Những người thuộc "Gia tộc ánh trăng"

Anh Eric Hsu (người Đài Loan, Trung Quốc) nhớ lại khoảng thời gian khi còn 10 ngày nữa mới đến ngày lãnh lương nhưng trong túi chỉ còn vỏn vẹn 32 USD, tương đương 700.000 đồng. Anh không có tiền tiết kiệm. "Tôi dùng số tiền còn lại ấy để mua bánh mì trắng và ăn ngày ba bữa cho đến khi có lương. Đôi khi tôi nghĩ, tiền mình kiếm được không ít, cũng thuộc mức thu nhập trên trung bình. Nhưng tháng nào cũng khó xoay xở," anh nói.  Anh Hsu thuộc nhóm lao động trẻ độc thân, được gọi là "yue guang zu" – "gia tộc ánh trăng". Những người này thường hết sạch tiền vào mỗi cuối tháng, hoặc như anh Hsu mô tả là, "Tay trái mới cầm tiền, tay phải đã tiêu tiền." Đây vốn là cách chơi chữ trong tiếng Trung Quốc. Yue guang có nghĩa là ánh trăng. Nếu tách ra, yue cũng có nghĩa là tháng, guang nghĩa là trống rỗng.

Tháng nào nhân viên kinh doanh Chloe Chen, 24 tuổi, cũng đến spa để chăm sóc da mặt và nối mi. Đôi khi cô sẽ chọn thêm các dịch vụ khác như mát xa chân và vẽ móng. Mỗi lần như vậy tiêu tốn của cô khoảng 5.500 Đài tệ, tương đương 5,6 triệu đồng – một sự xa xỉ với mức lương tháng 43.000 Đài tệ của cô. Ngoài việc thường xuyên đến spa, cô Chen còn có thói quen tìm kiếm các nhà hàng và quán cà phê mới để tụ tập cùng bạn bè. Cùng với các hóa đơn và tiền thuê nhà phải trả, cộng với số tiền gửi về phụ giúp bố mẹ ở quê, về cơ bản, cô đang sống theo kiểu "sống tháng nào, biết tháng đó." "Thật ra, nhiều đồng nghiệp của tôi ở đây cũng thuộc ‘gia tộc ánh trăng’. Sống ở Đài Bắc không rẻ và chúng tôi không kiếm được nhiều tiền, vì vậy thật khó để tiết kiệm được nhiều. Vậy nên, tiêu được gì thì cứ tiêu thôi."

Mặc dù hiện tượng này không mới - thuật ngữ này xuất hiện lần đầu tiên trên các trang web của Trung Quốc cách đây một thập kỷ - nhưng nó vẫn là chủ đề thảo luận thường xuyên ở Đài Loan, cho dù trên tin tức truyền hình, diễn đàn trực tuyến hay cuộc trò chuyện hằng ngày. Theo một cuộc khảo sát vào tháng 10/2022 đối với nhân viên văn phòng địa phương của cổng thông tin việc làm phổ biến Yes123, khoảng 46% số người từ 20 tuổi trở lên xác định mình thuộc "gia tộc ánh trăng" vì họ thường tiêu hết tiền lương của mình mỗi tháng. Trong số đó, 26,3% cho biết đang mắc nợ do các khoản vay sinh viên và thanh toán bằng thẻ tín dụng. "Đôi khi những người lớn tuổi nói rằng chúng tôi vô trách nhiệm vì chi tiêu không tính toán. Nhưng lương thấp, chúng tôi có thể làm gì đây?" cô Chen nói.

Giáo sư Chung Chí Niên, Đại học Bách khoa Hong Kong, Trung Quốc cho biết, "Cụm từ này có nguồn gốc từ Đài Loan, nhưng hiện cũng thường được sử dụng ở Trung Quốc Đại lục và Hong Kong để mô tả một bộ phận thế hệ trẻ. Phong cách tiêu xài của họ rất khác với thế hệ trước. Nếu như cha mẹ họ trước đây tiết kiệm từng đồng tiền vất vả kiếm ra thì họ lại tiêu sạch từng xu mình có."

"Gia tộc ánh trăng" phản ánh vấn đề trong xã hội hiện đại

Tuy nhiên, phong cách tiêu xài này nói lên nhiều vấn đề mà Đài Loan, Trung Quốc, và nhiều xã hội đang phải đối mặt. Tỷ lệ lạm phát của Đài Loan, Trung Quốc hiện ở mức 2,4%, thấp hơn nhiều so với nhiều nơi trên thế giới, nhưng giá tiêu dùng và chi phí thực phẩm vẫn tăng. Đây là lý do khiến nhiều người, đặc biệt là những người có thu nhập thấp có nguy cơ gia nhập "gia tộc ánh trăng".

Giáo sư Chung cho biết, khái niệm "gia tộc ánh trăng" phản ánh sự vỡ mộng mà giới trẻ cảm thấy về cuộc sống ngày nay. "Cha mẹ của những người thuộc ‘gia tộc ánh trăng’ đã trải qua quá trình công nghiệp hóa rất thành công và hoàn thành các mục tiêu trong cuộc sống của họ. Nhưng với thế hệ hiện tại lại là một thực tế khác. Họ nhìn thấy thành công của cha mẹ mình, nhưng đơn giản là không thể đạt được điều đó. Có một khoảng cách rất lớn giữa kỳ vọng và thực tế."

Tại Đài Loan, Trung Quốc, việc thiếu nhà ở xã hội – những ngôi nhà phân khúc giá rẻ phù hợp với người có thu nhập trung bình – khiến sở hữu nhà trở thành một giấc mơ đắt đỏ. Khi mục tiêu không thể với tới, nhiều người có xu hướng bù đắp cho bản thân mình theo cách khác, từ việc mua một tách cà phê Starbucks cho đến một chuyến du lịch nước ngoài. Giáo sư Chung Chí Niên nhận định, "Những người trẻ tuổi thà từ bỏ giấc mơ đắt đỏ và tiêu tiền cho những thứ mà họ chắc chắn có được ngày hôm nay." Những thứ này được gọi là "xiao que xin" — có nghĩa là "hạnh phúc nhỏ nhoi nhưng chắc chắn".

Giáo sư Chung cũng cho biết, tăng trưởng kinh tế của Đài Loan, Trung Quốc sẽ giảm tốc xuống 2% trong năm nay. Điều này đồng nghĩa với việc "gia tộc ánh trăng" có thể sẽ "kết nạp" thêm nhiều thành viên nữa.

Đối với A-Jin, 34 tuổi, những khoản chi cố định như bảo hiểm, các tiện ích và đi lại đã chiếm hơn một nửa mức lương 30.000 Tân Đài tệ (khoảng 23 triệu đồng) mỗi tháng của cô. "Tôi sẽ chỉ còn lại 10.000 Đài tệ mỗi tháng cho tiền ăn và các chi phí khác. Ăn uống bên ngoài khoảng 300 Đài tệ/ ngày. Không biết tiết kiệm bằng cách nào nữa. Nếu gặp chuyện khẩn cấp, tôi cũng chẳng biết xoay tiền ở đâu ra," cô thừa nhận. A-Jin cho biết cô không có mục tiêu tài chính nào và đã hoàn toàn từ bỏ việc mua nhà riêng. "Miễn là kiếm đủ ăn, với tôi thế là đủ rồi. Vì những mục tiêu lớn khác khó có thể đạt được, nên tôi nghĩ chỉ có cách đối tốt với bản thân mình thôi," cô nói.

Với một số người khác, tâm lý Yolo (you only live once – bạn chỉ sống một lần trong đời) lại là lý do thúc đẩy họ "có bao nhiêu, tiêu bấy nhiêu", ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc mắc nợ.

Anh Hsu sở hữu tới 4 thẻ tín dụng. Mỗi tháng, 70% tiền lương của anh lại được dùng để trả những khoản nợ tín dụng. Số tiền còn lại, nếu có thể tiết kiệm, chỉ còn rất ít. Anh thừa nhận, một nửa khoản nợ là dành cho các chi tiêu cần thiết hằng ngày, một nửa là do nhu cầu về lối sống. Đến khi bị chấn thương đầu gối nghiêm trọng buộc phải nghỉ việc không lương trong hai tuần, Hsu mới nhận ra rằng anh không thể tự nuôi sống bản thân.

Sau trải nghiệm không may của mình, anh đã quyết định bỏ thẻ tín dụng và mỗi tháng dành 1/3 tiền lương để tiết kiệm.  Tuy nhiên, anh vẫn coi mình là một phần của "tộc ánh trăng" vì không chắc liệu mình có thể xoay xở được nếu gặp phải một tình huống khẩn cấp khác hay không. "Tôi vẫn chưa có mục tiêu tài chính dài hạn nào… Ưu tiên của tôi là thanh toán nốt số nợ thẻ tín dụng còn lại," anh nói.

Theo các nhà xã hội học, nếu "gia tộc ánh trăng" phản ánh cách chi tiêu trong một giai đoạn nhất thời, mức độ ảnh hưởng của nó tới xã hội có thể không đáng kể. Tuy nhiên, nếu đây là một phong cách sống dài hạn, nó sẽ trở thành một hiện tượng đáng lo ngại.

Xuống biển làm nông: Không sợ sâu cũng chẳng sợ bệnh