Khởi nghiệp bằng cây sen trắng Huế

Đô Quang Tuấn Hoàng

(KTSG) - Dự án Mộc Truly Hue’s do Phạm Thị Diệu Huyền sáng lập và triển khai không chỉ nhằm mục đích kinh tế mà còn góp phần bảo tồn, phát triển loài sen trắng bản địa Huế từng gắn với ẩm thực cung đình nhà Nguyễn.

Phạm Thị Diệu Huyền lội xuống hồ làm trà sen ướp xổi. Ảnh: Đỗ Quang Tuấn Hoàng

Vào lúc hoàng hôn trải vàng, tôi theo một cô gái Huế chèo thuyền luồn lách giữa hồ sen. Tìm được một bông hoa hàm tiếu, chúng tôi lại chống sào, nhẹ tay tẽ cánh sen ra, lấy thìa xúc những búp trà Thái Nguyên thượng hạng khẽ khàng trút vào bông hoa rồi túm lại. Sau đó, chúng tôi hái một chiếc lá sen bọc bên ngoài bông hoa đã ngậm trà và buộc kín. Ướp được chừng mười bông sen như thế thì trời đã tối.

Sáng sớm hôm sau, chúng tôi lại chèo thuyền ra hồ hái những bông sen đã ngậm đẫm hương trà suốt một đêm ấy. Cứ phải đi từ lúc trời còn mờ sương, vì nếu để đến lúc mặt trời lên, hương trà và hương sen đều tán hết.

Gói ân tình vào bông sen trắng

Hai chúng tôi, một người lo hái hoa sen, một người lo tranh thủ trút những giọt sương mai ít ỏi đọng trên lá sen vào một chiếc bình gốm. Bất giác tôi nhớ trong truyện ngắn Chén trà sương, nhà văn Nguyễn Tuân kể chuyện cụ Ấm nói với anh con cả: “Cả ạ, thầy cho nước pha trà không gì thơm lành bằng cái thứ nước đọng trong lá sen. Mỗi lá chỉ có ít thôi. Phải gạn vét ở nhiều lá mới đủ uống một ấm...”.

Trà nõn ướp sen tươi, lại được pha bằng chính thứ nước sương mai đọng trên lá sen - kỳ công và tao nhã, như xưa kia vua chúa triều Nguyễn thưởng trà vậy. Cô gái Huế lãng mạn muốn phục dựng thú ẩm thực cung đình ấy đã đặt cho sản phẩm một cái tên đậm phong vị xưa: bạch liên ngự trà. Đó là sản phẩm nổi bật trong dự án Mộc Truly Hue’s (mộc mạc mà đúng chất Huế) đã được Phạm Thị Diệu Huyền giới thiệu tại cuộc thi khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tỉnh Thừa Thiên Huế vào đầu năm 2019 và đoạt giải A.

Không chỉ đem đến cho khách hàng những đặc sản mang đậm hương vị bản địa, Mộc Truly Hue’s còn tăng giá trị tinh thần cho sản phẩm bằng cách đưa chất liệu màu sắc, mô típ của văn hóa Huế vào họa tiết, mẫu mã bao bì. Ảnh: Đỗ Quang Tuấn Hoàng

Diệu Huyền sinh năm 1985, là cô gái đã dự án Mộc Truly Hue’s suốt ba năm ròng với mong muốn “làm được điều gì đó với cây sen trắng bản địa”, là người tự nhận đã “được cây sen trắng chọn”.

Lâu nay, mỗi khi nói về trà sen - một đặc sản của ẩm thực cung đình Huế - người ta hoặc chỉ tiếc nuối suông hoặc làm nhái trà sen Huế. Không chấp nhận những điều ấy, Huyền quyết tâm vào cuộc, bắt đầu từ tìm đọc các tư liệu về trồng sen, những khó khăn, bệnh tật của cây sen. Tiếp đến, cô tìm gặp các nông dân trồng sen lâu năm để học tập kinh nghiệm và hợp tác trong việc tìm giống, nuôi trồng và chăm sóc cây sen. Cô đề xuất với Ban quản lý Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế để được trồng sen ở các hồ trong lăng, trong hào thành... Cô thỏa thuận với nhiều chủ hồ về việc thuê người vớt bèo, lấy chỗ trồng sen trắng... Chỉ riêng việc làm sạch mặt hồ (dọn bèo, rác, nạo vét bùn, đưa nước sạch vào hồ...), Huyền mất hẳn sáu tháng trời. Rất may là cô được chồng thấu hiểu và chia sẻ, anh thậm chí bỏ cả việc riêng để chung sức với vợ. Hai vợ chồng quyết tâm lội bùn trồng sen, chăm sóc sen, làm thương hiệu...

Khó khăn không chỉ thế. Diện tích trồng sen còn ít, thời tiết khắc nghiệt, có mùa bị lũ lụt cuốn sạch; các hồ sen còn cần phải cải tạo nhiều vì nước thải sinh hoạt gây ô nhiễm; sâu hại và bệnh hại luôn rình rập sự phát triển của cây sen... Thế nên có hồ sen chết gần hết, có hồ chỉ một ít cây lên bông, một số hồ có sen lên tốt là ở huyện Phong Điền, ở điện Voi Ré...

Thanh quý nhờ cách ướp sen

Khi hồ sen bắt đầu trổ những bông hàm tiếu là đến công đoạn khó khăn nhất quyết định chất lượng sản phẩm độc đáo của Huyền: trà sen ướp xổi. Huyền cho biết cô chọn cách ướp xổi ngay tại hồ theo những gì người xưa miêu tả về thú ẩm thực cung đình triều Nguyễn. Sau khi ướp xổi tại hồ, hoa sen ngậm trà được hái về sấy lạnh, cấp đông.

Ngoài cách ướp xổi, Huyền còn ướp trà sen Huế bằng gạo sen. Gạo sen được tách khi bông vẫn còn đẫm sương mai. Sau đó, cứ một lớp trà thì trải một lớp gạo sen, cho vào vò ủ kín 48 giờ, rồi đem ra sấy khô, sàng gạo và lại ướp lần hai, lần ba...

Còn một loại trà sen bổ dưỡng nữa được Huyền làm theo công thức của ngự y hoàng cung triều Nguyễn, ngoài các thành phần cánh sen, lá sen, nhụy sen, tâm sen còn có những long nhãn, hoa hòe, hồng táo, cam thảo...

Ngoài các sản phẩm trà sen, Mộc Truly Hue’s còn phát triển một số sản phẩm từ cây sen trắng bản địa như hạt sen tươi, mứt hạt sen... và các sản phẩm khác như kẹo mè xửng, bánh in, bánh ít, kẹo cau...

Hiện vùng dự án của Huyền có khoảng 10 héc ta đất trồng sen. Cô cho biết: “Mỗi ngày tôi thu hoạch khoảng 1.000 bông sen để xếp hoa làm trà. Lúc đầu, cọng sen không biết để làm gì, tôi bán cho người ta làm giấy, giá chỉ có 3.000 đồng/ký. Tôi cũng đã suy nghĩ nhiều về việc lấy tơ sen làm sợi và liên kết với các nhà tạo mẫu thời trang muốn tìm vải nguyên liệu”.

Bên cạnh tính chuyện làm tơ sen, Huyền cũng đang thử nghiệm xay cọng sen thành bột để làm hương.

Đưa Huế vào từng sản phẩm

Với các sản phẩm của mình, Mộc Truly Hue’s không chỉ đem đến cho khách hàng những đặc sản đậm hương vị bản địa mà còn muốn làm tăng giá trị tinh thần cho sản phẩm bằng cách đưa vào mẫu mã bao bì mô-típ văn hóa Huế qua những chất liệu, họa tiết, màu sắc, như tranh làng Sình với các danh lam thắng cảnh của cố đô Huế Đại Nội: Phú Văn lâu, chùa Thiên Mụ, cầu Trường Tiền, cửa Hiếu Nhơn, cầu ngói Thanh Toàn. Huyền cũng khẳng định dự án của cô không chỉ nhằm mục đích kinh tế mà còn mong muốn góp phần bảo tồn và phát triển giống sen Huế và đưa sen Huế đến mọi miền đất nước cũng như xuất khẩu những sản vật thơm, ngọt từ sen Huế ra thị trường bên ngoài. “Tôi muốn cố đô ngày càng có nhiều sen trắng ngát hương và muốn nâng tầm giá trị cây sen trắng bằng những sản phẩm đặc sắc. Tôi mong muốn du khách cảm nhận được phần nào về đất và người xứ Huế. Tôi muốn góp phần đưa Huế ngày càng phát triển và du khách ngày càng biết đến Huế nhiều hơn”, Huyền nói.

Nói về sản phẩm của Mộc Truly Hue’s, Nguyễn Thị Diễm Châu, một người đam mê nghiên cứu, quảng bá các sản phẩm tinh hoa của Huế, đã nhận xét: “Sản phẩm của Huyền cầu kỳ, sáng tạo. Tôi biết có nhiều du khách đến Huế rất thích trà sen trắng ướp xổi nguyên bông, bạch liên ngự trà không chỉ vì chất lượng tốt mà còn vì đằng sau đó có câu chuyện độc đáo gắn với cung đình triều Nguyễn, với tri thức bản địa”.