Nhằm tăng cường nguồn thu ngân sách sau thời gian chịu ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch Covid-19, chính phủ Indonesia đang xem xét triển khai kế hoạch cải tổ thuế, bao gồm tăng thuế VAT đối với thực phẩm, dịch vụ giáo dục, y tế, đồng thời tăng thuế thu nhập cá nhân đối với giới giàu.

Tổng thống Indonesia Joko Widodo mới đây đã yêu cầu quốc hội nước này thảo luận về đề xuất sửa đổi bộ luật năm 1983 về các quy định và thủ tục thuế.

Tờ SCMP dẫn nguồn tin rò rỉ về đề xuất này cho biết chính phủ Indonesia muốn đánh thuế cao hơn đối với cá nhân thu nhập cao, áp thuế suất carbon mới và mở rộng danh mục hàng hóa chịu thuế VAT, bao gồm thực phẩm thiết yếu, giáo dục, y tế, dịch vụ xã hội, vận tải công cộng, nhân lực, chuyển tiền qua bưu điện và thậm chí cả cước điện thoại công cộng dùng tiền xu.

SỐ NGƯỜI SIÊU GIÀU INDONESIA TĂNG MẠNH NHẤT THẾ GIỚI

Indonesia cần đẩy mạnh thu thuế trong bối cảnh thâm hụt ngân sách của nước này chạm mức 6,09% GDP vào năm ngoái. Quốc gia Đông Nam Á chấp nhận thâm hụt ngân sách gia tăng nhằm ứng phó với đại dịch Covid-19, nhưng cũng khẳng định sẽ đưa mức thâm hụt trở lại giới hạn 3% GDP vào năm 2023.

So sánh với các nền kinh tế khác tại châu Á, Singapore hiện cũng thu thuế thu nhập lũy tiến với thuế suất dao động từ 0-22%, Malaysia từ 0-30% còn Hồng Kông từ 2-17%...

Chính phủ Indonesia kỳ vọng rằng nếu các cải cách thuế mới được triển khai vào năm tới, nước này sẽ không cần vay nợ thêm từ nước ngoài. Tính tới tháng 4/2021, nợ công của Indonesia đã lên tới 418 tỷ USD.

Một điểm quan trọng trong kế hoạch cải tổ của Indonesia là tăng thuế thu nhập đối với nhóm người thu nhập cao - từ 5 tỷ Rupiah (347.540 USD)/năm. Hiện tại, quốc gia này có 4 ngưỡng thuế suất thu nhập, dao động từ 5% đến 30%.

So sánh với các nền kinh tế khác tại châu Á, Singapore hiện cũng thu thuế thu nhập lũy tiến với thuế suất dao động từ 0-22%, Malaysia từ 0-30% còn Hồng Kông từ 2-17%.

Theo đề xuất sửa đổi của chính phủ Indonesia, những cá nhân có thu nhập ở mức cao nhất sẽ phải chịu thuế 35%, tăng 5 điểm phần trăm so với hiện tại. Bên cạnh đó, nước này cũng dự kiến khởi động lại chương trình miễn ân xá thuế được giới thiệu vào năm 2016. Với chương trình này, người giàu có thể tiết lộ những tài sản mà họ chưa kê khai và nộp thuế bổ sung mà không bị phạt. Khi lần đầu tiên được triển khai năm 2016, khoảng 4.813 tỷ Rupiah (tương đương 334,5 triệu USD) tài sản chưa khai báo đã được tiết lộ.

Tuy vậy, ông Bhima Yudhistira, Giám đốc điều hành Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Luật (Celios), cho rằng mức thuế với nhóm người thu nhập cao nhất thậm chí nên cao hơn nữa.

thâm hụt ngân sách của nước này chạm mức 6,09% GDP vào năm ngoái - Ảnh: EPA

“Chính phủ nên đánh thuế từ 40% đến 45%. Chỉ tăng 5 điểm phần trăm thôi vẫn chưa đủ”, Bhima nói. "Đây là một động thái tốt nhưng việc giám sát sẽ tương đối phức tạp”.

Ông Bhima cho rằng hiện tại, vẫn còn rất nhiều người giàu tại Indonesia mưu mẹo để trốn thuế. Nhiều người trong số họ không có số ID thuế và một số người khác thậm chí đổi quốc tịch để trốn thuế.

Đánh thuế người giàu là phương thức hiệu quả mang lại nguồn thu dồi dào cho ngân sách của Indonesia. Nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á được dự báo sẽ chứng kiến số lượng người siêu giàu tăng nhiều nhất thế giới, vượt qua cả Trung Quốc.

Theo báo cáo Wealth Report 2021 công bố hồi tháng 3 của hãng tư vấn Knight Frank, số lượng cá nhân siêu giàu - có tài sản trên 30 triệu USD - tại Indonesia được dự báo tăng 67% mỗi năm trong giai đoạn từ năm 2021-2025. Năm 2019, một nghiên cứu của MGM Research ước tính Indonesia có 756 công dân sở hữu tài sản trên 30 triệu USD, trong đó 401 người sống ở thủ đô Jakarta.

Còn theo hãng bảo hiểm tiền gửi Deposit Insurance Agency của Indonesia, tính tới tháng 4, tổng giá trị tài sản của những cá nhân Indonesia sở hữu ít nhất 5 tỷ Rupiah tại ngân hàng này là 432.960 tỷ Rupiah (hơn 30 tỷ USD) - tăng 15% so với năm trước.

ĐÁNH THUẾ THỰC PHẨM THIẾT YẾU

Chính phủ Indonesia cũng đang để xuất áp dụng thuế VAT với một số thực phẩm thiết yếu như gạo, ngô, đậu nành, muối, thịt và trứng từ 5-25% và tăng thuế VAT hiện hành lên 10-12%. Ngoài ra, một số dịch vụ không áp thuế VAT hiện tại như giáo dục, chăm sóc sức khỏe, cũng sẽ được áp dụng thuế suất mới 12%.

40% công chúng thuộc tầng lớp thu nhập thấp sẽ bị ảnh hưởng bởi sự tăng giá của các mặt hàng lương thực chính. 40% khác, thuộc tầng lớp trung lưu, cũng sẽ bị ảnh hưởng vì chi phí hàng ngày của nhóm trung lưu hiện chỉ là 5-6 USD, so với 10 USD ở nhiefu nước khác...

Về cơ bản, các nhà kinh tế đồng tình rằng Indonesia cần điều chỉnh chính sách để tăng thuế và thúc đẩy thực thi. Năm ngoái, doanh thu thuế chỉ chiếm 8,94% GDP của nước này, giảm từ tỷ lệ 10,73% năm 2019. Theo Ngân hàng Thế giới, thuế suất tại Indonesia hiện thấp hơn mức trung bình 27,8% tại các quốc gia đang phát triển. Tuy nhiên, việc mở rộng phạm vi áp thuế VAT đối với thực phẩm thiết yếu, giáo dục và y tế gây nhiều tranh cãi.

Theo bà Enny Sri Hartati, giám đốc Viện Phát triển Kinh tế và Tài chính (Indef) tại Jakarta, việc này cho thấy “sự thiếu nhạy cảm” của chính phủ đối với tình trạng sức mua giảm sút do đại dịch.

“Chính sách thuế mới này có thể ảnh hưởng đến sức mua của người dân, đó là lý do hiện mức kháng cự đang ở mức khá cao”, bà Hartati cho biết trong một đăng tải trên Twitter. “Người dân đang khốn đốn vì đại dịch, xin đừng khiến mọi thứ thêm khó khăn bằng cách tăng giá lương thực. Điều đó sẽ khiến mọi thứ trở nên tồi tệ hơn với tầng lớp thu nhập thấp”.

Đáp lại những ý kiến phản đối, Bộ trưởng Tài chính Indonesia Sri Mulyani Indrawati ngày 14/6 đã đăng tải một video, trong đó bà đang ghé thăm một chợ truyền thống ở Jakarta và trò chuyện với một người bán rau tên Rahayu. Tiểu thương này đã hỏi Bộ trưởng rằng có phải rau quả sắp bị đánh thuế.

“Tôi đã giải thích với bà ấy (Rahayu) rằng chính phủ sẽ không đánh thuế với các loại thực phẩm được bán ở chợ truyền thống, đó là điều cần thiết cho người dân,” Bộ trưởng Indrawati viết trong lời chú thích của video. “Những loại thực phẩm cao cấp như gạo basmati, gạo shirataki, thịt bò Wagyu - có giá cao gấp 10-15 thịt bò thường - sẽ bị đánh thuế”.

Một chợ truyền thống ở Jarkarta, Indonesia - Ảnh: Okezone

Tuy nhiên, bà Enny Sri Hartat của Indef cảnh báo rằng chỉ cần tăng 1% thuế VAT với các loại thực phẩm như gạo cũng có thể gây lạm phát.

“40% công chúng thuộc tầng lớp thu nhập thấp sẽ bị ảnh hưởng bởi sự tăng giá của các mặt hàng lương thực chính. 40% khác, thuộc tầng lớp trung lưu, cũng sẽ bị ảnh hưởng vì chi phí hàng ngày của nhóm trung lưu hiện chỉ là 5-6 USD, so với 10 USD ở nhiều nước khác", bà Hartat nói thêm.

Indonesia đang trải qua làn sóng bùng phát dịch bệnh thứ hai với 12.624 ca nhiễm được ghi nhận vào ngày 17/6. Đây là mức cao nhất kể từ tháng 2 năm nay. Tính từ khi đại dịch bùng phát năm ngoái, nước này đã ghi nhận hơn 1,9 triệu ca nhiễm và hơn 54.000 ca tử vong, theo dữ liệu từ Worldometers.