Châu Âu vốn được coi là ít năng động. Nhưng ngày nay “lục địa già” đang trì trệ ở nhiều góc độ. Bị kiệt sức bởi cú sốc năng lượng sau cuộc xung đột Nga-Ukraine vào năm 2022, nền kinh tế của Liên minh Châu Âu (EU) chỉ tăng trưởng 4% trong thập kỷ này, so với 8% của Mỹ.
Kể từ cuối năm 2022, cả EU và nước Anh đều không tăng trưởng. Nếu điều đó vẫn chưa đủ tệ, châu Âu phải đối mặt với hàng nhập khẩu giá rẻ gia tăng từ Trung Quốc. Điều này tuy mang lại lợi ích cho người tiêu dùng nhưng có thể gây hại cho các nhà sản xuất trong khối cũng như gia tăng xung đột xã hội và công nghiệp. Và trong vòng một năm nữa, ông Donald Trump có thể quay trở lại Nhà Trắng và áp đặt mức thuế khổng lồ đối với hàng xuất khẩu của châu Âu.
Bên cạnh đó, những lực cản kéo dài lên tăng trưởng, bao gồm dân số già đi nhanh chóng, các quy định hà khắc và hội nhập thị trường không toàn diện, vẫn chưa biến mất.
Mặc dù những cú sốc chính mà châu Âu phải đối mặt bắt nguồn từ bên ngoài, nhưng sai sót từ các nhà hoạch định chính sách có thể khiến hậu quả trở nên trầm trọng hơn.
Tin tốt là cú sốc năng lượng đã qua thời điểm tồi tệ nhất: Giá xăng đã giảm nhiều so với mức đỉnh. Nhưng hai cú sốc khác chỉ mới bắt đầu.
Cuộc đổ bộ của hàng hóa Trung Quốc
Đối mặt với tình trạng giảm phát, chính phủ Trung Quốc bơm trợ cấp nhằm tăng cường sản xuất – vốn đã chiếm khoảng 1/3 sản lượng hàng hóa toàn cầu. Trung Quốc đang dựa vào người tiêu dùng nước ngoài để thúc đẩy tăng trưởng.
Trọng tâm của Trung Quốc là hàng hóa xanh, đặc biệt là xe điện. Thị phần xe điện toàn cầu của nước này có thể tăng gấp đôi lên 1/3 vào năm 2030. Điều này sẽ chấm dứt sự thống trị của các gã khổng lồ châu Âu như Volkswagen và Stellantis. Chưa kể, từ tua-bin gió đến thiết bị đường sắt, các nhà sản xuất châu Âu cũng đang lo lắng trước sự trỗi dậy mạnh mẽ của Trung Quốc.
Thuế quan từ Mỹ nếu ông Trump quay lại Nhà Trắng
Trong khi đó, sau tháng 11, các nhà sản xuất châu Âu cũng có thể tiếp tục hướng nỗi lo về phía Tây. Khi còn đương chức, cựu Tổng thống Donald Trump đã áp đặt thuế đối với thép và nhôm nhập khẩu, bao gồm cả hàng từ châu Âu. Động thái của ông Trump khiến EU trả đũa, áp thuế lên xe máy và rượu whisky của Mỹ cho đến khi hai bên đạt được thỏa thuận dừng áp thuế dưới thời Tổng thống Joe Biden vào năm 2021. Ngày nay, ông Trump đe dọa áp 10 % thuế chung đối với tất cả hàng nhập khẩu và có thể sẽ ra quyết định gay gắt hơn nữa.
Các nhà xuất khẩu châu Âu – mang về doanh thu 500 tỷ euro (540 tỷ USD) ở Mỹ vào năm 2023, có thể đối mặt với một đợt chiến tranh thương mại khác. Ông Trump mong muốn cán cân thương mại song phương, nghĩa là 20 trong số 27 quốc gia thành viên EU có thương mại thặng dư với Mỹ có thể là mục tiêu. Ông Trump cũng không hài lòng với thuế dịch vụ kỹ thuật số, thuế carbon và thuế giá trị gia tăng của châu Âu.
Châu Âu nên làm gì?
Con đường phía trước đầy cạm bẫy. Một sai lầm có thể là chính sách kinh tế bị thắt chặt quá mức vào thời điểm dễ bị tổn thương – sai lầm mà Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) đã mắc phải trước đây. Trong những năm gần đây, ECB đã đúng khi chống lạm phát bằng cách tăng lãi suất. Các chính phủ châu Âu đang đưa ngân sách của họ vào trạng thái cân bằng tốt hơn, dẫn đến làm hạ nhiệt nền kinh tế trong khi hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc sẽ trực tiếp làm giảm lạm phát. Điều đó tạo cơ hội cho các ngân hàng trung ương châu Âu cắt giảm lãi suất để hỗ trợ tăng trưởng. Gián đoạn từ bên ngoài sẽ dễ dàng đối phó hơn nếu các ngân hàng trung ương giữ cho nền kinh tế tránh khỏi suy thoái.
Một cái bẫy khác là sao chép chủ nghĩa bảo hộ của Mỹ và Trung Quốc bằng cách tung ra những khoản trợ cấp khổng lồ cho các ngành công nghiệp được ưu đãi. Các cuộc cạnh tranh về trợ cấp sẽ gây nhiều bất lợi và lãng phí các nguồn tài nguyên khan hiếm.
Ngược lại, thương mại làm cho nền kinh tế giàu hơn ngay cả khi các đối tác thương mại theo chủ nghĩa bảo hộ. Sự bùng nổ sản xuất ở Mỹ là cơ hội cho các nhà sản xuất châu Âu cung cấp linh kiện. Hàng nhập khẩu giá rẻ từ Trung Quốc sẽ giúp quá trình chuyển đổi năng lượng xanh trở nên dễ dàng hơn và mang lại lợi ích cho người tiêu dùng vốn vẫn đang phải chịu khủng hoảng năng lượng. Việc trả đũa có chọn lọc và tương xứng của EU chống lại chủ nghĩa bảo hộ có thể được coi là nỗ lực ngăn cản Mỹ và Trung Quốc tiếp tục làm gián đoạn dòng chảy thương mại toàn cầu, nhưng nền kinh tế châu Âu và các mục tiêu của khối sẽ phải trả giá đắt.
Thay vào đó, châu Âu nên xây dựng chính sách kinh tế riêng phù hợp với thời điểm hiện tại. Khi Mỹ rót tiền công vào ngành công nghiệp, châu Âu nên chi tiêu vào cơ sở hạ tầng, giáo dục cũng như nghiên cứu và phát triển. Thay vì học theo chủ nghĩa can thiệp của Trung Quốc, châu Âu nên xem xét đến lợi ích mà các công ty Trung Quốc thu được từ thị trường nội địa rộng lớn của họ. Việc hội nhập thị trường dịch vụ của châu Âu sẽ giúp các công ty phát triển, khuyến khích đổi mới và thay thế một số công việc sản xuất bị mất. EU cũng nên cải cách các quy định cồng kềnh và rời rạc vốn cũng đang là rào cản đối với các ngành dịch vụ. Việc thống nhất các thị trường vốn – bao gồm cả thị trường London – cũng sẽ có tác dụng tương tự. Liên kết lưới điện sẽ giúp nền kinh tế có khả năng phục hồi tốt hơn trước các cú sốc năng lượng và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi xanh.
Theo The Economist