Cô Rosie Zhang là một nhà khởi nghiệp tại Trung Quốc và đã chờ đợi đến khi nước này nới lỏng lệnh giãn cách cũng như mở cửa biên giới để có thể phát triển startup của mình ra nước ngoài.

“Giờ đây công ty chúng tôi đã có thể ra nước ngoài bán hàng”, cô Zhang vui vẻ nói sau 3 năm vất vả phát triển startup bán lẻ trực tuyến của mình tại Thượng Hải.

Cô Zhang chỉ là một trong vô số những công ty, startup khác tại Trung Quốc đang tìm đường phát triển ở nước ngoài thay vì trong nước như hiện nay, bất chấp căng thẳng thương mại Mỹ-Trung leo thang với vụ việc Huawei và Tiktok, qua đó tìm đường sống trong chỗ chết.

Theo tờ Financial Times (FT), Trung Quốc giảm tốc tăng trưởng, cạnh tranh ngày càng gay gắt cùng với những đợt siết chặt kiểm soát với ngành công nghệ của chính quyền Bắc Kinh đã khiến thị trường nội địa nước này dần mất sức hút với chính các doanh nghiệp địa phương.

“Các nhà khởi nghiệp Trung Quốc đang phải đối mặt với một thị trường nội địa cạnh tranh quá gay gắt, trong khi môi trường kinh doanh gặp nhiều bất ổn nên việc chuyển hướng tập trung ra quốc tế là quyết định hiển nhiên”, nhà đầu tư Huan Li của “Plug and Play” nhận định.

Thêm vào đó, sự thành công vang dội của Tiktok, Shein hay Temu đã kích thích hàng loạt nhà khởi nghiệp Trung Quốc bơi ra biển lớn để thử sức với các khách hàng quốc tế, nhất là những người tiêu dùng đầy tiềm năng tại Mỹ và Châu Âu.

Những nền tảng thương mại điện tử như Temu và Shein đã càn quét thị trường Mỹ với những chiếc váy 7 USD hay những chiếc ba lô chỉ 3 USD từ các nhà máy ở Trung Quốc. Tiktok thì thu hút đến 1 tỷ người dùng trên thế giới đến mức chính quyền Washington phải xem xét cấm ứng dụng này. Mảng xe điện thì BYD của Trung Quốc đang vươn lên thành hãng xuất khẩu ô tô điện hàng đầu thế giới, qua mặt cả Tesla.

Khó nhằn nhưng cần thiết

“Trung Quốc đang ngày càng khó kinh doanh hơn. Các hãng công nghệ liên tục phải tìm cách cắt giảm chi phí, thu hẹp lợi nhuận biên nhưng vẫn phải duy trì tăng trưởng. Trái lại nếu ra nước ngoài thì áp lực dễ thở hơn nhiều khi tệp khách hàng là vô cùng lớn, trong khi chúng tôi có nhiều lợi thế cạnh tranh hơn. Nếu chúng tôi đã sống sót được ở Trung Quốc thì chẳng có lý gì không cạnh tranh được ở bất kỳ đâu trên thế giới”, cô Zhang tự hào nói.

Tờ FT cho biết những nhà sáng lập, nhà khởi nghiệp ở các trung tâm công nghệ Trung Quốc như Bắc Kinh hay Thâm Quyến đều nhận định rằng khách hàng nước ngoài sẵn sàng chi tiền cho các nền tảng thúc đẩy kinh doanh hay tự động hóa hơn so với nội địa. Những khách hàng quốc tế này cũng ít khi mặc cả hơn về chi phí so với thị trường nội địa, vốn chỉ quan tâm đến chuyện đắt rẻ.

Một ví dụ điển hình khác là anh Allen Liu, nhà sáng lập của startup WWN chuyên bán phần mềm cũng như kinh doanh trong mảng trí thông minh nhân tạo (AI), đã quyết định chuyển hướng thị trường quốc tế khi nội địa Trung Quốc ngày càng khó khăn.

“Khách hàng quốc tế dễ dàng trả tiền cho những dịch vụ mà họ thấy là đem lại hiệu quả hơn. Nó dễ hơn nhiều so với thị trường nội địa. Mảng kinh doanh trong nước của chúng tôi dù không tăng trưởng nhanh nhưng cũng ổn định, qua đó tạo cơ hội để công ty phát triển thêm ra nước ngoài”, anh Liu nói.

Tờ FT nhận định với việc ngày càng nhiều hãng Trung Quốc mở rộng ra nước ngoài, xâm nhập vào những ngành công nghệ tiên tiến như AI thì các áp lực như Tiktok gây ra cho Facebook nhiều khả năng sẽ xuất hiện rộng rãi hơn trên toàn ngành.

Trở lại với cô Zhang, nhà sáng lập này cho biết startup Cloudpick của mình có lợi thế cạnh tranh về giá rẻ hơn nhiều so với các đối thủ từ Mỹ và Israel. Tương tự, nhà sáng lập Qian Huang của Passive Edge cũng cho biết giá sản phẩm dịch vụ của công ty mình chỉ bằng một nửa so với đối thủ đến từ Anh hoặc Đức.

Hiện Edge đang bán ắc quy tích nhiệt và đang nhắm đến thị trường Châu Âu béo bở vốn đang chật vật vì giá điện leo thang và bất ổn địa chính trị, khiến người dân không có đủ khí đốt sưởi ấm mùa đông vừa qua.

Đồng quan điểm, giám đốc Wu Houfeng của hãng Zhengchao Electric cho biết sản phẩm thiết bị sạc xe điện của hãng có ưu thế cạnh tranh cực lớn nhờ chi phí thấp và chuỗi cung ứng địa phương dồi dào, qua đó giúp công ty có lợi thế tại thị trường Đông Nam Á và Châu Đại Dương.

“Hoạt động kinh doanh trong nước giúp chúng tôi trả được chi phí cho việc bành trướng ra thị trường nước ngoài”, ông Wu thừa nhận.

Tìm đường sống trong chỗ chết

Tuy nhiên theo FT, việc Trung Quốc từ bỏ thị trường được hỗ trợ bởi chính phủ để tham chiến ở nước ngoài không phải đơn giản, nhất là trong bối cảnh chạy đua công nghệ và căng thẳng thương mại hiện nay.

Một số startup Trung Quốc kỳ vọng Mỹ sẽ chỉ nhắm đến những ông lớn như Huawei, Tiktok hay Shein mà bỏ qua những doanh nghiệp nhỏ nhưng điều này là bất khả thi vì nếu chính quyền Washington ban hành quy định thành luật thì mọi đối tượng công ty nước ngoài sẽ chịu ảnh hưởng.

“Giới Phương Tây thường gắn mác cho chúng tôi là: ‘Những công ty Trung Quốc’. Tin tôi đi, ý nghĩa của từ này chẳng tốt đẹp gì đâu”, nhà sáng lập Changpeng Zhao của sàn tiền số Binance nói vào tháng 9/2022.

Binance không phải là hãng duy nhất đang cố gắng chối bỏ gốc gác Trung Quốc của mình dù đây là nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới.

Mới đây, PDD Holding, công ty mẹ của Pinduoduo và Temu cũng đã chuyển trụ sở chính từ Thượng Hải sang Ireland, còn Shein thì dịch chuyển sang Singapore.

Hãng tin CNN nhận định vụ việc Tiktok phải điều trần tại Mỹ chỉ vì công ty mẹ ByteDance thuộc Trung Quốc đã khiến ngày càng nhiều doanh nghiệp ở quốc gia này dè chừng khi mở rộng hoạt động ra quốc tế. Nhiều công ty cố gắng dịch chuyển trụ sở, hoặc thuê CEO nổi tiếng nước ngoài chỉ để làm giảm bớt cái mác “doanh nghiệp Trung Quốc”.

“Bị gắn mác công ty Trung Quốc khi kinh doanh trên thị trường quốc tế là khá tệ và sẽ đi kèm vài hệ lụy. Chúng có thể ảnh hưởng đến hình ảnh thương hiệu khi hàng Trung Quốc nổi tiếng là rẻ nhưng chất lượng thấp, rồi cách mà chính phủ các nước đối xử với doanh nghiệp, khả năng tiếp cận nguồn vốn, thị trường, bất động sản, nguyên liệu...”chuyên gia kinh tế Scott Kennedy của Viện nghiên cứu chiến lược quốc tế (CSIS) nhận định.

Công ty mẹ của Temu là PDD vốn có trụ sở tại Thượng Hải này đã âm thầm thay đổi, dịch chuyển cơ cấu trong vài tháng qua mà chẳng có lấy một lời giải thích, thậm chí còn cố gắng làm trong bí mật.

Rõ ràng Temu không muốn gắn mác Trung Quốc lên thương hiệu của mình nữa dù đây mới là quốc gia làm nên thành công của ứng dụng này.

Trước đó, hãng thời trang Shein cũng cố gắng xóa bỏ nguồn gốc của mình. Vào năm 2021, thương hiệu thời trang nhanh chuyên kinh doanh trực tuyến này đã trở thành hiện tượng tại Mỹ, nhưng công ty lại tuyệt nhiên không nhắc đến xuất xứ Trung Quốc của mình trên website. Shein không hề nói rằng công ty được xây dựng tại Trung Quốc hay có trụ sở chính ở đây mà chỉ nói chung chung họ là một tập đoàn quốc tế.

Thậm chí, nhiều hãng đã phải dùng đến những biện pháp như thuê CEO nổi tiếng nước ngoài.

Năm 2020, Tiktok đã đề nghị giám đốc Kevin Mayer của Disney làm CEO cho hãng với mục đích xóa nhòa hình ảnh xuất xứ Trung Quốc cũng như hàn gắn mối quan hệ với chính quyền Washington. Tuy nhiên chiến lược thuê những CEO nổi tiếng của các công ty huyền thoại tại Mỹ nhằm tẩy trắng tên tuổi này có vẻ không thành công.

CEO Mayer chỉ trụ được 4 tháng tại Tiktok trước khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa cấm mạng xã hội này.

Một năm sau, Tiktok thuê Shou Chew, một công dân Singapore ngồi vào ghế CEO.

Theo chuyên gia Cavender của CMRG, ngày càng nhiều tập đoàn Trung Quốc thuê giám đốc nước ngoài vì họ nhận ra rằng để ra thị trường quốc tế thì phải “chơi” theo kiểu quốc tế, từ cách quản lý cho đến nhận diện thương hiệu.

“Chúng tôi không chối bỏ nguồn gốc Trung Quốc của mình. Nếu ai đó hỏi sản phẩm của chúng tôi được thiết kế ở đâu thì tôi sẽ nói là Trung Quốc, nhưng không cần thiết phải hô hào lên về xuất xứ của công ty như vậy”, giám đốc Danny Tao của ePropulsion chuyên sản xuất thuyền chạy bằng điện có đồng quan điểm.

*Nguồn: FT, CNN