Chọn rút BHXH một lần, bà Hoàng Thị Lan (ngụ quận Hoàng Mai, Hà Nội) bày tỏ tiếc nuối khi hết tuổi lao động mà không có lương hưu, phải bươn chải kiếm sống và phụ thuộc vào con cháu. Nhìn nhiều người trẻ rút BHXH một lần bà thấy “xót”, họ đang đi trên con đường bà từng đi, không giữ được “của để dành” để yên tâm hơn khi về già.

Tuổi già bươn chải kiếm sống

Nhiều năm nay, ngày nào cũng vậy, trong lúc mọi người đang ngủ thì bà Lan đã dậy để kịp làm xôi mang ra chợ bán. Ở tuổi 60, không lương hưu, không trợ cấp, mọi khoản chi tiêu bà trông chờ vào nghề bán xôi.

Bà Lan kể trước đây từng có thời gian làm công nhân, sau đó bà chọn nghỉ việc theo chế độ 176 (nghỉ việc nhận các chế độ trợ cấp một lần). Khoản tiền mấy chục triệu đồng nhận về khi đó chỉ đủ để mua bộ bàn ghế và một chiếc xe đạp, nghĩ lại bà Lan thấy tiếc. “Giờ tuổi cao, thay vì được nghỉ hưu an nhàn thì vẫn phải lo kiếm sống. May trời còn cho sức khỏe, chỉ sợ lúc ốm đau lại không có đồng ra đồng vào. Giá hồi đó suy nghĩ sâu xa hơn thì cuộc sống bớt vất vả” - bà thở dài.

Người lao động đăng ký tham gia BHXH tự nguyện để về già nhận lương hưu. Ảnh: V.LONG

Còn chị Bùi Thị Hạt (tỉnh Nam Định) từng làm cho một công ty may ở miền Nam được chín năm bảy tháng. Năm 2021, khi dịch COVID-19 bùng phát, vợ chồng chị mất việc, trở về quê làm nghề tự do. Giữa năm 2022, chị Hạt làm thủ tục rút BHXH một lần để có khoản tiền trang trải cuộc sống trước mắt.

“Khoản tiền đó sau mấy tháng cũng hết. Giờ thấy cha mẹ già vẫn phải bươn chải nhiều nghề do không có lương hưu, mình đi khám không có thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) mới thấy tiếc. Tôi muốn đóng lại khoản tiền BHXH đã rút nhưng không được chấp nhận bởi vướng quy định của pháp luật. Tháng tới vợ chồng tôi dự định sẽ xin vào làm công nhân ở công ty gần nhà, tiếp tục tham gia BHXH” - chị giãi bày.

Rút một lần, mất quyền an sinh cơ bản

Theo BHXH Việt Nam, mất việc sau đại dịch COVID-19 dẫn đến kinh tế khó khăn khiến một số người lao động (NLĐ) chọn rút BHXH một lần. Cạnh đó, một bộ phận NLĐ vì lợi ích trước mắt cũng muốn rút BHXH một lần để có được khoản “tiền tươi”.

Với nhiều người, số tiền rút BHXH một lần có thể đủ trang trải trong vài tháng ngắn ngủi, sau đó họ phải tiếp tục lo mưu sinh. “Thực trạng này rất đáng lo ngại, không chỉ gây thiệt thòi lớn về quyền lợi của NLĐ mà còn gây hệ lụy cho an sinh xã hội quốc gia khi dân số nước ta đang bắt đầu già hóa” - BHXH nhận định.

Khi chọn hưởng BHXH một lần, các quyền lợi của NLĐ sẽ bị hạn chế hơn rất nhiều so với hưởng lương hưu. Đơn cử, NLĐ không còn trong hệ thống BHXH, không được cấp thẻ BHYT miễn phí, không có lương hưu hằng tháng khi về già. Người hưởng lương hưu thì mức lương sẽ được điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế. Từ năm 2003 đến nay, Nhà nước đã điều chỉnh tăng lương hưu 17 lần với mức tăng 7,5%-9,3% mỗi lần điều chỉnh, tùy nhóm đối tượng.

Tiếp đó, khi NLĐ qua đời, thân nhân của họ không được hưởng chế độ tử tuất. Cạnh đó, số tiền NLĐ nhận BHXH một lần thiệt hơn so với số tiền đã đóng vào quỹ BHXH. Nếu lĩnh BHXH một lần, NLĐ sẽ mất khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014.

Bảo lưu thay vì rút BHXH một lần

BHXH khuyến cáo NLĐ nếu gặp khó khăn trước mắt như mất việc làm, giảm sút thu nhập… hoàn toàn có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện tiếp tục tham gia. Ngoài ra, người tham gia BHXH tự nguyện đều được Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí với các mức 10%, 25%, 30% tính trên chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn với ba nhóm khác nhau.

Thêm vào đó, trong giai đoạn bảo lưu thời gian đóng BHXH, nếu NLĐ không may qua đời, gia đình được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở. Thân nhân của NLĐ tùy theo điều kiện được hưởng trợ cấp tuất hằng tháng (tối đa bốn người) đến khi trưởng thành (nếu là con) hoặc hưởng đến khi qua đời (nếu là vợ, chồng hoặc cha, mẹ đã hết tuổi lao động và không có thu nhập hoặc có thu nhập nhưng thấp hơn mức lương cơ sở). Trường hợp nhận trợ cấp tuất một lần thì mức trợ cấp được tính như BHXH một lần.

Nhằm khuyến khích NLĐ ở lại hệ thống BHXH, BHXH Việt Nam cũng cho biết dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đã bổ sung nhiều quy định nhằm mở rộng, gia tăng lợi ích cho NLĐ để mọi người có thêm cơ hội hưởng lương hưu. Thực tế, nhiều người khi đã nhận BHXH một lần muốn nộp lại tiền để phục hồi số năm đã tham gia BHXH cho đủ điều kiện hưởng lương hưu nhưng pháp luật về BHXH chưa quy định về trường hợp này. Do đó, NLĐ nên cân nhắc kỹ trước khi quyết định hưởng BHXH một lần.

“Cách hữu hiệu nhất để có tuổi già an yên, không phụ thuộc vào con cháu là có nguồn tài chính ổn định qua lương hưu hằng tháng và được cấp thẻ BHYT chăm sóc sức khỏe trong suốt thời gian hưởng lương hưu...” - BHXH cho hay.