Sau một thời gian mở rộng nhanh chóng, công ty Tesla đang có doanh số bán hàng sụt giảm và tỷ suất lợi nhuận đáng ghen tị một thời bị thu hẹp. Lần đầu tiên sau nhiều năm, câu hỏi lớn nhất đối với Tesla không phải là liệu họ có thể sản xuất đủ ô tô hay không mà là liệu mọi người có mua chúng hay không.

Cổ phiếu của công ty - giảm tới 34% trong năm nay - là cổ phiếu có biến động tệ nhất trong nhóm chỉ số S&P 500. Mặc dù Tesla vẫn là nhà sản xuất ô tô có giá trị lớn nhất thế giới nhưng vốn hóa thị trường của hãng đã giảm hơn một nửa kể từ khi đạt đỉnh vào năm 2021.

Nhu cầu của người tiêu dùng đối với xe điện đang giảm dần. Cốt lõi của dòng sản phẩm Tesla đã lỗi thời. Công ty giảm giá để kích thích nhu cầu. Những vụ đặt cược lớn, mang tính đột phá đã không thành công như Musk dự đoán – hoặc ít nhất là chưa. Và các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc hiện là những công ty mới nổi linh hoạt và am hiểu công nghệ.

Trong khi đó, tỷ phú Elon Musk dường như lại để tâm vào thứ khác. Ông mua Twitter, bán một số cổ phiếu Tesla và thành lập một công ty trí tuệ nhân tạo. Gần đây, ông đã gây chiến với tất cả mọi người từ OpenAI đến Giám đốc điều hành Disney Bob Iger. Các cuộc khảo sát cho thấy tính cách “hiếu chiến công khai” của ông đã khiến một số người từ bỏ ý định mua Tesla.

Tuần này, công ty đã báo cáo lượng sụt giảm đơn hàng theo quý lần đầu tiên kể từ năm 2020 - một kết quả không như mong đợi của Phố Wall.

Công ty của Musk vẫn là một công ty đáng gờm trên thị trường xe điện trên toàn cầu và là công ty dẫn đầu tại Mỹ. Tesla vẫn đang kiếm bộn tiền từ những chiếc xe của hãng, trong khi nhiều công ty ô tô lâu đời khác đang vật lộn để kiếm lợi nhuận từ xe điện sau những cam kết đầu tư hàng chục tỷ USD để mở rộng dịch vụ của họ.

Tuy vậy, thời kỳ bùng nổ của Tesla đã phai nhạt và tương lai tươi sáng mà Elon Musk tưởng tượng – khi mọi người lái xe khắp nơi trên những chiếc Teslas tự động hoàn toàn – vẫn còn xa vời. Mark Fields, cựu CEO của Ford Motor, hiện đang làm việc trong một số hội đồng quản trị của công ty, cho biết: “Tesla đang đi từ kỷ nguyên vàng sang kỷ nguyên thực sự đầy thách thức”.

Giai đoạn bùng nổ

Mới chỉ 3 năm trước, Tesla dường như là một thế lực không thể ngăn cản.

Sau nhiều năm bất ổn về tài chính và gặp những thách thức trong sản xuất, công ty đã chuyển hướng và đạt được lợi nhuận kỷ lục hàng quý.

Các nhà máy của công ty hoạt động rầm rộ, ngay cả khi tình trạng thiếu chất bán dẫn trên toàn cầu khiến nhiều đối thủ phải cắt giảm sản xuất ô tô. Nhu cầu của người tiêu dùng lớn đến mức Tesla có thể tăng giá nhưng vẫn không đáp ứng được danh sách người chờ mua xe “dài hàng km”. Một số khách hàng thậm chí đồng ý xuống tiền để mua những chiếc xe đã qua sử dụng hoặc “mới 99%”.

Khi các nhà sản xuất ô tô bắt đầu xây dựng lại hình ảnh của mình theo khuôn mẫu của Tesla, Elon Musk – một bậc thầy bán hàng với tài năng kỳ lạ trong việc truyền cảm hứng cho các nhà đầu tư – đã tìm cách đón đầu làn sóng thị trường tiếp theo: trí tuệ nhân tạo.

Tại một sự kiện tuyển dụng của Tesla vào mùa hè năm 2021, vị tỷ phú này đã bước lên sân khấu ở Palo Alto, California, mặc một bộ trang phục toàn màu đen.

Trong nhiều năm, Tesla đã tìm cách phát triển công nghệ cho phép máy tính đảm nhận nhiều nhiệm vụ lái xe hơn, triển khai phần mềm như một phần của hệ thống tự lái Autopilot.

Trong nỗ lực quảng bá sức mạnh của Tesla trong không gian trí tuệ nhân tạo — và những tham vọng vượt ra ngoài lĩnh vực kinh doanh ô tô có lợi nhuận thấp và cạnh tranh theo truyền thống — Elon Musk đã tiết lộ nỗ lực mới nhất của công ty: một robot hình người thân thiện. Tuy vậy, robot Optimus vẫn chưa sẵn sàng. Thay vào đó, khán giả đã được xem một nhân viên mặc trang phục robot nhảy múa trên sân khấu.

“Tesla không chỉ là một công ty xe điện”, Musk nói với thế giới. “Trong tương lai, công việc thể chất sẽ chỉ còn là một lựa chọn”.

Vào cuối tháng 10/2021, công ty cho thuê ô tô Hertz Global Holdings cho biết họ đã đặt hàng 100.000 xe Tesla khi họ muốn mở rộng đội xe điện của mình. Đối với các nhà đầu tư, thỏa thuận này là một dấu hiệu cho thấy xe điện đang trở thành xu hướng phổ biến — và sẽ sớm có nhiều tài xế có cơ hội dùng thử xe điện.

Giá trị thị trường của Tesla cuối cùng đã đạt đỉnh trên 1,2 nghìn tỷ USD vào đầu tháng 11, tăng hơn 2.000% trong hai năm.

Điều đáng nói là sự hưng phấn chỉ tồn tại trong thời gian ngắn.

Elon Musk đột ngột bán bớt cổ phiếu Tesla, cuối cùng thu về 39 tỷ USD từ cổ phiếu. Động thái của nhà điều hành Tesla – dù được thực hiện một phần để mua lại mạng xã hội Twitter - đã khiến thị trường hoảng sợ và áp lực đè nặng lên cổ phiếu công ty xe điện.

“Đã đủ rồi”

Những điều bất ngờ tiếp tục xảy ra vào năm 2022. Trong báo cáo thu nhập cuối tháng 1, ông Musk tiết lộ Tesla sẽ không giới thiệu bất kỳ mẫu xe mới nào trong năm đó, nguyên nhân là do những hạn chế trong chuỗi cung ứng. Thay vào đó, công ty sẽ tung ra càng nhiều mẫu xe hiện có càng tốt.

Tesla đã bán được bốn mẫu xe vào thời điểm đó, nhưng chỉ có hai mẫu chiếm thị phần lớn trong doanh số bán hàng của công ty: xe thể thao đa dụng Model Y và mẫu sedan Model 3.

Kế hoạch cho một chiếc ô tô trị giá 25.000 USD — một mẫu xe mà Musk đã hé lộ vào cuối năm 2020 và cho biết có thể sẽ sẵn sàng sau ba năm nữa — đã bị hoãn lại.

Musk nói: “Hiện tại chúng ta đã có đủ mẫu xe rồi”.

Việc thay đổi chiến lược này rất mạo hiểm. Trong kinh doanh ô tô, các mẫu xe mới và mẫu mã được thiết kế lại đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút sự quan tâm của người mua và duy trì sức mạnh về giá.

Các nhà phân tích đã bối rối. Một người đặt câu hỏi liệu Tesla có thể đạt được mục tiêu tăng trưởng với số lượng mẫu xe ít ỏi trong dòng sản phẩm của mình hay không.

Musk gạt đi mối lo ngại này. Thay vào đó, ông ám chỉ đến tầm nhìn của mình về một tương lai nơi mà những chiếc xe Tesla có thể tự hoạt động suốt ngày đêm – điều khiến chúng càng trở nên có giá trị hơn.

Năm tháng trôi qua, các nhà đầu tư ngày càng bồn chồn. Việc Musk theo đuổi Twitter chỉ làm tăng thêm mối lo ngại ở Phố Wall rằng CEO Tesla chưa tập trung đủ vào nhà sản xuất ô tô của mình.

Giảm giá sâu

Ở những nơi khác trong ngành công nghiệp ô tô, các đối thủ của Tesla đang tung ra hàng loạt mẫu xe điện mới, bao gồm cả những mẫu được thiết kế để cạnh tranh trực tiếp với Model Y và Model 3.

Vào một đêm tháng 1/2023, Tesla đã lặng lẽ cập nhật trang web, giảm giá cho các dòng sản phẩm của mình, trong một số trường hợp giá giảm lên tới gần 20%.

Những người trong cuộc cho biết Tesla đã cắt giảm thậm chí còn sâu hơn mức mà phòng tài chính đề xuất ban đầu.

Đối với Musk, đây là một canh bạc có tính toán. Tỷ suất lợi nhuận hoạt động hai chữ số của Tesla có nghĩa là hãng có thể hấp thụ việc giảm giá tốt hơn so với các đối thủ và động thái này cũng sẽ gây áp lực lên các đối thủ cạnh tranh — nhiều công ty trong số đó đang thua lỗ từ xe điện của họ.

Hành động này đã giúp tăng doanh số bán hàng của Tesla trong một thời gian. Theo Wells Fargo, giá xe của công ty đã giảm trung bình 12% trên toàn cầu trong nửa đầu năm 2023 và lượng giao hàng tăng 19% so với sáu tháng trước đó.

Nhưng vào nửa cuối năm 2023, khi Tesla tiếp tục giảm giá và áp dụng các biện pháp khuyến khích, tốc độ tăng trưởng của công ty đã chậm lại còn 3% so với nửa đầu năm — một con số mà các nhà phân tích của Wells Fargo mô tả là “thấp đáng lo ngại”.

Một số người trong ngành ô tô cũng bắt đầu chán nản với xe điện.

Các đại lý từng lạc quan về công nghệ này bắt đầu lo lắng về những chiếc xe xếp chồng lên nhau trong kho hàng của họ. Các công ty đang chạy đua để mở rộng quy mô sản xuất xe điện đột nhiên trì hoãn đầu tư và chuyển sự chú ý sang xe hybrid đang bán rất chạy.

Đối với Tesla, mẫu xe mới duy nhất sắp ra mắt là Cybertruck – một mẫu xe bán tải bị trì hoãn từ lâu và khó sản xuất, cuối cùng đã được tung ra thị trường vào tháng 11. Mặc dù vậy, mẫu xe này chỉ có sẵn ở Bắc Mỹ và Musk đã cảnh báo rằng nó khó có thể tạo ra dòng tiền đáng kể trước cuối năm nay.

Tại Trung Quốc, thị trường ô tô lớn nhất thế giới và là trung tâm sản xuất của Tesla, một cuộc chiến về giá đã nổ ra. Nhà sản xuất xe điện hàng đầu của Trung Quốc, BYD và các nhà sản xuất ô tô khác tại nước này đang tiến hành những cuộc tấn công của riêng mình, nhanh chóng tung ra những chiếc xe điện giá cả phải chăng hơn, đang chiếm lĩnh thị trường trong nước và bắt đầu đi ra nước ngoài.

Giảm lượng giao hàng

Tin tức đầu tuần này cho thấy: Tesla đã giao 386.810 xe trên toàn cầu trong 3 tháng đầu năm 2024, giảm 8,5% so với một năm trước đó. Đó là hiệu suất hàng quý thấp nhất của công ty kể từ quý 3/2022.

Khi lợi nhuận của Tesla suy yếu, Musk đã đề cập đến tiềm năng của chiến lược xe tự lái của công ty.

“Hầu hết mọi người vẫn không biết Tesla FSD sẽ hoạt động tốt đến mức nào,” ông đăng trên X vào cuối tháng 3. “Ô tô sẽ tự động đưa bạn đến nơi bạn muốn, giống như bước vào thang máy và nhấn nút, điều mà trước đây cũng phải thực hiện thủ công”.

Bất chấp sự sụt giảm cổ phiếu gần đây, mức định giá của Tesla—525 tỷ USD vào thời điểm đóng cửa ngày 5/4 — vẫn cao hơn mức định giá của các nhà sản xuất ô tô khác.

Nhiều nhà đầu tư vẫn tin tưởng rằng Musk, người đã nhiều lần vượt qua khó khăn trước đây, có thể thực hiện được tầm nhìn này. Một số người, chẳng hạn như Owuraka Koney, giám đốc điều hành của công ty quản lý đầu tư Jennison Associates, đang đặt cược rằng Tesla sẽ tạo ra doanh thu dồi dào bằng cách bán phần mềm, chẳng hạn như công nghệ hỗ trợ người lái.

Koney cho biết: “Chúng tôi vẫn rất lạc quan về lâu dài.”

Tham khảo WSJ