Tình trạng tắc nghẽn khi đặt lệnh giao dịch trên sàn HOSE đã kéo dài từ tháng 12-2020 đến nay - Ảnh: BÔNG MAI
Sau hơn 3 tháng diễn ra tình trạng tắc nghẽn giao dịch, hôm nay 30-3, Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE) mới lên tiếng chính thức.
Quá tải do số lệnh vào sàn vượt quá năng lực thiết kế
Theo thống kê của HOSE, số lượng tài khoản giao dịch chứng khoán mới và giá trị giao dịch có sự gia tăng đột biến. Trong top 20 công ty chứng khoán (CTCK) hàng đầu, có lượng lệnh vào sàn tăng ít nhất là trên 3 lần, bình quân 5-6 lần, cá biệt có một số công ty có số lệnh vào sàn tăng 13-18 lần. Việc này đã gây ra hiện tượng quá tải hệ thống.
Hệ thống giao dịch của HOSE có công suất thiết kế là 900.000 lệnh, hoạt động theo cơ chế phân bổ đều cho các CTCK. Trong đó hệ thống tự động dành 20% cho lệnh dự phòng, 80% còn lại phân bổ cho CTCK theo 2 vòng.
Vòng 1, phân bổ đều mỗi công ty khoảng 3.000 lệnh (kể cả công ty đã dừng hoạt động). Vòng 2, dung lượng lệnh sẽ được phân bổ dựa theo số lệnh trong quá khứ của từng công ty và toàn thị trường.
Việc phân bổ số lượng lệnh dựa trên dữ liệu sử dụng thực tế nhằm ngăn chặn được sự gia tăng đột biến về số lượng lệnh xuất phát từ lỗi hệ thống của một CTCK nào đó, có thể gây sập hệ thống của sở.
Các nguyên tắc phân bổ lệnh giao dịch là thiết kế và tính năng sẵn có của hệ thống. HOSE hiện tại không can thiệp để thay đổi được.
Với cơ chế trên, khi xảy ra tình trạng quá tải hệ thống ở một số CTCK lớn, thì tại một số CTCK nhỏ hơn nhà đầu tư vẫn có thể giao dịch bình thường do công ty chưa dùng hết số lệnh được phân bổ.
Nâng lô, chuyển sàn chỉ giảm áp lực một phần
HOSE nhận định, giải pháp nâng lô giao dịch từ 10 lên 100 chứng khoán từ ngày 4-1-2021 đã góp phần giảm tải một phần lệnh vào hệ thống, giúp thanh khoản tăng 15-18% như dự kiến. Tuy nhiên, hiện tượng quá tải hệ thống vẫn chưa xử lý được dứt điểm, nhất là trong các phiên có thanh khoản rất lớn chạm đến mức 15.000-16.000 tỉ đồng.
Để giảm áp lực, HOSE và các đơn vị liên quan sẽ hỗ trợ tối đa các doanh nghiệp niêm yết có nguyện vọng chuyển giao dịch cổ phiếu niêm yết sang Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX). Thời gian tối đa xử lý hồ sơ trong vòng 3 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ.
Thời gian ngừng giao dịch để chuyển niêm yết từ HOSE sang HNX tối thiểu là 4 ngày. Đây là cơ chế tạm thời, ngay sau khi hệ thống giao dịch tại HOSE thông suốt, doanh nghiệp có thể về lại nhà cũ.
Tuy nhiên, việc chuyển giao dịch các cổ phiếu trong các bộ chỉ số sẽ làm tăng chi phí hoạt động của các Quỹ ETF (hoán đổi danh mục) được xây dựng và hoạt động dựa trên các chỉ số đầu tư do HOSE tính toán.
Vì vậy để hạn chế sự xáo trộn, SSC đã có chỉ đạo tạm thời không xem xét chuyển giao dịch các cổ phiếu trong chỉ số VN30. Các cổ phiếu chuyển sàn nếu nằm trong VNX50 sẽ không bị ảnh hưởng.
Nhưng các cổ phiếu nằm trong các bộ chỉ số VN100, VNDiamond và VNFinLead khi chuyển giao dịch sang HNX, các quỹ có thể sẽ phải thực hiện tái cơ cấu danh mục tương ứng. Việc tái cơ cấu danh mục của các quỹ có thể gián tiếp tác động đến giá của các cổ phiếu trên thị trường.
Bên cạnh đó, HOSE cũng báo cáo SSC để khuyến cáo các CTCK không được đặt lệnh qua robot trong giai đoạn này để giảm tải hệ thống. Trường hợp phát hiện nguy cơ hệ thống của CTCK gây bất ổn cho hệ thống của HOSE, các biện pháp ngăn chặn sẽ được áp dụng, bao gồm việc tạm thời ngắt kết nối của CTCK.
3-4 tháng nữa triển khai hệ thống giao dịch tạm do HOSE và FPT xây dựng
HOSE đang phối hợp với FPT, sử dụng phần mềm hệ thống giao dịch đang được sử dụng tại HNX và sẽ triển khai trên nền tảng hạ tầng tại HOSE để có thể thay thế hệ thống khớp lệnh của HOSE. Giải pháp này giảm thiểu việc tác động, thay đổi đối với hệ thống của các CTCK. Mục tiêu đặt ra là hệ thống sẽ xử lý được 3-5 triệu lệnh/ngày.
Theo HOSE, đây là giải pháp tối ưu bởi thời gian triển khai cũng như các rủi ro về góc độ hệ thống. Theo khảo sát, phân tích và đánh giá của FPT, thời gian dự kiến để triển khai hệ thống là khoảng 3-4 tháng.
Chống nghẽn giao dịch chứng khoán: Lấy phần mềm từ HNX cài cho HoSE TTO - Các bên liên quan thống nhất phương án sẽ lấy phần mềm từ HNX cài sang HoSE và chỉnh sửa cho phù hợp bởi các phương án giải quyết hết nghẽn ngay đều không khả thi.