Một vấn đề không hề mới

Đây là bài viết thể hiện quan điểm của ông Jim O’Neill, cựu chủ tịch của Goldman Sachs Asset Management và cựu Bộ trưởng Tài chính Anh. Chính ông O’Neill là người đặt tên cho nhóm BRIC bao gồm Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc vào năm 2001, sau này đổi thành BRICS khi Nam Phi gia nhập vào năm 2010.

Dư luận đang xôn xao bàn tán rằng cuộc xung đột của Nga ở Ukraine, cuộc gặp gần đây của Tổng thống Vladimir Putin và Chủ tịch Tập Cận Bình ở Moscow và thành công của Trung Quốc trong việc làm trung gian nối lại ngoại giao giữa Iran và Saudi Arabia đang đe doạ vị thế đứng đầu thế giới của Mỹ, đặc biệt là với đồng USD.

Ông Jim O’Neill cho biết đã gặp nhiều bình luận tương tự phản hồi về bài báo Chính sách Toàn cầu mới đây của ông đánh giá về tương lai của BRICS. Nhóm này hiện đang xem xét mở rộng để thu hút thêm các quốc gia như Iran và Saudi Arabia. Nhưng liệu một tổ chức lớn hơn như BRICS-Plus có tạo ra rủi ro cho đồng USD?

Các mối đe doạ đối với đồng USD trong hệ thống tài chính toàn cầu không có gì mới. Chúng xảy ra thường xuyên kể từ khi ông O’Neill bắt đầu sự nghiệp vào thập niên 1980. Rõ ràng, nếu đến một lúc nào đó Mỹ không còn là nền kinh tế lớn nhất thế giới, vị thế của đồng USD cũng sẽ bị lung lay. Điều đó cũng giống với những gì xảy ra với đồng bảng Anh đầu thế kỷ 20.

Đồng USD bị lu mờ không hẳn là một tin tiêu cực đối với Mỹ, quốc gia có trách nhiệm phát hành đồng tiền dự trữ chính của thế giới. Trong nền kinh tế mà Mỹ không còn chiếm thế mạnh, việc các quốc gia khác quá phụ thuộc vào hệ thống tiền tệ của Mỹ sẽ không phải là lựa chọn tối ưu. Các nền kinh tế khác không hề muốn tiền tệ, chính sách tiền tệ và mô hình thương mại của họ bị chi phối bởi Mỹ.

“Trong nhà phải tỏ, ngoài ngõ mới thông”

Nhưng thực tế một nhóm các cường quốc mới nổi có tham vọng lớn cũng không thể làm ảnh hưởng đến hệ thống tài chính lấy Mỹ làm trung tâm. Xét cho cùng, BRICS và nhóm BRICS-Plus phải đối mặt với khá nhiều thách thức của riêng họ.

Vị chuyên gia dày kinh nghiệm chỉ ra rằng các nền kinh tế quan trọng nhất của BRICS là Trung Quốc và Ấn Độ ít khi hợp tác cùng nhau trên nhiều phương diện. Nếu điều đó không thay đổi, BRICS hoặc thậm chí là nhóm mở rộng cũng khó có thể tạo ra những thách thức đáng kể đối với đồng USD.

Chỉ khi Trung Quốc và Ấn Độ có thể vượt qua rào cản và hướng đến mở rộng thương mại, giải quyết vấn đề sức khoẻ cũng như biến đổi khí hậu, thì ý tưởng BRICS đối trọng với phương Tây sẽ không chỉ hợp lý mà còn sắp thành hiện thực.

Khả năng kết nạp Saudi Arabia và Iran vào nhóm BRICS cũng tương tự như vậy. Việc có thêm hai nhà sản xuất dầu lớn có thể làm tăng khả năng định giá một số loại dầu bằng các loại tiền tệ khác. Nhưng họ phải đặt mục tiêu “đánh bật” đồng USD một cách rõ ràng.

Ông Jim O’Neill cho biết: “Tôi đã nghe không biết bao nhiêu lần các cuộc tranh luận định giá dầu mỏ bằng loại tiền tệ mới. Đầu tiên là đồng Mark Đức, sau đó là đồng yên, rồi đến đồng euro. Nhưng chốt lại vẫn là đồng USD”.

Điều cuối cùng và quan trọng nhất, đối với mọi thành viên của BRICS (hoặc BRICS-Plus) muốn thách thức đồng USD, họ sẽ phải cho phép, khuyến khích người tiết kiệm cũng như nhà đầu tư trong và ngoài nước tự quyết định khi nào nên mua hoặc bán tài sản bằng đồng tiền của họ.

“Cho đến khi BRICS và nhóm BRICS-Plus tiềm năng tìm thấy một giải pháp thay thế đáng tin cậy cho đồng USD, sự thống lĩnh của đồng bạc xanh là không thể chối cãi”, ông kết luận.

Tham khảo Project Syndicate