Sẽ tiếp tục đưa 'hoa hậu gạo ST25' đi thi gạo ngon thế giới

Nam Bình

(KTSG Online) - Bốn tháng sau ngày giống gạo ST25 đạt giải nhì cuộc thi Gạo ngon Thế giới 2020 do The Rice Trader (TRT) tổ chức, ông Hồ Quang Cua, cha đẻ của các giống gạo ngon dòng ST, trong đó có ST24, ST25 vẫn còn những dư âm về niềm vui và cả nỗi niềm riêng. Mới đây, ông Cua cho biết sẽ tiếp tục đưa các giống gạo này dự thi giải gạo ngon thế giới để khẳng định vị thế của lúa gạo Việt Nam.

Trao đổi với Kinh tế Sài Gòn Online, ông Cua cho rằng, sau khi nhận giải nhì cuộc thi Gạo ngon Thế giới vào ngày 7-12-2020, đây là lần đầu tiên ông chính thức phát biểu về việc đưa giống gạo “Hoa hậu Thế giới 2019 – ST25” đi dự thi tiếp.

Theo ông Cua, có rất nhiều ý kiến trái chiều về việc đưa một giống gạo đã đạt danh hiệu cao nhất cuộc thi danh giá thế giới là ST25 tiếp tục dự thi trong năm 2020. Có rất nhiều người chúc mừng cho giải nhì 2020 nhưng cũng có nhiều người tỏ ra gay gắt về kết quả giải nhì này vì họ cho rằng đó là một bước lùi trong marketing của ngành lúa gạo Việt Nam. Cụ thể là trong cuộc thi năm 2020, giống gạo ST25 từ hạng nhất năm 2019 bị tụt xuống hạng nhì. Từ đó gây ảnh hưởng tới vấn đề quảng cáo, làm thương hiệu cho sản phẩm, thậm chí cả hoạt động xuất khẩu gạo của một số doanh nghiệp.

Niềm vui khi ST25 đạt giải cao hơn gạo Thai Hom Mali

Trong chuyến thăm Việt Nam vào đầu tháng 1-2020, tức khoảng hai tháng sau khi giống gạo ST25 của nhóm ông Hồ Quang Cua đạt giải nhất cuộc thi gạo ngon nhất thế giới năm 2019 tại Philippines, TS Vallop Manathanya - Chủ tịch HĐQT Công ty Bangsue Chia Meng (Thái Lan) - đặt câu hỏi cho nhóm của ông Cua là “vì sao gạo của các anh (ST25) lại đoạt giải cao hơn gạo Thai Hom Mali?”.

"Tiến sĩ Manathanya đặt ra câu hỏi này là vì người Thái luôn xem gạo thơm của họ là số một thế giới. Câu trả lời của tôi đó là nhờ tính khác biệt. Nếu gạo Thái chỉ có mùi thơm lá dứa, thì ST25 của chúng tôi có cả mùi thơm lá dứa và của cốm. Chưa kể gạo thơm ST24 và ST25 của chúng tôi có độ bền thể gel (thể hiện sự ưa chuộng của người dùng) là 90mm +/- 1mm, hơn hẳn gạo thơm Thái 13%”, ông Cua kể lại.

Ông Hồ Quang Cua (người mặc áo chemise sọc) cùng với nhóm của mình lúc chuẩn bị hồ sơ và mẫu gạo ST25 để gởi dự thi cuộc thi Gạo ngon Thế giới năm 2020. Ảnh: Nam Bình.

Về các tiêu chí để chọn giống gạo ngon nhất đưa đi dự thi đấu trường quốc tế, ông Cua cho rằng, sau nhiều lần tổ chức vòng thi nội bộ chúng tôi đều chỉ chọn loại ngon nhất, đặc sắc nhất để dự thi các vòng cao hơn, chưa kể đến việc phải luôn luôn chú ý các đặc tính khác, như chu kỳ sinh trưởng, tính chịu mặn, tính kháng đổ ngã, tính kháng bệnh, năng suất lúa, mức độ yêu thích của người tiêu dùng để tạo nên tính bền vững của giống lúa khi phóng thích ra sản xuất hàng loạt.

Ông Cua cũng cho biết tổ chức The Rice Traders (TRT) cũng như International Commodity Institute (Viện Thương phẩm Quốc tế ICI) đều là các tổ chức thương mại nên rất lưu ý đến các yếu tố sản lượng, doanh số để thúc đẩy thương mại lúa gạo toàn cầu. Đó là lý do mà ông Cua và nhóm chỉ chọn dự thi giống gạo ngon nhất và có tính bền vững.

ST25 vẫn tiếp tục dự thi quốc tế!

Trả lời câu hỏi “có nên thay đổi giống dự thi không?”, ông Cua cho rằng, giống gạo thơm ngon là tinh túy của quốc gia. Thơm, ngon, mềm, dẻo không phải là “gu” chọn gạo của tất cả mọi người, tuy nhiên những đặc tính này vẫn được xem là tinh túy, là biểu tượng để xây dựng thương hiệu quốc gia.

Lấy ví dụ từ Thái Lan, hơn 60 năm qua, sau cuộc bình chọn công phu kéo dài nhiều năm, giống lúa Khao Dawk Mali vẫn là “duy ngã độc tôn” của Thái Lan.

Các đầu bếp chấm thi cuộc thi Gạo ngon Việt Nam 2020 để chọn ra sản phẩm ngon nhất, gởi đi dự thi giải quốc tế. Ảnh: Nam Bình.

Cuộc thi Gạo ngon nhất Thế giới đã bước sang năm thứ 12, các quốc gia có loại gạo thơm mùi dứa vẫn mang đi dự thi với cùng một giống. Kết quả là, Thái Lan có sáu lần đoạt giải nhất trong 12 lần dự thi. Campuchia có bốn lần, Mỹ có hai lần, Myanmar một lần, Việt Nam một lần. Và theo ông Cua, nếu phải thay đổi giống để đi thi, làm sao xây dựng nền tảng sản xuất để kinh doanh? Cũng khó có ai bỏ qua một chiến binh dày dạn kinh nghiệm để chọn một tân binh còn non kém mang đi dự cuộc thi quốc tế.

Ngoài ra, cách thức các quốc gia dự thi ngôi vị gạo ngon nhất thế giới của TRT đã có sự thay đổi. Các quốc gia nay không còn tổ chức thi chọn gạo ngon quốc gia nữa mà tập trung chọn một dòng gạo ngon nhất - từng được khẳng định về giá trị, chất lượng và đã tạo dựng được ít nhiều niềm tin của khách hàng trên thế giới dựa trên số lần đoạt giải quốc tế - sau đó tập hợp các mẫu gạo của dòng này để chọn ra "gương mặt đại diện". Vào mỗi cuối quí 3 hằng năm khi TRT gửi thông tin mời dự thi, các quốc gia này sẽ gửi "gương mặt đại diện" đã chọn đó đi dự thi. Bằng cách này, thế giới sẽ chỉ nhớ đến tên của loại gạo ngon nhất gắn liền với tên tuổi của quốc gia có dòng gạo ngon nhất đó.

“Do đó, ngày nào còn sống tôi vẫn đem gạo ST24 và ST25 đi thi để khẳng định vị thế và thương hiệu gạo Việt Nam!”, ông Cua khẳng định.

"Chọn tạo giống ngon cho ra ngon và thơm cho ra thơm"

Về quá trình lai tạo, chọn giống gạo ngon để đưa đi dự thi cũng như đưa ra thị trường, ông Cua kể, với quan điểm “chọn tạo giống ngon cho ra ngon, thơm cho ra thơm”, cả nhóm nghiên cứu của ông từ hơn 20 năm về trước đã tận lực tìm kiếm nguồn gene để lai tạo.

Một trong những may mắn của nhóm là có được nguồn gene từ giống lúa Tám Hải Hậu có mùi thơm của cốm, từ một dự án do Viện Năng lượng Nguyên tử Thế giới (IAEA) tài trợ.

Sau khi được chiếu xạ từ Viện Nguyên tử Đà Lạt, giống này phân ly ra nhiều dòng khác nhau và đều thành giống lúa thơm ngắn ngày, dù năng suất rất thấp nhưng dễ lai tạo.

Từ đó, nhóm của ông Cua có những tiền đề đầu tiên để tạo nên những giống lúa ST19, 20 nổi tiếng một thời sau khi dò dẫm đưa vào sản xuất thử từ năm 2008.

Ông Hồ Quang Cua nhận giải nhất cuộc thi Gạo ngon Việt Nam tổ chức hồi tháng 11 năm 2020. Ảnh: Nam Bình.

Cũng trên nền tảng đó, từ lúc ST19 và ST20 đưa ra sản xuất thử, ông Cua đã đầu tư, chủ trì lai tạo nâng cấp các giống lúa này để 11 năm sau, tức năm 2019, được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đặc cách công nhận giống lúa thơm ST25.

Về quá trình lai tạo, tuyển chọn giống gạo thơm ST25, ông Cua cho biết, đã có hàng ngàn dòng lúa đã được phân tích mùi thơm, hàng trăm loại cơm đã được nếm thử và hàng ngàn tấn lúa đã được xay xát thăm dò ý kiến khách hàng.

Liên tục các cuộc thi nội bộ đã được tổ chức sau từng vụ thu hoạch, một cuộc thi do tỉnh Sóc Trăng tổ chức và hai cuộc thi do Hiệp Hội lương thực Việt Nam (VFA) tổ chức, bốn lần dự thi quốc tế liên tục từ 2017 đến 2020 và bốn lần đều được xếp hạng cao. Nhờ đó, gạo thơm Việt Nam lọt vào Top đầu gạo ngon nhất thế giới.

Chất lượng ổn định, gạo ST24, ST25 đang rất được ưa chuộng tại Mỹ, EU

Trao đổi với Kinh tế Sài Gòn Online, một chuyên gia trong ngành xuất khẩu gạo, thông tin rằng trên thực tế, hai nhãn gạo ST24, ST25 đang được bán rất chạy ở thị trường Mỹ cũng như EU mặc dù doanh nghiệp đang phải đóng thuế cao khi xuất khẩu sang thị trường này. Cụ thể, gạo ST24, ST25 đang phải chịu mức thuế 150 - 160 đô la Mỹ/tấn khi xuất vào EU. Nguyên nhân là do trong danh sách các sản phẩm gạo được miễn thuế theo hạn ngạch vào châu Âu, Việt Nam chỉ mới đăng ký tới dòng ST20.

Theo khảo sát của vị chuyên gia (cũng là một trong những nhà xuất khẩu nông sản có tiếng ở Việt Nam), sản phẩm ST24, ST25 đang được người tiêu dùng rất yêu chuộng. Giá bán sản phẩm ở mức vừa phải, thấp hơn giá gạo thơm của Thái Lan nhưng chất lượng không thua kém.

“Điều này cũng cho thấy, ST24, ST25 có thể thay đổi vị trí nhất hoặc nhì thế giới nhưng chất lượng gạo ổn định. Trong nước rất nhiều khách hàng phản hồi rằng, sau khi họ chuyển sang sử dụng các sản phẩm này thì đã không đổi sang bất cứ loại gạo nào khác”, vị chuyên gia nhận định.

Ngoài ra, cũng phải thừa nhận một điều nữa là cùng một giống lúa nhưng khi trồng ở những vùng đất khác nhau, với quy trình kỹ thuật khác sẽ cho ra chất lượng gạo khác nhau. Khi đi dự thi Gạo ngon Thế giới, tổ chức The Rice Traders chỉ vinh danh tên quốc gia đạt giải cao nhất (ví dụ như Việt Nam hoặc Thái Lan) chứ không nêu cụ thể tên từng loại giống hay tên doanh nghiệp, tổ chức đang sở hữu giống lúa đó.

“Khoảng cách giữa giải nhất hay giải nhì trong cuộc thi thật sự rất mong manh. Chỉ có một điều cần phải thừa nhận là việc lần đầu tiên chúng ta có được sản phẩm cạnh tranh ngang hàng với Thái Lan và được người tiêu dùng đánh giá cao như ST24, ST25 là một thành công lớn của ngành lúa gạo”, vị chuyên gia nhận định.

Theo vị chuyên gia, khi chúng ta gạo được giống tốt là ST24, ST25, việc đạt giải cao trong cuộc thi đã giúp công tác marketing sản phẩm này thay đổi một cách căn bản. Thông qua cuộc thi, Việt Nam cũng có thêm cơ hội để quảng bá sản phẩm và được người tiêu dùng biết đến nhiều hơn.

“Trước đây rất nhiều lần chúng ta nói rằng gạo mình đạt chuẩn Oganic hay chuẩn GlobalGAP… nhưng không nhiều người tiêu dùng chấp nhận sản phẩm của mình và việc tiêu thụ cũng không tốt như hiện nay. Việc các sản phẩm nông sản Việt Nam tham gia các cuộc thi quốc tế là hết sức cần thiết. Bởi đó là cơ hội để  chúng ta vượt lên và nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường”, vị chuyên gia cho biết.

Tuy nhiên, cũng theo vị chuyên gia, hiện nay sản phẩm gạo ST25 đang rất hạn chế về số lượng. Doanh nghiệp và người tiêu dùng đang mong đợi đến lúc giống lúa này được chuyển giao rộng rãi và trồng đại trà. Khi đó, cơ hội được tiếp cận và sử dụng ST25 nhiều hơn, đồng thời, những việc bán hàng giả, trộn ST24 thành ST25… như hiện nay sẽ không còn. 

“Việc cần làm nữa hiện nay là Chính phủ cần nhanh chóng đăng ký ST24, ST25 vào danh sách các sản phẩm gạo được miễn thuế khi xuất khẩu vào EU theo hạn ngạch được cấp hằng năm. Khi đó, giá gạo ST24, ST25 xuất khẩu vào EU sẽ càng cạnh tranh hơn nữa, vì được miễn thuế”, vị chuyên gia đề xuất.

Riêng về việc có tiếp tục đưa gạo ST25 đi dự thi gạo ngon thế giới trong năm nay hay không, một đại diện VFA cho rằng, hiện chưa có kế hoạch về vấn đề này. Thông thường, đến quí 3 hằng năm, The Rice Traders mới thông báo và các nước mới chuẩn bị hồ sơ tham gia cuộc thi. Việt Nam cũng vậy.