“Nếu chấp nhận giải pháp giảm thiểu tác hại thuốc lá thì đến năm 2030 sẽ tạo ra những khác biệt lớn giúp giảm thiểu gánh nặng bệnh tật”, Giáo sư Danh dự Robert Beaglehole của Trường ĐH Auckland, New Zealand và là cựu Giám đốc Bộ phận Bệnh Mạn tính và Khuyến cáo về Sức khỏe của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã dự đoán.

Ông cũng cho rằng nếu không có những hành động khác hơn hiện nay và đón nhận sự đổi mới với các chính sách về thuốc lá, WHO sẽ bỏ lỡ những mục tiêu nhằm giảm bệnh ung thư, bệnh tim mạch và phổi. Hiện nay, các sản phẩm không khói, trong đó có thuốc lá làm nóng, đang được nhiều nước xem như là một giải pháp giảm thiểu tác hại hơn so với tiếp tục hút thuốc lá điếu, dựa trên những sở cứ khoa học được đồng thuận bởi nhiều cơ quan y tế trên toàn cầu.

Hàm lượng độc chất: thuốc lá điếu cao nhất

Khi điếu thuốc lá được đốt lên, có hơn 6.000 chất có hại và tiềm năng gây hại hấp thu vào cơ thể thông qua việc hít (rít) thuốc của người hút thuốc. Chính dòng khói này là nguyên nhân gây ra các bệnh lý do hút thuốc lá, bao gồm ung thư, tim mạch và hô hấp - điển hình là COPD. Vì vậy, bài toán loại bỏ quá trình đốt cháy nhưng vẫn cung cấp lượng nicotin vừa đủ để đáp ứng cho người hút thuốc lá, đã và đang được giải đáp bằng các sản phẩm không khói, trong đó có thuốc lá làm nóng, thuốc lá điện tử, thuốc lá ngậm snus. Cách tiếp cận này cũng đang được nhiều quốc gia đón nhận.

Theo nghiên cứu của Bekki và cộng sự (2017) đăng trên tạp chí của Trường ĐH Sức khỏe và Nghề nghiệp Nhật Bản chỉ rõ, hàm lượng tar (nhựa thuốc lá), nicotin và carbon monoxide trong thuốc lá làm nóng thấp hơn nhiều lần so với thuốc lá điếu đốt cháy. Cụ thể: hàm lượng tar trong thuốc lá làm nóng là 9,8 so với 25,2 của thuốc lá điếu; hàm lượng nicotin là 1,1 so với 1,7; hàm lượng carbon monoxide (CO – chất gây ra các bệnh hô hấp do hút thuốc lá) chỉ có 0,44 so với 33,0.

Trong khi đó Viện Đánh giá Nguy cơ Liên bang Đức (BfR) xác định, khi so sánh thể tích của các hợp chất carbonyl formaldehyde, acetaldehyde, acrolein (chất gây ung thư đặc trưng trong thuốc lá điếu) và crotonaldehyde, khí thải ra từ hệ thống làm nóng thuốc lá giảm đáng kể, từ 80-96%, so với thuốc lá đốt cháy truyền thống. Thể tích của các hợp chất dễ bay hơi và bán bay hơi trong khí hơi từ hệ thống làm nóng thuốc lá thậm chí còn thấp hơn từ 97-99% so với thuốc lá điếu đốt cháy.

FDA cho phép một sản phẩm thuốc lá làm nóng được kinh doanh tại Mỹ như là sản phẩm thuốc lá điều chỉnh nguy cơ – giảm thiểu phơi nhiễm

Từ một số công nhận điển hình từ hệ thống y tế tại các nước tiên tiến, có thể thấy rõ bản chất không có sản phẩm thuốc lá nào là an toàn kể cả thuốc lá làm nóng hay bất kỳ sản phẩm không khói nào khác. Thế nhưng, có sự khác biệt đáng kể về hàm lượng các chất gây hại có trong thuốc lá làm nóng so với thuốc lá điếu. Sự khác biệt này theo các chuyên gia y tế trong nước là có ý nghĩa.

Theo PGS. TS. BS. Trần Văn Ngọc, Phó Chủ tịch Hội phổi Việt Nam, Chủ tịch Hội hô hấp TP.HCM trong lần trả lời phỏng vấn báo chí cho biết, về mặt logic, với nồng độ những chất gây COPD hay ung thư trong thuốc lá làm nóng thấp hơn nhiều so với thuốc lá điếu đốt cháy, thì khả năng gây bệnh cũng có thể sẽ giảm theo.

Sự khác biệt về hàm lượng độc chất gây hại và khả năng loại bỏ được quá trình đốt cháy chính là một trong những yếu tố giúp Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đưa ra quyết định cho phép một sản phẩm thuốc lá làm nóng (đã qua kiểm định) được kinh doanh tại quốc gia này với chỉ định "giảm thiểu phơi nhiễm" với các chất gây hại lên cơ thể so với thuốc lá điếu. Quyết định của FDA có ý nghĩa trong việc công nhận có sự khác biệt rõ ràng giữa thuốc lá làm nóng với thuốc lá điếu và dù không phải là sản phẩm an toàn nhưng xét về mức độ nguy cơ, thuốc lá làm nóng sẽ có tác hại thấp hơn so với thuốc lá điếu.

Vẫn có thể kiểm soát theo luật hiện hành

Các nước Nhật, Mỹ, Anh, mặc dù cho phép thuốc lá làm nóng được thương mại hóa nhưng xem đó như là công cụ giúp giảm tác hại nhằm giải quyết thực trạng “dễ hút, khó cai” của những người hút thuốc lá điếu trưởng thành. Quyết sách này cũng nhằm góp phần giải quyết vấn đề mà WHO đang trăn trở, đó là đạt được mục tiêu cai bỏ thuốc lá điếu trên 30%, điều chưa bao giờ đạt được...

PGS. TS. BS. Trần Văn Ngọc

Đồng quan điểm với định hướng này, PGS. TS. BS. Trần Văn Ngọc bổ sung: “Hút thuốc lá nguy hiểm cho sức khoẻ dù dưới bất cứ hình thức nào, kể cả thuốc lá làm nóng. Tôi hoàn toàn toàn ủng hộ chương trình phòng chống thuốc lá của Bộ Y tế và Chính phủ, phòng ngừa và ngăn chặn mạnh mẽ việc tiếp xúc với mọi loại thuốc lá, đặc biệt là thanh thiếu niên. Thế nhưng, có số đông bệnh nhân dù mắc bệnh vẫn không thể cai nghiện, hoặc cai nghiện thất bại hoặc tái nghiện và chúng ta chưa có biện pháp nào hữu hiệu hơn. Tôi nghĩ, chúng ta nên có cách tiếp cận nhân văn hơn như FDA Hoa Kỳ hay Bộ Y tế Nhật Bản đang làm, bằng cách chỉ định thay thế (thuốc lá điếu) bằng “biện pháp giảm thiểu tác hại” dưới sự giám sát của ngành y tế, hơn là cấm đoán”.

Hiện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vẫn khẳng định thuốc lá có bản chất độc hại và chứa những chất gây ung thư, ngay cả ở dạng tự nhiên. Vì thế, WHO khuyến nghị rằng các sản phẩm thuốc lá làm nóng cần được quản lý bởi các chính sách và biện pháp giống với mọi sản phẩm thuốc lá khác, nhất quán với Công ước khung về Kiểm soát Thuốc lá (WHO FCTC).

Theo luật sư Phan Hoàng Lâm – Luật sư Đoàn Hà Nội kiêm Đại diện Công ty Luật DT LAW: “Thuốc lá làm nóng được xem là “thuốc lá” vì có chứa thành phần lá thuốc lá, phù hợp với khái niệm “thuốc lá” theo quy định pháp luật hiện hành của Việt Nam. Do vậy, loại thuốc này hoàn toàn được quản lý bởi Luật phòng, chống tác hại của thuốc lá 2012”.