Trễ hàng loạt hạng mục

Trong báo cáo Chính phủ ngày 11.4, Bộ GTVT cho biết việc san nền của dự án sân bay Long Thành mới đạt 71,9 triệu m³ trên tổng số 115 triệu m³, đạt 62,5%. Đường găng của dự án là nhà ga hành khách (gói thầu 5.10) trị giá 35.233 tỉ đồng vẫn chưa rõ tiến độ hoàn thành.

Lê Lâm

Trước đó, Tổng công ty Cảng hàng không VN (ACV) đã phải hủy đấu thầu lần 1 với gói thầu 5.10 dù đã phải 2 lần gia hạn thời điểm đóng thầu. Lý do, chỉ duy nhất liên danh Coteccons - Vinaconex - Central - Phục Hưng Holdings - R.E.E - Hòa Bình - HAWEE - Delta nộp hồ sơ. Theo Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng, các yếu tố đầu bài ACV đưa ra chưa phù hợp, tiến độ thực hiện gói thầu thi công xây dựng nhà ga hành khách và lắp đặt thiết bị trong 33 tháng là hoàn toàn bất khả thi. Đơn giá dự toán cũng được cho là quá thấp nên các nhà thầu không tham gia dù rất muốn.

Tháng 1.2023, ACV phát hành hồ sơ mời thầu, ấn định đóng thầu vào ngày 28.3, tuy nhiên sau đó DN này tiếp tục phải gia hạn thời gian mở thầu thêm 1 tháng sang 28.4. Trong các văn bản kiến nghị, ACV cho rằng tư vấn HAAA (Heerim Hàn Quốc - Arup Anh quốc - Aurecon Úc - ADPi Pháp) khuyến cáo thời gian thi công xây dựng gói thầu 5.10 sẽ phải kéo dài 39 tháng thay vì 33 tháng như trước đây, bao gồm 36 tháng xây dựng, 3 tháng thử nghiệm vận hành.

Tới thời điểm này, mốc khởi công nhà ga hành khách sân bay Long Thành vẫn chưa thể xác định. Trong trường hợp được Quốc hội chấp thuận điều chỉnh tiến độ, nếu tính cả thời gian phải hủy thầu, đấu thầu lại và thời gian xây dựng kéo dài dự kiến, gói thầu nhà ga hành khách sẽ kéo dài thêm ít nhất 12 tháng so với tiến độ ban đầu. Nếu đấu thầu lần 2 thành công, tiến độ hoàn thành phải kéo dài tới tháng 12.2026, hoặc hơn nữa.

Không chỉ vướng hạng mục nhà ga, giải phóng mặt bằng (GPMB) tiếp tục là rào cản tiến độ dự án. Theo tiến độ được Quốc hội, Chính phủ giao, giai đoạn 2017 - 2021 phải xong mặt bằng phục vụ cả giai đoạn 1 và 2 của dự án. Tổng vốn đầu tư cho GPMB hơn 22.856 tỉ đồng, trong đó ưu tiên mặt bằng phục vụ thi công giai đoạn 1, song tới nay mặt bằng dự án vẫn chưa được bàn giao xong.

Tính tới nửa đầu tháng 3 vừa qua, UBND tỉnh Đồng Nai cho biết mới bàn giao 4.791/5.000 ha phải thu hồi phục vụ dự án (đạt 97% mặt bằng sạch bàn giao các chủ đầu tư). Với phần đất thu hồi phục vụ thi công giai đoạn 2, tới nay còn 294 trường hợp với tổng diện tích đất hơn 114 ha chưa nhận tiền bồi thường, hỗ trợ tái định cư; và 184 trường hợp với diện tích hơn 81 ha chưa phê duyệt phương án bồi thường, tái định cư.

Với dự án thành phần 4, cuối tháng 3.2023, Bộ GTVT đã phải có văn bản thúc giục Cục Hàng không VN. Trước đó, Bộ GTVT đã phê duyệt 11/11 danh mục dự án và phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà đầu tư 2 dự án (khai thác khu bảo trì phương tiện phục vụ mặt đất và khu xử lý vệ sinh máy bay số 1, số 2). Tuy nhiên, tiến độ triển khai chưa đáp ứng tiến độ tổng thể theo yêu cầu của Bộ GTVT. Cụ thể, tính đến giữa tháng 3.2023, có tới 9/11 dự án chưa được Cục Hàng không VN trình Bộ GTVT phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà đầu tư và 11/11 dự án chưa tổ chức lựa chọn nhà đầu tư do chưa xác định được giá sàn nộp ngân sách nhà nước.

Ai chịu trách nhiệm chính ?

Theo TS Nguyễn Thiện Tống, chuyên gia hàng không, việc dự án lớn như sân bay Long Thành chậm tiến độ đã nhìn thấy nguy cơ từ trước đó, khi báo cáo nghiên cứu khả thi không đầy đủ. Đơn cử như hạng mục nhà ga hành khách không được tính toán đầy đủ, dẫn tới chi phí phải thay đổi nhiều lần, ước tính thời gian triển khai cũng không chính xác.

Đồng tình với kết luận của Phó thủ tướng Trần Hồng Hà về việc ACV "thiếu chủ động, thiếu chuyên nghiệp" khi không đấu thầu thành công gói thầu 5.10, ông Tống cho rằng cần xem lại năng lực quản lý dự án của ACV. Trong trường hợp cần thiết có thể xem xét việc thuê các đơn vị quản lý dự án chuyên nghiệp để đảm bảo tiến độ triển khai của dự án.

Mặt khác, không chỉ là việc đấu thầu không thành công, bài toán nguồn vốn của ACV để xây dựng sân bay Long Thành cũng cần rà soát lại. Trước đó, ACV khẳng định đơn vị này đảm bảo chủ động về vốn cho dự án thành phần 3 - dự án quan trọng nhất của sân bay Long Thành, từ nguồn vốn chủ sở hữu và vốn vay do ACV huy động. Với nguồn vốn chủ sở hữu, ACV dự kiến sẽ tăng vốn điều lệ để cân đối một phần vốn đầu tư. Tuy nhiên, nguồn vốn vay chiếm tới khoảng 60% tổng mức đầu tư từ các tổ chức tín dụng trong và ngoài nước (dự kiến vay bằng ngoại tệ) sẽ không hề dễ dàng.

Sốt ruột với tiến độ dự án, trong công điện mới nhất ngày 18.4, Thủ tướng Phạm Minh Chính nêu rõ Bộ GTVT với tư cách cơ quản lý nhà nước chuyên ngành, Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp (cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại ACV) cần khẩn trương chỉ đạo đánh giá năng lực triển khai dự án của ACV. Đồng thời, theo dõi, giám sát quá trình lựa chọn nhà thầu gói thầu số 5.10 để có các phương án khả thi hiệu quả nhằm lựa chọn được nhà thầu có năng lực thực sự trong tháng 5.

"ACV phải chịu trách nhiệm toàn diện trong việc triển khai dự án thành phần 3, phải rà soát năng lực và việc tổ chức thực hiện dự án trong thời gian qua", Thủ tướng nhấn mạnh và yêu cầu làm rõ trách nhiệm tổ chức, cá nhân trong tổ chức đấu thầu không thành công gói thầu số 5.10. Trong trường hợp ACV không đủ năng lực thì phải đánh giá kỹ lưỡng, chính xác để có phương án xử lý phù hợp, hiệu quả; dứt khoát không để tình trạng kéo dài, chậm tiến độ và chưa rõ hướng xử lý khả thi, hiệu quả như vừa qua.