Mới đây TAND huyện Hưng Nguyên (tỉnh Nghệ An) đã tuyên án 5 năm tù cho bà Lê Thị Dung (cựu giám đốc Trung tâm Giáo dục thường xuyên của huyện) về tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ. Bà Dung bị quy kết gây thiệt hại cho Nhà nước số tiền 45 triệu đồng trong 6 năm.

Sau khi thông tin về vụ án được đăng tải, dư luận đã có nhiều phản ứng, trong đó có những ý kiến không đồng tình với mức án tòa đã tuyên.

"Hội đồng xét xử áp dụng sai luật"

Theo cáo trạng, từ ngày 1-10-2012 đến năm 2017, bà Dung - khi đó là bí thư chi bộ, chủ tài khoản của Trung tâm Giáo dục thường xuyên huyện Hưng Nguyên (nay là Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên huyện Hưng Nguyên) - đã nhiều lần thanh toán trái quy định để chiếm đoạt số tiền hơn 48,3 triệu đồng từ ngân sách nhà nước.

Cũng theo hồ sơ vụ án, trong quá trình công tác, bà Dung đã chủ trì xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ, trong đó có một số khoản chi không đúng quy định pháp luật. Một số khoản thanh toán hai lần cho một nội dung như đã nhận được phụ cấp cấp ủy nhưng vẫn được tính 3 tiết/tuần cho chức danh bí thư chi bộ; đã được hỗ trợ khi đi học cao học nhưng vẫn được tính 2 tiết/tuần để thanh toán…

Tổng số tiền gây thiệt hại cho ngân sách theo cáo trạng là 48,3 triệu đồng, nhưng tại phiên tòa sơ thẩm, viện kiểm sát đã rút xuống còn gần 45 triệu đồng.

Viện kiểm sát cho rằng do bà Dung thanh toán nhiều lần trong nhiều năm nên rơi vào trường hợp "phạm tội nhiều lần" và bị truy tố ở khung hình phạt 5 - 10 năm tù. Sau đó bà Dung bị TAND huyện Hưng Nguyên xét xử sơ thẩm và tuyên phạt 5 năm tù về tội danh trên.

Bình luận về bản án này, tiến sĩ Vũ Văn Tính - giảng viên khoa pháp luật của Học viện Hành chính quốc gia - cho rằng hội đồng xét xử đã áp dụng sai pháp luật. Theo ông Tính, dù không được tiếp xúc trực tiếp với hồ sơ vụ án, nhưng đọc qua bản cáo trạng (và đặt giả thiết các hành vi của cô giáo Dung bị truy tố là đúng, số tiền cô Dung chiếm đoạt là đúng) thì ông vẫn nhận thấy hội đồng xét xử phiên tòa sơ thẩm đã áp dụng sai pháp luật.

Cáo trạng thể hiện: "Từ ngày 1-10-2012 đến năm 2017, Lê Thị Dung đã lợi dụng chức vụ quyền hạn được giao nhiều lần thanh toán trái quy định của pháp luật để chiếm đoạt số tiền 48 triệu đồng từ nguồn ngân sách Nhà nước cấp, gây thiệt hại cho Trung tâm Giáo dục thường xuyên huyện Hưng Nguyên. Trong năm học 2011 - 2012, cô Dung chiếm đoạt 3,3 triệu đồng, năm học 2013 - 2014 chiếm đoạt 303.000 đồng, năm học 2014 - 2015 chiếm đoạt số tiền 30,9 triệu đồng. Và trong năm 2015 - 2016 chiếm đoạt số tiền 13,8 triệu đồng".

Cáo trạng xác định bà Dung đã hai lần gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước cấp cho Trung tâm Giáo dục thường xuyên trên 10 triệu đồng, từ đó kết luận bà phạm vào tội "lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ", với tình tiết phạm tội hai lần trở lên quy định điểm b khoản 2 điều 356 Bộ luật Hình sự (BLHS). TAND huyện Hưng Nguyên cũng căn cứ vào tình tiết đó tuyên xử bà Dung 5 năm tù giam.

"Tòa án áp dụng khung hình phạt trái với quy định của pháp luật và tòa án xác định mức hình phạt không tương xứng với tính chất, mức độ của hành vi. Từ đó dẫn đến việc hội đồng xét xử cấp sơ thẩm đã xác định khung hình phạt trái với quy định của pháp luật và nghị quyết 03 của Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao", tiến sĩ Vũ Văn Tính khẳng định.

Ông Tính phân tích theo quy định tại điều 8 của nghị quyết 03 thì chỉ khi nào "tổng trị giá tài sản chiếm đoạt, của hối lộ hoặc tài sản thiệt hại của các lần vi phạm thuộc khung hình phạt tăng nặng" (khoản 2 của điều luật) thì tòa án mới được áp dụng tình tiết định khung tăng nặng (tức phạm tội hai lần trở lên). Còn nếu "tổng trị giá tài sản chiếm đoạt, của hối lộ hoặc tài sản thiệt hại của các lần vi phạm thuộc khung hình phạt tăng nặng khác" (từ khoản 3 trở lên) thì tòa án phải áp dụng "tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự" ("phạm tội hai lần trở lên" quy định tại điểm g khoản 1 điều 52 của BLHS).

Như vậy trong trường hợp bà Dung, để có thể áp dụng điểm b khoản 2 điều 356 của BLHS thì cần phải thỏa mãn hai điều kiện: bà Dung thực hiện hành vi phạm tội hai lần trở lên và tổng số tiền bà Dung gây thiệt hại phải từ 200 triệu đến dưới 1 tỉ đồng. Tuy nhiên, hồ sơ cho thấy chỉ điều kiện thứ nhất thỏa mãn, còn điều kiện thứ hai không thỏa mãn vì số tiền bà Dung gây thiệt hại chỉ hơn 45 triệu đồng.

Vì vậy không thể áp dụng điểm b khoản 2 điều 356 của BLHS để định tội cho bà Dung.

Mức án "thiếu nhân văn"

Tiến sĩ Vũ Văn Tính cho rằng theo nguyên tắc nhà nước pháp quyền, tòa án quyết định hình phạt phải tương xứng với tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội. "Cho nên tòa án không thể áp dụng điểm b khoản 2 điều 356 BLHS để xử phạt cô Dung được, mà phải áp dụng khoản 1 điều 356 BLHS. Khung hình phạt quy định tại khoản 1 điều 356 BLHS cho thấy nếu gây thiệt hại từ 10 triệu đến dưới 200 triệu thì bị phạt tù từ 1 năm đến 5 năm", ông Tính nói.

Cùng quan điểm với ông Tính về việc áp dụng pháp luật trong vụ án này, một thẩm phán có kinh nghiệm xét xử các vụ án hình sự tại TP.HCM cũng cho rằng hội đồng xét xử của TAND huyện Hưng Nguyên (Nghệ An) đã áp dụng không đúng quy định của nghị quyết số 03. Từ việc áp dụng không đúng pháp luật này nên hội đồng xét xử đã áp dụng hình phạt không đúng, dẫn đến một bản án thiếu nhân văn, không tương xứng với mức độ và hành vi phạm tội.

Vị thẩm phán trên cũng cho rằng cáo trạng ghi nhận việc bà Dung có nhiều thành tích trong công tác và ngay bản cáo trạng cũng ghi nhận bà Dung không phải chịu tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự. Do vậy bản án cần phải được xem xét, đánh giá kỹ ở phiên tòa phúc thẩm.