Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận đã được dừng năm 2016. Trong báo cáo mới đây, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đề nghị cần xem xét, nghiên cứu điện hạt nhân ở giai đoạn phát triển năng lượng tiếp theo để giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050 theo cam kết của Thủ tướng tại COP 26. Cơ quan này cũng đề nghị Chính phủ xem xét tạm giữ quy hoạch với các vị trí dự kiến xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 cho đến khi có quyết định chính thức.

Tuy nhiên, tại phiên thảo luận của Quốc hội về công tác quy hoạch chiều 30/5, ông Trương Trọng Nghĩa, đại biểu TP HCM đề nghị Quốc hội xoá bỏ quy hoạch địa điểm dự kiến xây dựng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Theo ông, Đảng, Nhà nước và Quốc hội khoá XIV đã cân nhắc rất kỹ lưỡng khi đưa ra chủ trương tạm dừng làm nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận vào năm 2016.

"Uỷ ban Kinh tế trong báo cáo giám sát có sự luyến tiếc nên đưa ra đề nghị tạm giữ quy hoạch này, còn tôi đề nghị xóa. 10-20 năm tới có làm điện hạt nhân hay không thì lúc đó sẽ xây dựng, lập quy hoạch mới, tính toán vị trí làm ở đâu", ông Nghĩa nêu quan điểm.

Nhật Bản sau hơn 10 năm vẫn chưa giải quyết xong sự cố điện hạt nhân Fukushima, dù đây là quốc gia tiên tiến và đã phát triển điện hạt nhân từ lâu. Với năng lực tự chủ, quản lý rủi ro về điện hạt nhân ở Việt Nam hiện "ở mức rất thấp", ông Nghĩa nói "chúng ta không nên luyến tiếc nữa".

Bà Đàng Thị Mỹ Hương, Phó trưởng đoàn đại biểu tỉnh Ninh Thuận, cũng nói nếu kéo dài quy hoạch với các vị trí dự kiến làm nhà máy điện hạt nhân có thể khiến đời sống của người dân tại vùng dự án thêm khó khăn.

"Người dân vùng dự án lo lắng, nhà đầu tư chiến lược vào tỉnh thì rất lo ngại nếu kéo dài quy hoạch này", bà Hương nói và đề nghị Trung ương sớm cho ý kiến chính thức về chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận.

Giải trình sau đó, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho hay, không có cơ sở để xoá quy hoạch địa điểm làm nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận. Ông giải thích, nghị quyết của Quốc hội trước đây là dừng chủ trương xây dựng nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận, chứ không phải huỷ bỏ.

Mặt khác, địa điểm này đã được các đối tác Nga, Nhật cùng các bộ ngành liên quan nghiên cứu rất kỹ và khẳng định Ninh Thuận là địa điểm phù hợp nhất để phát triển điện hạt nhân.

Bộ trưởng Công Thương thông tin, thế giới hiện nay cũng phải quay lại phát triển loại năng lượng này. Ông lấy ví dụ Mỹ và Đức, hai quốc gia tiết giảm điện hạt nhân cách đây 3 năm, nhưng gần đây đã phải xây dựng lộ trình để phát triển loại năng lượng này mạnh hơn trước những biến động của địa chính trị, làm nguồn điện nền cho phát triển năng lượng tái tạo.

Ông phân tích thêm, để đạt mục tiêu giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050 như cam kết của Thủ tướng tại COP 26 thì phải khai thác mạnh nguồn năng lượng sạch, như điện mặt trời, điện gió. Trong khi để khai thác được nguồn năng lượng này, nhất thiết phải có nguồn điện nền ổn định. Ngoài điện than, thuỷ điện, điện hạt nhân được đánh giá là nguồn điện nền phù hợp, giá rẻ, sạch.

"Điện than đã không còn điều kiện phát triển, thuỷ điện cũng hết dư địa, nên tương lai muốn đạt mục tiêu cam kết tại COP 26 thì phải phát triển rất mạnh năng lượng tái tạo", ông Diên nói.

Ông Diên cho biết, Bộ Công Thương đã báo cáo Chính phủ và Chính phủ đã báo cáo Quốc hội về quy hoạch địa điểm phát triển điện hạt nhân Ninh Thuận.

"Giờ chưa nên xem xét thêm mà chờ tới khi cấp có thẩm quyền quyết định việc tiếp tục hay không thì sẽ tính. Nhưng địa điểm làm nhà máy điện hạt nhân đã được các đối tác nghiên cứu rất kỹ và họ khẳng định không nơi nào phù hợp hơn Ninh Thuận", ông Diên khẳng định.

Trước đó, bên hành lang Quốc hội sáng 27/5, một số đại biểu cho rằng, trước mắt nên ưu tiên các nguồn năng lượng đã phát triển nhưng tương lai cần cân nhắc đến điện hạt nhân.

Chia sẻ với VnExpress bên hành lang sáng 27/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhìn nhận, phát triển điện hạt nhân là vấn đề phải nghiên cứu kỹ và ông cho biết sẽ chờ chủ trương tiếp theo của Bộ chính trị, Trung ương.

Trong lúc chờ cấp có thẩm quyền quyết định về vấn đề điện hạt nhân, các đại biểu Quốc hội đề nghị, cấp bách hiện nay là xử lý dứt điểm các tồn tại sau chủ trương dừng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận từ năm 2016, đảm bảo quyền lợi của người dân vùng dự án.

Thực tế, bà Đàng Thị Mỹ Hương phản ánh, Chính phủ sau gần 5 năm chưa phê duyệt được đề án ổn định sản xuất khi đã có chủ trương dừng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận được đưa ra, khiến cuộc sống người dân vùng dự án rất khó khăn trong thực hiện các quyền, hoạt động liên quan đến đất đai. Việc này gây lãng phí nguồn lực đất đai trong khu vực.

Người dân bị hạn chế quyền sử dụng đất, không được mua bán, không được chuyển nhượng hay thế chấp đất để vay vốn sản xuất; không được xây dựng, cải tạo nhà ở, cơ sở hạ tầng, các công trình phúc lợi không được đầu tư hiện đang bị hư hỏng xuống cấm nghiêm trọng...

Ông Trương Trọng Nghĩa cũng giục các cấp chính quyền phải tập trung giải quyết rốt ráo quyền lợi của người dân trong vùng dự án; quyền lợi của cán bộ, kỹ sư đã được đào tạo... Cùng đó, ông cho rằng nên có quy hoạch mới để Ninh Thuận phát triển thành trung tâm phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng mới, nhằm tạo chuyển động về kinh tế cho địa phương.

Hoài Thu