Dán số điện thoại liên hệ để sang, cho thuê lại hoặc bán tại các cửa hàng kinh doanh ế ẩm ở quận 1, TP.HCM - Ảnh: T.T.D.

Cộng đồng người kinh doanh hết sức bất ngờ khi Bộ Tài chính ban hành thông tư 40 có hiệu lực từ ngày 1-8 tới có những nội dung "không phù hợp" với nguyên tắc cơ bản về thuế và áp đặt cách tính thuế bất lợi cho người dân, có lợi cho cơ quan thuế. Quy định này đụng đến hàng vạn người đang cho thuê nhà, căn hộ, mặt bằng.

Khó hiểu nhất là quy định cơ quan thuế căn cứ vào tổng doanh thu danh nghĩa tính theo 12 tháng để tính thuế nếu đạt 100 triệu đồng/năm, thay vì căn cứ theo doanh thu thực tế của người cho thuê nhà. Dẫn đến tình trạng dù cả năm chỉ cho thuê được 1 tháng, thu được trên 8,3 triệu đồng thì chủ nhà vẫn phải nộp thuế. Trong khi theo quy định trước, cá nhân kinh doanh sẽ không phải nộp thuế nếu thu nhập cả năm dưới 100 triệu đồng.

Cũng tại thông tư 40, Bộ Tài chính hướng dẫn cá nhân cho thuê nhà không phát sinh doanh thu đủ 12 tháng trong năm dương lịch, mức doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở xuống không phải nộp thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân. 

Doanh thu để xác định số thuế nộp trong năm là doanh thu tương ứng với số tháng thực tế phát sinh cho thuê tài sản. Tuy nhiên, trong phần ví dụ của điểm này, Bộ Tài chính lại dẫn chứng một trường hợp cho thuê nhà từ tháng 10-2022 đến hết tháng 9-2023 với tiền thuê nhà 10 triệu đồng/tháng lại phải nộp thuế giá trị gia tăng và thuế thu nhập cá nhân do tổng doanh thu tính theo 12 tháng là 120 triệu đồng. 

Có gì chưa ổn ở điểm này, vì theo quy định, thuế được tính theo doanh thu thực tế trong năm dương lịch chứ không phải tính tháng rồi quy ra năm như Bộ Tài chính dẫn làm ví dụ trong thông tư.

Không thể xem thường đó chỉ là ví dụ trong thông tư hướng dẫn. Bởi cán bộ thuế sẽ căn cứ vào đó để áp thuế những trường hợp tương tự, người cho thuê nhà khó mà cãi được khi đó là thông tư của Bộ Tài chính. Mà họ có kiện thì "chờ được vạ, má đã sưng".

Chưa hết, quy định như trên cũng đi ngược lại nguyên tắc của chính cơ quan này. Trong khi ngành thuế đang thúc hộ kinh doanh lên doanh nghiệp, nộp thuế theo kê khai, có sổ sách hóa đơn chứng từ. Ngành thuế cũng từng bước giảm dần khoán thuế. Thế nhưng ở trường hợp này lại ngược lại, khi cơ quan thuế lại lấy doanh thu tháng để tính "khoán" cho cả năm.

Người nộp thuế đặt câu hỏi bao lâu nay, thứ gì ngành thuế cũng đòi chứng từ, hóa đơn, hợp đồng, không có là phạt, là xuất toán... Ấy vậy mà với thuế cho thuê nhà, cơ quan thuế lại không căn cứ vào hợp đồng để thu thuế mà lại áp đặt theo suy đoán có lợi cho cơ quan thuế nhưng lại bất lợi cho người nộp thuế. 

Những quy định do Bộ Tài chính đưa ra rất dễ đẩy hàng vạn người đang cho thuê nhà vào thế nộp thuế oan, bị lạm thu. Tổng cục Thuế có giải thích rằng quy định vậy là để đảm bảo công bằng và tránh việc né thuế. Rất đúng! 

Ngành thuế phải hướng đến mục tiêu công bằng trong nghĩa vụ thuế, nhưng giải pháp thực hiện phải tuân thủ nguyên tắc cơ bản về thuế và nhất quán với những quan điểm mà Bộ Tài chính đã kiên trì áp dụng với người nộp thuế. Không thể khi thì thứ gì cũng đòi chứng từ, hợp đồng, lúc lại không...!

Thông tư 40 gặp nhiều phản ứng từ cộng đồng người kinh doanh. Mặc dù đại diện Tổng cục Thuế có lên tiếng giải thích nhưng thông tư này do Bộ Tài chính ban hành, vì thế nơi tiếp thu, chỉnh sửa phải là Bộ Tài chính. Đến nay vẫn chưa thấy Bộ Tài chính phản hồi.

Tại sao lại để người kinh doanh bất an với thuế?

TTO - Nhiều doanh nghiệp kinh doanh thương mại điện tử bất an trước thông tư 40 ban hành ngày 1-6-2021 hướng dẫn thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh.