đầu tư đầu tiên rót tiền vào Facebook.

Hiện nay mỗi người sở hữu chừng 12% cổ phần Stripe, biến họ thành những tỉ phú tự thân trẻ nhất thế giới. Theo báo chí Anh, dù là tỉ phú, họ vẫn không thôi khao khát kiến thức nên mời người về dạy cho họ đủ các môn, từ luật đến vật lý. Họ quan tâm đến rất nhiều lĩnh vực, từ chính trị ở Thổ Nhĩ Kỳ đến hệ thống cấp nước ở San Francisco, từ âm nhạc đến triết học... Thậm chí họ học và lấy bằng phi công, cả hai nay đã trở thành phi công lái được nhiều loại máy bay cỡ nhỏ.

_*^*_*

Mới tháng 4 năm ngoái, Stripe được định giá 36 tỉ đô la khi tiếp nhận 600 triệu đô la đầu tư từ các nhà đầu tư, có cả Andreessen Horowitz và Sequoia Capital. Lần này là một đợt gọi vốn mới, dù họ không thiếu vốn, thu về 600 triệu đô la ở mức định giá công ty là 95 tỉ đô la. Cho đến nay Stripe vẫn là công ty tư nhân, chưa phát hành cổ phiếu ra công chúng, chưa lên sàn chứng khoán.

Stripe phát triển mạnh ở châu Âu và hiện đang có kế hoạch mở rộng ra châu Á như ở Ấn Độ, Indonesia hay Thái Lan. Trong 42 nước Stripe có mặt, đến 31 nước là ở châu Âu. Hai anh em Collison là người Ireland nên Stripe có hai trụ sở chính cả ở San Francisco, Mỹ và Dublin, Ireland.

Ngay chính những người sáng lập Stripe cũng ngạc nhiên vì sự thành công của một công ty xử lý thanh toán, vì lãnh vực này có nhiều đối thủ cạnh tranh gay gắt và biên lợi nhuận thấp. Trước đây, những công ty công nghệ thành công chóng vánh thường nhờ vào phát triển lượng người dùng như Facebook hay Uber; Stripe lại hướng đến khách hàng là doanh nghiệp.

Tuy nhiên sự phát triển nhanh chóng của Stripe cũng là dấu hiệu cho thấy nền kinh tế Internet chuyển dần từ doanh thu quảng cáo (như Google, YouTube, Facebook) sang thương mại điện tử và dịch vụ có thu phí. Stripe sẽ là người hớt 3% mọi doanh thu ở hướng mới này.

Một trong những lợi thế của Stripe là bộ máy nhân sự gọn nhẹ, hiện chỉ chừng 3.000 nhân viên. Họ hoạt động khắp thế giới nhưng bộ công cụ của họ là đơn giản, dễ dùng nên khách hàng tự làm mà không cần nhiều sự hỗ trợ từ Stripe. Theo Financial Times, doanh thu quí 3 năm ngoái của Stripe là 2 tỉ đô la, lợi nhuận trước thuế ước chừng 120 triệu đô la.

Hiện nay chỉ 14% tổng doanh số thương mại là diễn ra trên mạng, nên tiềm năng phát triển thương mại điện tử còn rất lớn. Stripe đang có hơn 50 khách hàng lớn, mỗi khách hàng loại này có doanh thu cần xử lý thanh toán hơn 1 tỉ đô la. Có lẽ vì thế mà thị trường định giá Stripe hơn cả một hãng thám hiểm không gian như SpaceX với khả năng vượt cả ByteDance - Tik Tok trong thời gian không xa.