Học viên Trường ENA sau khi tốt nghiệp được cho là sẽ rộng đường vào các vị trí tốt trong lĩnh vực dịch vụ công, chính quyền và cả các tập đoàn lớn nhất nước Pháp - Ảnh: AFP

Mỗi năm, Trường Hành chính quốc gia Pháp (tên nguyên văn là "Ecole Nationale d’Administration") chỉ nhận chưa đến 100 sinh viên. Đây cũng là những người chắc chắn sẽ có công việc tốt trong ngành dịch vụ công sau khi ra trường.

Họ sẽ phải trải qua cuộc thi đầu vào kiểm tra các ứng viên về kiến thức kinh tế, luật, quan hệ quốc tế và một cuộc thi vấn đáp, trong đó hội đồng tuyển sinh sẽ hỏi ứng viên sâu hơn về một chủ đề cụ thể.

Có vai trò huy hoàng như thế nhưng sự chỉ trích với Trường ENA thậm chí đã có từ trước, trong và đến nay, sau nhiều năm trường thành lập.

Nhà sử học người Pháp Marc Bloch bị Đức quốc xã xử bắn năm 1944 từng phản đối việc thành lập một ngôi trường tinh hoa duy nhất để đào tạo các lãnh đạo quốc gia.

Thay vào đó, ông cho rằng hệ thống các trường đại học Pháp với cách tiếp cận đa chiều sẽ tốt hơn để đào tạo các nhà lãnh đạo tương lai.

Trường Ecole Nationale d’Administration (ENA) tại Strasbourg, chuyên đào tạo các lãnh đạo hàng đầu ở Pháp - Ảnh: GETTY IMAGES

Tuy nhiên, cựu tổng thống Charles de Gaulle vẫn thành lập Trường ENA vào cuối Thế chiến II, năm 1945, nhằm đào tạo lứa nhân sự tinh hoa thời hậu chiến cho bộ máy nhà nước đến từ tất cả các vùng miền và thành phần xã hội ở Pháp.

Chính Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng đã tốt nghiệp từ ngôi trường này năm 2004.

France24 dẫn lời nhà xã hội học Annabelle Allouch của Trường đại học Picardie cho rằng phía sau quyết định thành lập Trường ENA của cựu tổng thống De Gaulle khi đó còn là loại bỏ những người từng cộng tác với chế độ Vichy - đồng minh với Đức quốc xã, và thay họ bằng một chính quyền mới trung thành với De Gaulle.

Để tuyển chọn những ứng viên tốt nhất khắp nước Pháp, chính quyền thời hậu chiến cho thành lập rất nhiều trường đại học vùng theo mô hình trường nghiên cứu chính trị Institut d'études politiques de Paris (thường gọi là Sciences-Po) ở Paris.

Từ lâu, Sciences-Po đã trở thành trường đại học mà những người muốn vào học cao học ở ENA lựa chọn.

Ngày nay, những ai tốt nghiệp nhóm đầu ở Trường ENA có thể lựa chọn những công việc tốt trong các cơ quan uy tín của chính phủ. Gây tranh cãi hơn khi xu hướng những người tốt nghiệp ENA được nhận những công việc béo bở trong các tập đoàn lớn nhất của Pháp cũng tăng.

Xu hướng dịch chuyển qua lại dễ dàng giữa khối công và tư này bị nhiều người chỉ trích vì nó tiếp tục củng cố sâu sắc hơn nữa một mạng lưới tinh hoa phủ kín ở cấp cao nhất nhưng xa tầm với của nhiều người khác, đào sâu bất công.

Theo Tổ chức Quan sát bất bình đẳng ở Pháp, học sinh có cha mẹ làm công việc chuyên môn có thu nhập cao có khả năng vào Trường ENA cao hơn 12 lần so với những học sinh có hoàn cảnh khó khăn hơn.

Trong phát biểu đầu năm nay, ông Macron thừa nhận có những rào cản trong hệ thống của Pháp, và việc leo lên các nấc thang xã hội ngày nay "khó hơn 50 năm trước". Ông cam kết sẽ mở rộng các chương trình để đảm bảo trẻ em có hoàn cảnh khó khăn cũng có cơ hội bước vào các trường đại học.

Các đại học tinh hoa đào sâu bất công?

TTCT - Từ Đông sang Tây và từ nhiều thế hệ trước cho mãi đến rất gần đây, giáo dục đại học vẫn được coi là một phương tiện hữu hiệu để thay đổi cuộc đời, để cải thiện số phận và tương lai của một cá nhân, một gia đình hay một đất nước.