Thông tin được Bộ Xây dựng vừa đưa ra nhằm làm rõ hơn về đề xuất quy định thời hạn sử dụng chung cư 50-70 năm đang gây nhiều tranh cãi.

Ông Nguyễn Mạnh Khởi, Phó cục trưởng Cục quản lý nhà và thị trường bất động sản, cho biết khi trình Chính phủ hồ sơ đề nghị sửa đổi Luật nhà ở 2014, Bộ Xây dựng đã đề xuất bổ sung quy định mới về thời hạn sở hữu nhà chung cư thay cho quy định thời hạn sở hữu lâu dài như hiện nay. Trong đó, Bộ đã đề xuất 2 phương án.

Phương án 1: Bổ sung quy định thời hạn sở hữu nhà chung cư được xác định theo thời hạn sử dụng công trình theo quy định của pháp luật về xây dựng. Câu chuyện tranh cãi về thời hạn sử dụng chung cư 50-70 năm là nội dung thuộc phương án này.

Phương án 2: Thời hạn sở hữu nhà chung cư được xác định theo thời hạn sử dụng đất xây dựng nhà chung cư theo quy định của pháp luật đất đai.

Các phương án này được Chính phủ chấp thuận, báo cáo Quốc hội đề nghị đưa vào Chương trình xây dựng luật của Quốc hội năm 2023.

Đối với phương án 1, phía Bộ Xây dựng cho biết đề xuất được tham khảo dựa trên kinh nghiệm nhiều nước trên thế giới. Ví dụ, Trung Quốc quy định thời hạn sở hữu từ 50-70 năm, Thái Lan là 30 năm và có thể gia hạn thêm, Singapore, Mỹ có thời hạn sở hữu tối đa là 99 năm và khi gia hạn thêm thì chủ sở hữu phải nộp thêm một khoản phí nhất định...

Khi công trình nhà chung cư hết thời hạn sử dụng sẽ chấm dứt thời hạn sở hữu (trừ trường hợp được gia hạn) và các nước thực hiện việc phá dỡ, xây dựng lại để bảo đảm an toàn cho người sử dụng cũng như thực hiện công tác chỉnh trang đô thị.

Với Việt Nam, cơ sở để Bộ đưa ra đề xuất này xuất phát từ đặc điểm của nhà chung cư là công trình đặc thù có quy mô lớn, tập trung nhiều người sinh sống, theo thời gian sử dụng công trình sẽ xuống cấp, không còn bảo đảm an toàn. Do đó, khi hết niên hạn sử dụng theo quy định hoặc khi chưa hết hạn nhưng công trình xuống cấp, cơ quan có thẩm quyền sẽ kiểm định, đánh giá chất lượng.

Nếu công trình còn sử dụng được sẽ cho phép tiếp tục, và ngược lại công trình không bảo đảm an toàn tính mạng, tài sản của người sử dụng, buộc phá vỡ để xây dựng lại.

"Khi vòng đời của nhà chung cư không còn, quyền sở hữu của các chủ sở hữu đối với nhà chung cư này cũng sẽ chấm dứt do tài sản được ghi nhận quyền sở hữu không còn trên thực tế", ông Khởi nói và cho biết quy định này là phù hợp với pháp luật về dân sự.

Theo Bộ Xây dựng, hiện người dân cho rằng quyền sở hữu tài sản nhà ở là vĩnh viễn nên họ có quyền quyết định phá dỡ nhà cho dù pháp luật dân sự đã quy định việc sở hữu, sử dụng tài sản của chủ sở hữu không được làm ảnh hưởng đến tài sản của các chủ sở hữu khác, nhất là các bất động sản liền kề. Điều này khiến cho việc cải tạo chung cư cũ gặp nhiều khó khăn.

Trong khi đó, việc xử lý các chung cư cũ hết niên hạn sử dụng có chất lượng không đảm bảo cần phải sớm thực hiện bên cạnh phát triển chung cư mới. Do đó, Bộ Xây dựng cho rằng việc bổ sung quy định về thời hạn sở hữu nhà chung cư theo thời hạn sử dụng công trình là cần thiết.

Trước những lo ngại của người sở hữu nhà với đề xuất này, đại diện Bộ Xây dựng nói, các quyền lợi vẫn được đảm bảo. Bởi khi đề xuất chính sách, Bộ Xây dựng đã đưa ra các tình huống cụ thể để xử lý.

Theo đó, người dân vẫn được thực hiện các quyền của chủ sở hữu tài sản như mua bán, tặng cho, để thừa kế trong thời hạn sở hữu nhà chung cư...

Khi hết hạn sử dụng công trình, nếu kết quả kiểm định chất lượng chung cư còn đảm bảo an toàn, các chủ sở hữu tiếp tục được sở hữu theo thời hạn ghi trong kết luận kiểm định của cơ quan có thẩm quyền.

Trường hợp phải phá dỡ để xây dựng lại sẽ xử lý theo chính sách cải tạo, phá dỡ, xây dựng lại chung cư, người đang có sở hữu nhà có quyền được tái định cư tại địa điểm cũ mà không phải di chuyển đi nơi khác.

Trong trường hợp tại địa điểm cũ, Nhà nước có quy hoạch làm các công trình công cộng hoặc công trình an ninh, quốc phòng, người dân sẽ được giải quyết tái định cư tại địa điểm khác theo chính sách tái định cư chung.

Bên cạnh đó, ông Khởi cũng giải thích: đề xuất quy định thời hạn sở hữu nhà chung cư theo thời hạn sử dụng nhà chung cư không có nghĩa là nhà chung cư chỉ có thời hạn 50-70 năm. Theo quy định của pháp luật về xây dựng, thời hạn sử dụng của công trình được xác định theo hồ sơ thiết kế xây dựng công trình (tuổi thọ thiết kế) và theo thời hạn sử dụng thực tế.

Tuổi thọ thiết kế của công trình phải được nêu rõ trong hồ sơ thiết kế và các hồ sơ liên quan (có thể 50-70 năm hoặc dài hơn tùy từng công trình cụ thể). Khi hết hạn sử dụng, cơ quan có thẩm quyền sẽ thực hiện kiểm định, đánh giá chất lượng công trình để có thể cho phép tiếp tục sử dụng hoặc phá dỡ để xây dựng lại. Như vậy, thời hạn sở hữu nhà chung cư có thể 50 năm,70 năm hoặc có thể dài hơn, là 80, 90 năm...tùy thuộc vào chất lượng của công trình.

Ngoài ra, Bộ Xây dựng cũng đánh giá đề xuất này sẽ không dẫn đến việc người dân chuyển từ mua chung cư sang mua nhà đất riêng lẻ, do tâm lý muốn sở hữu lâu dài nhà ở. Do quy định thời hạn sở hữu nhà chung cư sẽ có tác động đến giá bán nhà ở (giá bán sẽ giảm hơn so với sở hữu lâu dài), từ đó tạo điều kiện để người dân có tài chính trung bình có thể mua nhà; đồng thời sẽ đáp ứng cho những người có nhu cầu sở hữu một thời hạn nhất định...

Với phương án 2, Bộ Xây dựng cho hay cơ sở để đưa ra đề xuất thời hạn sở hữu nhà chung cư theo thời hạn sử dụng đất tuân thủ theo pháp luật đất đai.

Luật đất đai 2013 đang được nghiên cứu sửa đổi, bổ sung, dẫn đến có 2 tình huống. Thứ nhất, nếu giữ nguyên quy định về thời hạn sử dụng đất ổn định lâu dài như luật hiện hành thì thời hạn sở hữu nhà chung cư sẽ vẫn lâu dài như hiện hành.

Trường hợp bổ sung quy định về thời hạn sử dụng đất xây dựng nhà chung cư thì thời hạn sở hữu nhà chung cư được xác định theo thời hạn sử dụng đất.

Đức Minh