Theo Wall Street Journal, Trung Quốc đã làm rung chuyển ngành công nghiệp ô tô 2 lần trong năm nay. Đầu tiên, tại Triển lãm ô tô Thượng Hải, xe điện do Trung Quốc sản xuất đã khiến các đối thủ phương Tây “choáng váng” vì tính năng vượt trội cùng mức giá khó tin. Thứ hai, trong quý I/2023, quốc gia top 2 thế giới đã “soán ngôi” Nhật Bản và trở thành nhà xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới.

Vậy làm thế nào, Trung Quốc có thể cạnh tranh và đi đầu ngành công nghiệp “béo bở” vốn do các thương hiệu Mỹ, châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc thống trị?

Câu trả lời nằm ở sự kết hợp độc đáo giữa chính sách công nghiệp, chủ nghĩa bảo hộ và động lực cạnh tranh trong nước. Thực tế, nhà hoạch định chính sách và lãnh đạo doanh nghiệp phương Tây đã chuẩn bị tốt cho hai yếu tố đầu nhưng chưa thực sự chú trọng điểm thứ 3. Còn Trung Quốc lại “tận dụng” chìa khóa này.

Đầu tiên là chính sách công nghiệp - việc sử dụng các nguồn lực của chính phủ để hỗ trợ một số ngành ưu tiên. Và Trung Quốc đã làm tốt điều này.

Khi quan chức trên khắp thế giới coi biến đổi khí hậu là một mối đe dọa lâu dài, họ đã đòi hỏi các biện pháp can thiệp trong hàng thập kỷ để chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch. Còn đất nước tỷ dân thì đặt cược chính xác rằng trong ngành giao thông vận tải, xe điện sẽ trở thành giải pháp tối ưu nhất.

Năm 2009, Trung Quốc bắt đầu trợ cấp hào phóng cho những người mua xe điện. Vào năm 2020, Nio - từng là đối thủ lớn của Tesla đã tránh được phá sản nhờ gói trợ cấp của chính phủ Trung Quốc. Các quan chức địa phương cũng gia tăng huy động vốn để khai thác lithium cho pin xe điện.

Trong khi chính sách công nghiệp giúp nhu cầu về ô tô điện được ổn định thì chủ nghĩa bảo hộ đã đảm bảo rằng những chiếc ô tô điện đó sẽ được sản xuất tại Trung Quốc, thuộc sở hữu của các công ty nước này để đủ điều kiện nhận trợ cấp. Chưa hết, họ cũng “tham vọng” để các thương hiệu phải dùng pin “made in China” – từ đó, tạo bệ phóng lớn cho BYD hay CATL.

Ngoài ra, theo WSJ, để bán được hàng ở Trung Quốc, các nhà sản xuất ô tô nước ngoài phải tuân thủ một số quy định nhất định. Ví dụ, tập đoàn ô tô Quảng Châu thuộc sở hữu nhà nước đã trở thành “người chơi lớn” trong lĩnh vực xe điện nhờ liên doanh với Toyota và Honda, theo Gregor Sebastian - một nhà phân tích tại Viện Nghiên cứu Trung Quốc Mercator.

Tuy nhiên, đến năm 2019, bất chấp tất cả sự hỗ trợ của chính phủ, doanh số bán xe điện tại Trung Quốc vẫn còn “yếu ớt” - đúng lúc nước này để Tesla mở một nhà máy tại Thượng Hải. Tu Le, giám đốc điều hành của Sino Auto Insights cho biết: “Chính chất xúc tác này đã thúc đẩy sự quan tâm và đẩy mạnh mức độ cạnh tranh của các nhà sản xuất địa phương Trung Quốc”.

Quay trở lại năm 2011, Pony Ma, người sáng lập Tencent đã giải thích sự khác biệt giữa Trung Quốc và Mỹ. “Ở Mỹ, sau khi một thương hiệu đưa ý tưởng mới ra thị trường, phải mất đến vài tháng sau sự cạnh tranh mới xuất hiện - đủ để thương hiệu đó có được thị phần đáng kể. Trong khi đó, ở Trung Quốc, bạn có thể phải đối mặt với hàng trăm đối thủ cạnh tranh chỉ trong vòng vài giờ đầu tiên. Ý tưởng không quan trọng ở Trung Quốc – việc thực thi mới quan trọng”.

Nhưng nhờ sự cạnh tranh đó và việc tập trung vào thực thi, ngành công nghiệp xe điện Trung Quốc đã trở thành một hệ sinh thái rộng lớn bao gồm rất nhiều các công ty tư nhân. Và đó là chìa khóa quan trọng.

Chưa hết, một số nhà sản xuất ô tô chạy xăng thường hướng đến sản phẩm, trong khi các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc lại giống với các công ty công nghệ - hướng đến người dùng.

Xe điện Trung Quốc có từ hai đến ba màn hình hiển thị, một màn hình phù hợp để xem phim từ ghế sau, nhiều lidar (cảm biến dựa trên tia laser) để hỗ trợ người lái và thậm chí cả micro để hát karaoke.

Sự thống trị của Trung Quốc đối với xe điện không được định trước. Nhưng sự “bành trướng” thị phần do các thương hiệu ô tô từ nước này gây ra đối với các hãng xe phương Tây đang trở thành mối đe dọa lớn và không có câu trả lời rõ ràng.

Bản thân các công ty phương Tây có thể sẽ phản ứng bằng cách tăng cường sự hiện diện của họ ở Trung Quốc – không phải để bán ô tô, mà để tiếp cận những khách hàng và nhà cung cấp tiên tiến nhất.

Tham khảo WSJ