Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) vừa có văn bản "cầu cứu" gửi tới Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Bộ Công Thương nêu khó khăn trong quý I.
Theo Vinacas, ngành điều Việt Nam dẫn đầu toàn cầu về sản xuất, xuất khẩu nhiều năm, khoảng 3,5 - 3,8 tỷ USD mỗi năm. Nhưng vị trí này đang lung lay do tình trạng điều nhân nhập khẩu tăng cao, cạnh tranh không bình đẳng.
Hiệp hội này dẫn chứng, năm ngoái trên 78.580 tấn điều nhân được nhập vào Việt Nam, tương đương gần 350.000 tấn điều thô - lớn hơn tổng sản lượng điều thô trong nước sản xuất một năm. Hai tháng đầu năm, lượng điều nhân nhập khẩu xấp xỉ 10.160 tấn, tương đương 44.000 tấn hạt thô.
"Đây là hệ quả của việc cho phép nhập khẩu điều nhân vào Việt Nam mà không áp dụng kèm các biện pháp bảo vệ ngành chế biến trong nước", theo Vinacas.
Nhà máy sản xuất hạt điều ở Bình Phước. Ảnh: Hanfimex Việt Nam
Đại diện Vinacas phân tích, để phát triển công nghiệp chế biến, các nước châu Phi đưa ra ưu đãi miễn thuế xuất khẩu điều nhân và áp thuế cao với hạt thô. Trong khi đó, tại Việt Nam, điều thô và nhân khi nhập về trong nước để chế biến, xuất khẩu đều được miễn thuế.
Việc "chênh" chính sách xuất nhập khẩu này khiến các doanh nghiệp, nhất là FDI, tận dụng ưu đãi của châu Phi để xây nhà máy sơ chế tại đây, sau đó chuyển hàng về Việt Nam, chế biến đơn giản rồi lại xuất khẩu.
Còn doanh nghiệp trong nước bị mất lợi thế cạnh tranh do nguyên liệu (điều thô) chịu thuế nhập khẩu từ châu Phi. Trường hợp chuyển sang nhập điều nhân, theo Vinacas, doanh nghiệp sẽ chỉ thực hiện 1 đến 3 công đoạn cuối để có thành phẩm xuất khẩu. Điều này gây lãng phí dây chuyền sản xuất khi vốn bỏ ra đầu tư một nhà máy chế biến hoàn chỉnh khoảng 100 - 500 tỷ đồng, và công nhân mất việc làm.
Mặt khác, các loại nhân điều nhập khẩu chất lượng thấp, khi xuất đi sẽ làm mất dần uy tín, thị phần, thương hiệu quốc gia được xây dựng nhiều năm qua.
Lo ngại trước thực tế này, Vinacas kiến nghị Chính phủ, Bộ Công Thương đàm phán để các nước châu Phi miễn thuế với điều thô xuất sang Việt Nam nhằm tạo công bằng trong cạnh tranh. Nếu đề nghị này không được đáp ứng, Việt Nam cần xem xét áp thuế nhập khẩu điều nhân ở mức 25%, như Ấn Độ đang áp dụng, để "ngăn chặn tương lai ngành điều bị bóp nghẹt".
Ông Bạch Khánh Nhựt, Phó chủ tịch Vinacas, dẫn chứngViệt Nam trước đây thường xuyên xuất khẩu điều nhân sang Ấn Độ. Để bảo hộ trong nước, Ấn Độ áp thuế nhập khẩu điều nhân 25% nên không còn container điều nào được xuất khẩu sang. Trong khi đó, Việt Nam lại chưa có sự bảo hộ sản xuất trong nước khiến doanh nghiệp nội bị chèn ép.
Thi Hà