Mặc dù vốn đã đội lên cao gấp nhiều lần so với ban đầu, nhưng dự án được tiên liệu sẽ khó thực hiện được do nguồn vốn đầu tư trung hạn của thành phố không đủ để bố trí.
2.135 căn nhà bị ảnh hưởng
Theo UBND quận Bình Thạnh, dự án nạo vét, cải tạo môi trường, xây dựng hạ tầng rạch Xuyên Tâm sẽ làm ảnh hưởng khoảng 2.135 căn nhà, trong đó giải tỏa toàn phần 915 căn. Đó chỉ là số căn nhà bị ảnh hưởng trên địa bàn quận Bình Thạnh, nhiều hộ dân khác trên địa bàn quận Gò Vấp cũng bị ảnh hưởng nếu thực hiện dự án này.
Hộ gia đình giải tỏa toàn phần trong dự án sẽ được lựa chọn một trong các phương thức tái định cư sau: trường hợp người dân không có nhu cầu tái định cư tại chỗ thì nhận tiền tự lo chỗ ở mới, chọn căn hộ tái định cư tại chỗ, chọn căn hộ tái định cư tại vị trí khác.
Hiện nay, UBND quận Bình Thạnh đã chuẩn bị quỹ nhà tái định cư để bố trí cho các hộ dân thuộc phạm vi giải tỏa của dự án nạo vét, cải tạo môi trường, xây dựng hạ tầng rạch Xuyên Tâm tại chung cư tái định cư phường 12 (khối A) và chung cư lô D (chung cư tái định cư khu vực đầu cầu Thủ Thiêm).
 Rác ngập rạch Xuyên Tâm gây ô nhiễm môi trường Ảnh: C.T.V |
Đối với các hộ nghèo, cận nghèo trong phạm vi giải tỏa của dự án sẽ được giới thiệu vay vốn Quỹ hỗ trợ giải quyết việc làm cho người có đất bị thu hồi; giới thiệu việc làm, học nghề cho đối tượng có nhu cầu...
Cũng theo UBND quận Bình Thạnh, dự án đã được đưa vào kế hoạch sử dụng đất của quận Bình Thạnh từ năm 2017 đến nay. Nhưng hiện dự án vẫn chưa thực hiện được do còn đang phải chờ HĐND TP.HCM thông qua chủ trương đầu tư công.
Chính vì vậy, UBND quận Bình Thạnh đã kiến nghị UBND TP.HCM sớm trình HĐND TP.HCM thông qua chủ trương đầu tư công để dự án được ghi vốn nhằm chuẩn bị đầu tư, thực hiện bồi thường, giải tỏa dự án trong năm 2021.
Sau khi HĐND TP.HCM thông qua quyết định chủ trương đầu tư công dự án, chủ đầu tư dự án là Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng hạ tầng đô thị sẽ có phương án cụ thể khi triển khai thực hiện.
Điệp khúc thiếu vốn
Được biết dự án Nạo vét, cải tạo môi trường, xây dựng hạ tầng rạch Xuyên Tâm (từ Kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè đến sông Vàm Thuật) đi qua địa bàn quận Bình Thạnh, quận Gò Vấp có tổng chiều dài tuyến là 8,2 km, trong đó tuyến chính từ kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè đến cửa sông Vàm Thuật là 6,42 km. Tổng mức đầu tư dự kiến hơn 9.352,2 tỉ đồng, tổng diện tích đất thu hồi là 572.898,67 m2. Dự kiến chi phí đền bù là hơn 4.859 tỉ đồng. Dự kiến, dự án sẽ khởi công và hoàn thành trong giai đoạn 2021 - 2025.
Từ nhiều năm nay, rạch Xuyên Tâm bị ô nhiễm nghiêm trọng do các loại rác thải, chất thải của hàng ngàn hộ dân sinh sống tại hai bên rạch thải xuống, nhiều đoạn tắc nghẽn dòng chảy, làm ngập nước gây bức xúc cho người dân thành phố.
 Dự án rạch Xuyên Tâm cùng các dự án cải tạo kênh, rạch trên địa bàn TP.HCM lận đận vì thiếu vốn và vướng cơ chế |
Dự án này được UBND TP.HCM phê duyệt lần đầu vào năm 2002, với kinh phí 123 tỉ đồng. Nhưng sau đó không thực hiện được và đến năm 2015 cơ quan hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) đề xuất đầu tư theo hình thức hợp tác công tư (PPP) với kinh phí 3.500 tỉ đồng. Đến tháng 3.2016, UBND TP.HCM đã tái phê duyệt dự án với nguồn vốn khoảng 5.100 tỉ đồng. Tháng 8.2017, tổng mức đầu tư dự án tiếp tục tăng lên 8.600 tỉ đồng và đến nay đã vọt lên 9.300 tỉ đồng.
Do hạn chế về ngân sách, dự án rạch Xuyên Tâm từng được giao cho tư nhân nghiên cứu và đã có nhà đầu tư tham gia. Để làm dự án này, nhà đầu tư yêu cầu phải có nguồn thu và xin điều chỉnh quy hoạch. Nhưng do các yêu cầu không được đáp ứng nên nhà dầu tư đã âm thầm rút lui và UBND TP.HCM đã chuyển hình thức đầu tư dự án này sang hình thức hợp đồng BT (xây dựng - chuyển giao).
Tuy nhiên, từ năm 2020, luật Đầu tư công không còn hình thức đầu tư BT nên TP đã chuyển sang hình thức đầu tư công. Cũng từ đây, một rắc rối lại phát sinh khi nguồn vốn đầu tư trung hạn của thành phố không đủ để bố trí cho dự án này. Nếu dự án không được thực hiện đúng tiến độ, nguồn vốn lại có thể tăng lên và theo luật, nếu tổng vốn của dự án vượt quá 10.000 tỉ đồng thì sẽ vượt thầm quyền của thành phố, quyết định chủ trương đầu tư phải thông qua Quốc hội.
Dự án gấp rút
Mới đây, Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Thành Phong cùng đoàn công tác có buổi khảo sát thực tế tuyến kênh rạch Xuyên Tâm. Tại đây, ông Nguyễn Thành Phong đã cho rằng dự án rạch Xuyên Tâm là dự án rất gấp và được nhân dân đồng tình ủng hộ, nhằm mục tiêu tổ chức lại khu dân cư ven kênh rạch, do đó cần khẩn trương triển khai dự án.
Tuy nhiên hiện nay dự án đang gặp khó khăn về nguồn vốn, do vậy UBND TP.HCM sẽ sớm làm việc với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tranh thủ nguồn vốn Trung ương hỗ trợ. Đồng thời kêu gọi đầu tư, đền bù giải phóng mặt bằng, tính toán việc tái định cư cho các hộ dân, bảo đảm đời sống nhân dân.
Trong khi đó, Phó chủ tịch UBND TP.HCM, ông Lê Hòa Bình thừa nhận, chương trình cải tạo nhà ở ven kênh rạch đã được TP.HCM chú trọng thực hiện trong hơn 20 năm qua, mặc dù nỗ lực nhiều nhưng vẫn chưa đạt như mong muốn. UBND TP.HCM đã chủ trương cải tạo rạch Tham Lương - Bến Cát, rạch Nước Lên sẽ thực hiện trong nhiệm kỳ này và phát huy nguồn lực xã hội để cải tạo rạch Xuyên Tâm, rạch Văn Thánh. Hiện những con rạch lớn của thành phố đã thực hiện cải tạo không chỉ di dời nhà ở trên kên rạch, mà còn cải tạo môi trường, tạo động lực để phát triển du lịch.