Bị siết lại, phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ giảm sút

Đăng Linh

(KTSG) - Doanh nghiệp không còn ồ ạt phát hành, nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường ít hơn, phát hành đại chúng tăng cao... là những nét mới trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp quí đầu năm nay.

Trong quí 1-2021 giá trị trái phiếu của doanh nghiệp bất động sản phát hành đã giảm đáng kể. Ảnh: N.K

Trái phiếu phát hành riêng lẻ giảm

Số liệu tổng hợp mới đây của Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam (VBMA) cho thấy, trong quí 1-2021, giá trị trái phiếu phát hành của nhóm doanh nghiệp bất động sản đạt 15.588 tỉ đồng, chiếm 62% trong tổng giá trị trái phiếu phát hành toàn thị trường (25.141 tỉ đồng). Mặc dù vẫn chiếm tỷ trọng lớn, nhưng nếu so với con số 80% của cùng kỳ năm 2020, rõ ràng lượng trái phiếu doanh nghiệp địa ốc phát hành trong quí 1-2021 đã giảm đáng kể. Một điểm đáng chú ý khác là cùng kỳ năm trước lượng doanh nghiệp chưa niêm yết, quy mô nhỏ huy động vốn qua kênh trái phiếu doanh nghiệp nhiều, nhưng trong quí đầu năm nay nhiều thương vụ phát hành được thực hiện bởi các doanh nghiệp bất động sản niêm yết quy mô lớn.

Điển hình như vào giữa tháng 3-2021, tập đoàn Vingroup đã chào bán thành công 2.860 tỉ đồng trái phiếu ra công chúng để đầu tư vào hai công ty con. Đây là đợt phát hành trái phiếu lần 2 của Vingroup. Trước đó một tháng, tập đoàn này cũng đã hoàn tất phát hành trái phiếu đợt 1 thu về 1.515 tỉ đồng. Dự kiến, trong năm 2021, Vingroup sẽ phát hành 6.975 tỉ đồng trái phiếu ra công chúng, chia làm ba đợt.

Cũng trong quí 1-2021, Công ty cổ phần Hưng Thịnh Land hoàn tất kế hoạch phát hành 1.200 tỉ đồng trái phiếu doanh nghiệp nhằm tăng quy mô vốn hoạt động và tài trợ cho dự án Anderson Park tại thành phố Thuận An, tỉnh Bình Dương. Còn đến cuối tháng 3-2021, Công ty cổ phần Địa ốc Phú Long cũng công bố phát hành thành công 2.000 tỉ đồng trái phiếu riêng lẻ để tài trợ vốn cho các chương trình, dự án đầu tư và bổ sung vốn lưu động. Công ty cổ phần Đầu tư Smart Dragon và Công ty cổ phần Phát triển bất động sản Nhật Quang cũng đã phát hành tổng cộng 4.050 tỉ đồng để đầu tư vào dự án Spirit of Saigon (dự án này đã huy động khoảng 10.000 tỉ đồng trái phiếu trong năm 2020). Đây là hai doanh nghiệp có liên quan tới Công ty TNHH Saigon Glory, chủ đầu tư dự án The Spirit of Saigon - từng là công ty con của Bitexco.

Theo đánh giá, những chuyển biến trên xuất phát từ động thái siết chặt hơn hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp của cơ quan quản lý nhà nước. Cụ thể, Nghị định 155/2020 hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán đã quy định: chỉ có các nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, có năng lực tài chính hoặc có chuyên môn về chứng khoán hoặc cá nhân nắm giữ danh mục đầu tư ít nhất 2 tỉ đồng, cá nhân có thu nhập chịu thuế năm gần nhất ít nhất 1 tỉ đồng mới được quyền mua trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ. Cùng với đó là Nghị định 153/2020 yêu cầu các hoạt động liên quan tới chào bán và giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế phải minh bạch thông tin, thậm chí doanh nghiệp có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu cố tình vi phạm các quy định pháp luật về phát hành trái phiếu. Những quy định mới này đã tạo ra sự thay đổi đáng kể cả về lượng và chất trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

Theo thông tin từ Bộ Tài chính, trong tổng giá trị trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong quí 1-2021 có khoảng 13.000 tỉ đồng được phát hành ra công chúng, tăng 60% so với cùng kỳ năm 2020. Đồng thời, lượng nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường cũng giảm mạnh từ mức 27% trong quí 1-2020 xuống chỉ còn 8% trong quí 1-2021.

Có thể thấy, trước đây các doanh nghiệp địa ốc chủ yếu phát hành trái phiếu riêng lẻ và bán cho nhà đầu tư cá nhân nhiều hơn, nhưng nay các quy định mới yêu cầu trái phiếu riêng lẻ chỉ được bán cho nhà đầu tư chuyên nghiệp nên đã buộc các doanh nghiệp này phải tính toán lại phương án phát hành.

Đẩy mạnh văn hóa xếp hạng tín nhiệm

Nhìn nhận ở góc độ thị trường, trái phiếu doanh nghiệp cũng là một loại chứng khoán, nên đầu tư trái phiếu cũng giống như đầu tư cổ phiếu, đều “lời ăn lỗ chịu” và quyền quyết định thuộc về các nhà đầu tư. Tuy nhiên, nếu không minh bạch và được giám sát chặt, khi doanh nghiệp phát hành gặp khó khăn, dẫn đến không thực hiện đầy đủ hoặc không thực hiện được các cam kết với nhà đầu tư (mua lại trước hạn theo thỏa thuận, thanh toán gốc, lãi) thì phạm vi bị ảnh hưởng sẽ lớn, có thể gây bất ổn cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói riêng, thị trường vốn nói chung, thậm chí rộng hơn là cả thị trường tài chính.

Do vậy, các quy định mới nên được nhìn nhận theo hướng không phải siết chặt mà là đa dạng hóa hoạt động huy động vốn của doanh nghiệp. Việc nhà đầu tư cá nhân tiếp cận trái phiếu doanh nghiệp qua kênh phát hành ra công chúng sẽ giúp họ tiếp cận tài sản an toàn hơn khi trái phiếu phát hành bắt buộc phải qua khâu rà soát, cấp phép của Ủy ban Chứng khoán nhà nước.

Theo đánh giá của các chuyên gia và tổ chức xếp hạng quốc tế, mặc dù thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam hiện đã cải thiện đáng kể so với cách đây 2-3 năm, nhưng vẫn tiềm ẩn rủi ro bởi có rất ít doanh nghiệp phát hành trái phiếu được xếp hạng tín nhiệm công khai. Điều này từng được Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cảnh báo hồi năm ngoái khi cho rằng, hạn chế trong văn hóa xếp hạng tín nhiệm đặt ra những rủi ro đáng kể đối với thị trường trái phiếu và lĩnh vực tài chính tại Việt Nam, đặc biệt khi tỷ trọng nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường ở mức cao.

Việc hình thành văn hóa xếp hạng tín nhiệm không chỉ là kênh thông tin quan trọng để nhà đầu tư đánh giá khả năng tài chính, khả năng thanh toán nợ và những rủi ro có liên quan của doanh nghiệp và sản phẩm tài chính, mà còn là bước đi hết sức cần thiết để phát triển bền vững thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam.