Sau những năm mạnh tay với các chaebol nước nhà, Tổng thống Moon đang cân nhắc việc ân xá cho nhà lãnh đạo Samsung Jay Y. Lee. Quyết định của ông Moon không chỉ tác động tới Samsung mà còn phản ánh đường lối của vị Tổng thống này trong năm cuối cùng của nhiệm kỳ ở Nhà Xanh.
Áp lực phải đảo ngược đường lối chính sách của ông Moon cũng phản ánh nền chính trị ngột ngạt ở Hàn Quốc, nơi các nhà lãnh đạo đất nước và doanh nghiệp có quan hệ phụ thuộc lớn vào nhau, đến mức tạo ra sự thiên vị có khả năng lấn át cả pháp luật.
Trong khi đó, các cuộc thăm dò cho thấy 7/10 người Hàn Quốc ủng hộ việc ân xá cho Phó Chủ tịch điều hành Samsung trong bối cảnh đất nước này đang nỗ lực vượt qua đại dịch Covid-19 và cuộc khủng hoảng nghiêm trọng với ngành công nghiệp bán dẫn. Đã nhiều năm qua, Jay Y. Lee là lãnh đạo cao nhất của Samsung.
Ông Lee, 52 tuổi, phải ngồi tù sau khi bị kết tội nhận hối lộ và tham nhũng để nắm quyền kiểm soát Samsung. Lãnh đạo các chaebol khác của Hàn Quốc đang bắt đầu kêu gọi ân xá cho Lee để giúp giải quyết tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng trong ngành công nghiệp chip. Trong khi đó, các chính trị gia từng ủng hộ bỏ tù Lee cũng đã thay đổi quan điểm với hy vọng lãnh đạo tập đoàn lớn nhất Hàn Quốc có thể đẩy nhanh tốc độ sản xuất vắc xin.
Samsung cũng đã nổi lên như một nhân tố quan trọng trong cuộc Hội nghị Thượng đỉnh giữa Tổng thống Moon và người đồng cấp Mỹ Joe Biden hồi tháng 5. Một trong những điểm nổi bật là việc vắc xin của Moderna Inc. sẽ được Samsung Biologics Co. sản xuất ở Hàn Quốc. Đằng sau hậu trường là cam kết đầu tư 17 tỷ USD của Samsung vào một nhà máy sản xuất chip tiên tiến tại Mỹ, giúp tạo điều kiện thuận lợi cho việc chuyển giao công nghệ vắc xin.
Sau cuộc gặp, ông Moon đã mời lãnh đạo các chaebol tới Nhà Xanh để cảm ơn về gói đầu tư của họ ở Mỹ. Ông nói rằng ông nhận thức được sự cảm thông của công chúng đối với việc ân xá cho nhà lãnh đạo Samsung, bình luận đầu tiên của Tổng thống Moon về vấn đề này.
Shin Yul, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Myongji ở Seoul, cho biết: "Tổng thống Moon và chính quyền của ông ấy sẽ nhận ra giá trị của Samsung và vai trò quan trọng của tập đoàn này trong việc phục hồi kinh tế của đất nước".
Samsung là tập đoàn lớn nhất Hàn Quốc, hoạt động trong mọi lĩnh vực từ bệnh viện, thuốc men đến thiết bị và bán dẫn. Riêng Samsung Electronics đang sử dụng khoảng 287.000 nhân viên trên toàn cầu và chiếm hơn 20% tổng giá trị vốn hóa thị trường chứng khoán Hàn Quốc.
Tuy nhiên, dù ông Moon chỉ đảm trách cương vị Tổng thống Hàn Quốc một nhiệm kỳ duy nhất và không tham gia chạy đua vào năm sau, việc Thái tử Samsung được phóng thích thông qua lệnh ân xá của Tổng thống sẽ khiến những người ủng hộ mạnh mẽ nhất của ông nổi giận. Điều này có thể làm tổn hại tới cơ hội duy trì quyền lực mà đảng của ông đang theo đuổi và làm mờ đi những di sản của người từng thề sẽ xóa bỏ "chiến lượng tăng trưởng tập trung vào các chaebol" của Hàn Quốc.
Rất nhiều nhân vật máu mặt trong đảng của ông Moon đã phản đối việc ân xá cho lãnh đạo Samsung. Các nhà hoạt động chính trị cũng chê bai viễn cảnh Lee được đối xử đặc biệt dựa vào các mối quan hệ của mình. Ông Moon được bầu để thay thế một tổng thống bị luận tội vì dính líu đến Samsung. Trong khi đó, cha của Jay Y. Lee, ông Lee Kun-hee, cũng đã 2 lần được ân xá vào năm 1997 và 2009.
"Chính phủ hiện tại và đảng cầm quyền phải nhớ rằng nếu Lee được ân xá, điều đó chẳng khác nào một sự công nhận những ưu đãi khác dành cho các chaebol và như một vết nhơ trong lịch sử", một tổ chức Dân chủ phản bác kế hoạch.
Tuy nhiên, việc trả tự do cho Lee sẽ ít gây tranh cãi hơn nếu Bộ trưởng Tư pháp phê chuẩn lệnh tạm tha. Điều này không cần tới sự đồng ý của Tổng thống, có nghĩa là ông Moon sẽ không phải trực tiếp liên quan tới sự việc.
Dẫu vậy, phương án này sẽ để lại những bất ổn cho Samsung. Mặc dù Lee có thể trở lại công việc ngay sau khi được ân xá nhưng ông ta sẽ phải thực hiện nhiều thủ tục pháp lý để có thể xin miễn quy định hạn chế làm việc trong 5 năm. Lee sẽ đủ điều kiện để được ân xá vào tháng 8 sau khi chấp hành xong 60% thời gian của bản án tù 30 tháng.
Park Ju-gun, người đứng đầu công ty nghiên cứu Leaders Index cho biết: "Chính phủ của ông Moon có thể đang bận rộn tính toán những được và mất về mặt chính trị trước khi đưa ra quyết định giữa việc ân xá cho Thái tử Samsung hay chỉ tạm tha".
Lựa chọn này có thể góp phần quyết định ai sẽ là nhà lãnh đạo tiếp theo của Hàn Quốc sau cuộc bầu cử vào năm tới. Sự ủng hộ của công chúng đối với ông Moon đã giảm xuống gần mức thấp kỷ lục bởi sự không hài lòng về cách Tổng thống xử lý vấn đề giá bất động sản phi mã và bất bình đẳng thu nhập. Điều này có thể mở ra cánh cửa cho đảng đối lập hàng đầu của họ.