Mỹ tạm dừng sử dụng vaccine Johnson & Johnson

Việc triển khai vaccine Covid-19 một liều của Johnson & Johnson (J&J) đã bị tạm dừng vào ngày 13/4 khi các cơ quan quản lý thông báo đang xem xét các trường hợp bị đông máu hiếm gặp sau khi tiêm vaccine này. Động thái này có thể khiến hàng nghìn người dự kiến tiêm vaccine J&J trong tuần này phải tìm một giải pháp thay thế.

Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Mỹ đều khuyến cáo tạm dừng phân phối vaccine J&J sau khi ghi nhận 6 trường hợp có triệu chứng huyết khối xoang tĩnh mạch não (CVST).

Ảnh minh họa: Reuters

Các triệu chứng được ghi nhận ở phụ nữ trong độ tuổi từ 18-48 và xuất hiện từ 6-13 ngày sau khi tiêm vaccine J&J. “Trong số các trường hợp bị chứng đông máu ở Mỹ, một người đã tử vong và một bệnh nhân đang trong tình trạng nguy kịch”, Peter Marks, người đứng đầu Trung tâm Nghiên cứu và Đánh giá Sinh học của FDA cho biết.

Tuy nhiên, ngừng sử dụng vaccine J&J tại Mỹ khi chỉ có ít trường hợp bị đông máu đã đặt ra câu hỏi về việc phản ứng thái quá.

Phát biểu tại Nhà Trắng hôm 13/4, Tiến sĩ Anthony Fauci, Giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia cho rằng, CDC và FDA đã hành động “hết sức thận trọng” và nhấn mạnh rằng quyết định khuyến cáo dừng sử dụng vaccine J&J chỉ mang tính chất tạm thời.

“Tôi không nghĩ rằng họ đã đưa ra quyết định vội vàng”, ông Fauci nói.

Mặc dù vậy, động thái này đã khiến những người dự định tiêm vaccine J&J cảm thấy bối rối và làm dấy lên lo ngại rằng nó có thể gây ra sự do dự đối với việc tiêm chủng vaccine Covid-19.

Trước đó, 15 triệu vaccine J&J đã bị hỏng do lỗi sản xuất tại một nhà máy. Tại bang Colorado, 3 điểm tiêm chủng đại trà đã ngừng sử dụng vaccine J&J vào tuần trước sau khi 11 người báo cáo các triệu chứng buồn nôn và chóng mặt sau khi tiêm loại vaccine này.

Đối với các cơ quan quản lý, việc tạm dừng sử dụng vaccine J&J đã gây khó khăn trước nhu cầu cấp thiết về vaccine trong đại dịch. Khi điều tra vấn đề, giới chức Mỹ cũng phải cố gắng duy trì niềm tin của công chúng vào chương trình tiêm chủng. Việc tạm dừng tiêm vaccine J&J cho thấy, các cơ quan quản lý đang xem xét các vấn đề tiềm ẩn một cách nghiêm túc, nhưng nếu họ chưa thể tìm ra câu trả lời, điều đó có thể khiến người dân do dự với việc tiêm chủng hơn.

Mối liên hệ giữa vaccine J&J và huyết khối xoang tĩnh mạch não

Huyết khối xoang tĩnh mạch não (CVST) là tình trạng hình thành các cục máu đông trong các tĩnh mạch và xoang tĩnh mạch của não. Đây là dạng hiếm gặp của đột quỵ não. Trong dân số nói chung, triệu chứng này xảy ra ở khoảng 5 trong số 1 triệu người. Các triệu chứng của CVST bao gồm nhức đầu, mờ mắt, co giật và mất kiểm soát cơ thể.

Tuy nhiên, có một số yếu tố khiến các cơ quan quản lý phải chú ý đến các trường hợp bị CVST sau khi tiêm vaccine một liều J&J. Ông Marks giải thích rằng, những bệnh nhân bị chứng đông máu cũng bị giảm tiểu cầu, tình trạng tiểu cầu trong máu giảm xuống mức rất thấp, dẫn đến chảy máu và bầm tím. Sự kết hợp giữa đông máu và tiểu cầu thấp khiến bệnh nhân không thể sử dụng các liệu pháp chống đông máu thông thường như heparin, một chất làm loãng máu. Đó là lý do tại sao các quan chức y tế muốn tạm dừng tiêm vaccine J&J cho đến khi có thể điều tra mối lo ngại và đưa ra hướng dẫn mới nếu cần thiết.

Ngoài ra, một yếu tố khác là những trường hợp bị chứng đông máu xảy ra ở phụ nữ trẻ, những người thường không phải đối mặt với nguy cơ cao mắc chứng bệnh này.

Việc tạm dừng sử dụng vaccine J&J đã gợi nhớ lại việc nhiều nước châu Âu tạm dừng toàn bộ hoặc một phần chương trình tiêm vaccine Covid-19 AstraZeneca do lo ngại chứng đông máu. Vào tháng 3, Cơ quan quản lý dược phẩm châu Âu (EMA) đã tạm dừng phân phối vaccine AstraZeneca trước khi cho phép tiếp tục hoạt động này. Sau đó, các cơ quan quản lý kết luận vaccine AstraZeneca không làm tăng nguy cơ đông máu.

“Đây là một loại vaccine an toàn và hiệu quả. Lợi ích của vaccine trong việc bảo vệ con người khỏi nguy cơ tử vong và nhập viện do Covid-19 lớn hơn nhiều so với những rủi ro có thể xảy ra”, Emer Cooke, Giám đốc điều hành EMA cho biết trong cuộc họp báo vào tháng 3.

Cả vaccine AstraZeneca và vaccine Johnson & Johnson đều dựa trên vectơ adenovirus đã được sửa đổi. Adenovirus là một loại virus riêng biệt được thiết kế để cung cấp các chỉ dẫn ADN đến các tế bào để tạo ra protein đột biến của SARS-CoV-2, loại virus gây ra bệnh Covid-19.

Gần 7 triệu người ở Mỹ đã được tiêm vaccine J&J. Vaccine AstraZeneca vẫn đang được xem xét và chưa bắt đầu phân phối ở Mỹ, mặc dù chính phủ nước này đã mua hàng triệu liều vaccine.

Mối liên hệ giữa vaccine J&J và triệu chứng huyết khối xoang tĩnh mạch não vẫn chưa được làm rõ, nhưng Vox đã đưa ra một số giả thiết.

Robert Brodsky, Giám đốc bộ phận huyết học tại Đại học Johns Hopkins cho biết, các protein đột biến được tạo ra bằng cách sử dụng các hướng dẫn từ các loại vaccine. Trong một số trường hợp, protein đột biến có thể kích hoạt phản ứng của hệ thống miễn dịch. Phản ứng miễn dịch đó cũng có thể làm hỏng tiểu cầu, gây ra các triệu chứng như đông máu.

Ngoài ra, nếu một protein tăng đột biến có thể kích hoạt phản ứng này, có khả năng virus còn nguyên vẹn cũng có thể kích hoạt CVST ở những người dễ bị tổn thương.

Biến chứng hiếm gặp đặt ra thách thức lớn cho sức khỏe cộng đồng

Vaccine Covid-19 đã được thử nghiệm trên hàng chục nghìn người trong các thử nghiệm lâm sàng và cả 3 loại vaccine được cấp phép ở Mỹ là Moderna, Pfizer/BioNTech và Johnson & Johnson đều được chứng minh là an toàn, với mức độ của phản ứng phụ là nhẹ đến trung bình.

Nhân viên y tế chuẩn bị các mũi tiêm vaccine Covid-19 của J&J ở Detroit ngày 12/4. Ảnh: AP

Nhưng khi số người tham gia thử nghiệm vaccine tăng từ hàng nghìn người lên hàng triệu người, các biến chứng hiếm gặp đã bắt đầu xuất hiện.

Điều đó đã xảy ra với Pfizer/BioNTech sau khi vaccine được phân phối ra thị trường. Một số người sau khi tiêm chủng gặp phải phản ứng dị ứng nghiêm trọng với vaccine Pfizer. Các vấn đề tương tự cũng xuất hiện với vaccine Moderna. Vào tháng 1, CDC đã ước tính rằng, tỷ lệ phản ứng dị ứng với vaccine Pfizer/BioNTech là 11,1 trên 1 triệu ca tiêm chủng, trong khi tỷ lệ này của vaccine Moderna là 2,5 trên 1 triệu ca tiêm chủng.

Các quan chức y tế đã sửa đổi quy trình tiêm vaccine để sàng lọc những người có tiền sử dị ứng nghiêm trọng. Họ cũng yêu cầu người sau khi tiêm vaccine ở lại 15 phút để theo dõi, bởi hầu hết các phản ứng dị ứng đều xảy ra trong khoảng thời gian đó.

Các cơ quan quản lý có thể thêm tiêu chí sàng lọc cho những người có nguy cơ cao mắc chứng đông máu trước khi tiêm vaccine J&J.

Còn quá sớm để nói rằng liệu các cơ quan quản lý có làm đúng khi tạm dừng tiêm vaccine J&J hay không. Việc nghiên cứu các vấn đề tiềm ẩn về vaccine có thể thúc đẩy niềm tin của người dân về việc tiêm chủng, nhưng cũng có thể gây nên bối rối và lo sợ về các biến chứng, khiến nhiều người cảnh giác hơn.

Vậy đối với những người đã tiêm vaccine J&J thì sao?

Tiến sĩ Fauci nói rằng, đối với những người đã tiêm vaccine J&J hơn một tháng trước, họ không cần phải lo lắng. Tuy nhiên, những người đã tiêm vaccine J&J gần đây và bắt đầu có các triệu chứng liên quan đến huyết khối xoang tĩnh mạch não nên thông báo cho bác sĩ. “Từ 6-13 ngày sau khi tiêm vaccine sẽ là thời điểm xuất hiện các triệu chứng”, ông Fauci nói./.

Mai Trang