Sáng nay (1-6), Quốc hội dành thời gian thảo luận, đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước năm 2022 và những tháng đầu năm 2023.
Phát biểu tại hội trường, ông Đỗ Đức Hiển (Ủy viên thường trực Ủy ban pháp luật của Quốc hội, ĐBQH đoàn TP.HCM) nhận thấy có một vấn đề rất đáng quan tâm đó là chất lượng của các văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) được ban hành dưới hình thức thông tư.
 |
ĐB Quốc hội Đỗ Đức Hiển phát biểu trước Quốc hội. |
Theo ông Hiển đánh giá thì chất lượng các thông tư của các Bộ, cơ quan ngang Bộ là chưa tốt, thiếu tính ổn định.
Đây có thể là vấn đề không mới nhưng dường như gần đây có phần gia tăng; và nếu không được giải quyết một cách căn cơ, thấu đáo sẽ gây ảnh hưởng không tốt đến công tác quản lý, chỉ đạo điều hành phát triển kinh tế xã hội. Đồng thời gây thêm nhiều phiền hà cho người dân, doanh nghiệp đã và đang gặp nhiều khó khăn.
Ông Hiển dẫn chứng, trong hệ thống VBQPPL nước ta, thông tư chiếm khoảng trên 60% số lượng VBQPPL do cơ quan nhà nước Trung ương ban hành. Đây là hình thức văn bản phát sinh hiệu lực trực tiếp và được áp dụng phổ biến trong hoạt động của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, người dân.
Trong thời gian qua, nhằm nâng cao chất lượng thông tư của các Bộ, cơ quan ngang Bộ, Luật ban hành VBQPPL đã có những quy định cụ thể hơn về trình tự, thủ tục soạn thảo, lấy ý kiến…trước khi ban hành. Tuy nhiên, theo ông Hiển, thực tế việc ban hành Thông tư cũng còn một số tồn tại, hạn chế nhất định.
Thứ nhất, một số văn bản chưa bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật, hướng dẫn sai nguyên tắc và vượt phạm vi pháp luật ủy quyền.
Thứ hai, trong một số trường hợp, thông tư được ban hành nhằm đưa ra các giải pháp mang tính tình thế, hoặc một số trường hợp được ban hành để phản ứng nhanh đối với một số hiện tượng quan hệ xã hội mới phát sinh chưa được tổng kết thực tiễn…do vậy có tính khả thi không cao, vừa mới ban hành đã phải sửa đổi, thay thế.
“Những hạn chế, bất cập nêu trên vô hình chung phần nào đã làm vô hiệu hóa VBQPPL của cơ quan nhà nước cấp trên, làm giảm hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và gây ra những phản ứng không tốt trong dư luận xã hội” – ông Hiển nói.
Theo ông Hiển, ngoài các nguyên nhân như sự chủ quan, duy ý chí, chưa tuân thủ đúng quy trình về đánh giá tác động và lấy ý kiến các đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của văn bản... còn có nguyên nhân là do việc xây dựng, ban hành thông tư trong thời gian qua dường như còn “khép kín”, chưa có cơ chế phản biện, thẩm định từ bên ngoài.
Các Bộ, ngành vừa soạn thảo thông tư vừa tự thẩm định nên có ý kiến cho rằng như vậy là “vừa đá bóng, vừa thổi còi”.
Qua tiếp xúc cử tri, có cử tri cho rằng cơ chế này cũng sẽ tiềm ẩn nguy cơ lợi ích nhóm, lợi ích ngành trong xây dựng, ban hành văn bản.
Một số giải pháp khắc phục
Thứ nhất, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, kỷ luật, kỷ cương hành chính trong việc xây dựng VBQPPL nói chung, thông tư nói riêng. Tuân thủ nghiêm các quy định của Luật ban hành VBQPPL về trình tự, thủ tục ban hành thông tư.
Thứ hai, chú trọng bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, nhất là năng lực phân tích, xây dựng chính sách pháp luật và kỹ năng soạn thảo, thẩm định VBQPPL của đội ngũ cán bộ pháp chế tại các Bộ, ngành.
Thứ ba, tăng cường việc xây dựng các đạo luật cụ thể, hiệu lực trực tiếp; hạn chế ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành, nhất là thông tư. Chú trọng kiểm soát việc ban hành thông tư cả trước và sau khi ban hành.
Trong đó, đối với kiểm soát trước: Trước mắt, cần phát huy hiệu quả cơ chế thẩm định thông qua Hội đồng tư vấn thẩm định với thành phần gồm đối tượng chịu sự tác động, chuyên gia, nhà khoa học trong lĩnh vực chuyên ngành và đại diện các cơ quan có chuyên môn về pháp luật.
Về lâu dài, đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ nghiên cứu, cho thí điểm cơ chế thẩm định từ bên ngoài đối với thông tư trong những lĩnh vực liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức và tổ chức thực hiện, làm cơ sở cho việc đề xuất nội dung này khi sửa đổi Luật Ban hành VBQPPL.
Đối với kiểm soát sau, đề nghị Bộ Tư pháp tăng cường công tác kiểm tra. Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội tăng cường giám sát văn bản là thông tư thuộc lĩnh vực, phạm vi phụ trách nhằm phát hiện và xử lý kịp thời, nhanh nhạy hơn đối với các thông tư có dấu hiệu vi phạm pháp luật, chưa hợp lý, thiếu tính khả thi.
ĐBQH ĐỖ ĐỨC HIỂN