Theo Fitch Solutions, thị trường gạo toàn cầu sẽ ghi nhận mức thiếu hụt lớn nhất trong hai thập kỷ vào năm 2023. Sự thâm hụt ở mức độ này đối với một trong những loại ngũ cốc được trồng nhiều nhất trên thế giới sẽ gây tổn hại cho các nhà nhập khẩu lớn.

Charles Hart, nhà phân tích hàng hóa của Fitch Solutions cho biết: “Ở cấp độ toàn cầu, tác động rõ ràng nhất của thâm hụt gạo đã và đang là giá gạo cao kỷ lục”.

Theo báo cáo của Fitch Solutions, giá gạo dự kiến sẽ duy trì quanh mức cao hiện tại cho đến năm 2024. Giá gạo trung bình dự kiến đạt trung bình là 17,3 USD/tạ cho đến hết năm 2023 và sẽ chỉ giảm xuống còn 14,5 USD/tạ vào năm 2024.

“Gạo là mặt hàng lương thực chính trên nhiều thị trường ở châu Á, giá cả là yếu tố chính quyết định lạm phát giá lương thực và an ninh lương thực, đặc biệt là đối với các hộ gia đình nghèo nhất”, nhà phân tích hàng hóa Charles Hart cho biết.

Báo cáo dự báo, sự thiếu hụt toàn cầu trong năm 2022/2023 sẽ ở mức 8,7 triệu tấn. Điều đó sẽ đánh dấu mức thâm hụt gạo toàn cầu lớn nhất kể từ năm 2003/2004, khi thị trường gạo toàn cầu có mức thâm hụt 18,6 triệu tấn.

Nguồn cung gạo gặp thách thức

Nguồn cung gạo bị thiếu hụt do ảnh hưởng của xung đột Nga-Ukraine, cũng như thời tiết xấu ở các nền kinh tế sản xuất lúa gạo như Trung Quốc và Pakistan.

Trong nửa cuối năm ngoái, nhiều vùng đất nông nghiệp ở Trung Quốc - quốc gia sản xuất gạo lớn nhất thế giới - đã bị ảnh hưởng bởi lũ lụt và mưa lớn vào mùa hè.

Theo công ty phân tích nông nghiệp Gro Intelligence, lượng mưa tích lũy ở tỉnh Quảng Tây và Quảng Đông - trung tâm sản xuất lúa gạo lớn của Trung Quốc - đang cao thứ hai trong ít nhất 20 năm.

Tương tự, Pakistan - chiếm 7,6% thương mại gạo toàn cầu - đã chứng kiến sản lượng hàng năm giảm 31% so với cùng kỳ năm ngoái do lũ lụt nghiêm trọng, và tác động thậm chí có thể tồi tệ hơn kỳ vọng.

Ngoài ra, sự thiếu hụt một phần là do sự suy giảm sản lượng thu hoạch hàng năm của Trung Quốc đại lục do nắng nóng gay gắt và hạn hán cũng như tác động của lũ lụt nghiêm trọng ở Pakistan.

Theo một nghiên cứu khoa học, lúa là loại cây trồng dễ bị tổn thương và có khả năng mất mùa cao nhất trong thời kỳ El Nino.

Ngoài những thách thức về nguồn cung bị thắt chặt hơn, gạo đã trở thành một lựa chọn thay thế ngày càng hấp dẫn sau khi giá của các loại ngũ cốc chính khác tăng vọt kể từ khi xung đột Nga-Ukraine diễn ra vào tháng 2/2022.

Ai sẽ bị ảnh hưởng?

Oscar Tjakra, nhà phân tích cấp cao tại ngân hàng Rabobank cho biết, sản lượng gạo hàng năm thấp hơn ở các quốc gia khác như Mỹ và EU cũng góp phần gây ra thâm hụt.

“Tình trạng thâm hụt sản lượng gạo toàn cầu sẽ làm tăng chi phí nhập khẩu gạo của các nước nhập khẩu gạo lớn như Indonesia, Philippines, Malaysia và các nước châu Phi vào năm 2023”, nhà phân tích Oscar Tjakra cho biết.

Kelly Goughary, nhà phân tích nghiên cứu cấp cao tại Gro Intelligence cho biết, nhiều quốc gia cũng sẽ buộc phải giảm kho dự trữ gạo trong nước. Các quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi thâm hụt sẽ là những nước đang phải chịu lạm phát giá lương thực trong nước cao như Pakistan, Thổ Nhĩ Kỳ, Syria và một số nước châu Phi.

“Thị trường xuất khẩu gạo toàn cầu thường chặt chẽ hơn so với các loại ngũ cốc chính khác, nhưng đã bị ảnh hưởng bởi lệnh hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ”, nhà phân tích hàng hóa Charles Hart cho biết.

Trước đó, Ấn Độ đã cấm xuất khẩu gạo tấm vào tháng 9, đây là một động thái chính thúc đẩy giá gạo.

Vấn đề nguồn cung có thể sớm được giải quyết

Tuy nhiên, sự thiếu hụt có thể sớm trở thành dĩ vãng.

Fitch Solutions ước tính rằng, thị trường gạo toàn cầu sẽ trở lại “trạng thái gần như cân bằng vào năm 2023/2024”.

Điều đó có thể dẫn đến giá gạo tương lai giảm so với cùng kỳ năm ngoái xuống dưới mức năm 2022, nhưng vẫn tăng ở mức “hơn 1/3 so với giá trị trung bình mức tiền Covid (2015-2019), một phần do hàng tồn kho được bổ sung sau một giai đoạn thiếu hụt trên diện rộng”.

“Chúng tôi tin rằng, thị trường gạo sẽ thặng dư trở lại vào năm 2024/2025 và sau đó tiếp tục nới lỏng trong trung hạn”, báo cáo của Fitch Solutions cho biết.

Fitch Solutions dự đoán thêm rằng, giá gạo có thể giảm gần 10% xuống còn 15,5 USD/tạ vào năm 2024.

“Theo quan điểm của chúng tôi, sản lượng gạo toàn cầu sẽ phục hồi mạnh mẽ vào năm 2023/2024, với kỳ vọng tổng sản lượng sẽ tăng 2,5% so với cùng kỳ năm ngoái”, báo cáo của Fitch Solutions dự báo dựa trên việc Ấn Độ là động cơ chính của sản lượng gạo toàn cầu trong hơn năm năm tới.

Tuy nhiên, sản xuất lúa gạo vẫn phụ thuộc vào điều kiện thời tiết.

Mặc dù Cục Khí tượng Ấn Độ dự kiến nước này sẽ nhận được lượng mưa gió mùa “bình thường”, nhưng các dự báo về nắng nóng gay gắt và các đợt nắng nóng trong quý II và quý III/2023 có thể tiếp tục gây ra mối đe dọa đối với vụ thu hoạch lúa mì của Ấn Độ.

“Trung Quốc là nước sản xuất gạo và lúa mì lớn nhất thế giới và hiện đang trải qua đợt hạn hán tại các vùng trồng lúa của nước này ở mức cao nhất trong hơn hai thập kỷ. Các nước trồng lúa lớn ở châu Âu như Pháp, Đức và Anh cũng phải hứng chịu đợt hạn hán ở mức cao nhất trong 20 năm qua”, nhà phân tích Kelly Goughary cho biết.