Cuộc chiến năng lượng của châu Âu và Nga đang ngày càng có quy mô lớn. Sau khi châu Âu quyết định cấm nhập dầu Nga bằng đường biển hồi đầu tháng, các lãnh đạo G7 hôm 28/6 cho biết sẽ tìm cách áp giá trần lên dầu và khí đốt của Nga. Những động thái đối đầu liên tiếp này cũng đồng nghĩa châu Âu sẽ càng chật vật hơn trong bài toán năng lượng.

Việc sản xuất điện bằng khí đốt đồng nghĩa chi phí khí đốt cũng là yếu tố định giá điện. Anh đã ám chỉ rằng sẽ cải tổ thị trường điện để hạn chế ảnh hưởng của khí đốt đối với giá điện trong nước.

Các công ty điện lực Pháp cũng kêu gọi người tiêu dùng cắt giảm sử dụng năng lượng "ngay lập tức". Mục tiêu của các động thái này là tước đi nguồn thu cần thiết của Nga. Nhưng nó cũng nhằm ngăn chặn cuộc khủng hoảng năng lượng đang rình rập.

Chỉ một tháng trước, cuộc khủng hoảng này dường như có thể tránh được. Khi Mỹ tăng cường xuất khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG), thị phần từ nước này trong tổng nhập khẩu khí đốt của châu Âu đã tăng từ 6% trong tháng 9/2021 lên 15% vào tháng 5/2021. Con số này của Nga giảm từ 40% xuống 24%.

Bên cạnh đó, dù Điện Kremlin đã khóa van với Bulgaria, Phần Lan và Ba Lan vì từ chối thanh toán bằng đồng ruble, dự trữ khí đốt của châu Âu vẫn tăng lên với tốc độ kỷ lục.

Tuy nhiên, bất lợi sau đó xuất hiện. Hôm 8/6, một đám cháy khiến cảng xuất khẩu khí hóa lỏng Freeport ở Texas (Mỹ) đóng cửa. Sự cố này dự kiến kéo dài 90 ngày, khiến châu Âu mất 2,5% nguồn cung cấp khí đốt. Một tuần sau, Gazprom tuyên bố nguồn cung cho châu Âu qua đường ống Nord Stream 1 sẽ giảm xuống chỉ còn 40% công suất, do công tác bảo trì bị chậm trễ. Điều đó lại làm giảm 7,5% nguồn cung cho châu Âu.

Để xoay xở, các nguồn bổ sung khả thi bao gồm đường ống từ Algeria, Azerbaijan hoặc Na Uy. Tuy nhiên, lượng khí đốt chỉ tăng thêm một chút. Việc khởi động lại mỏ khí đốt Groningen của Hà Lan (từng cung cấp lượng khí như Nord Stream nhưng đã bị loại bỏ dần sau khi gây ra động đất) tương đối khó về mặt chính trị.

Công ty tư vấn Rystad Energy ước tính các kho khí đốt của châu Âu sẽ đầy 70% vào cuối tháng 10. Con số này thấp so với mục tiêu của khối là 80%. Thậm chí, người ta còn lo ngại rằng đường ống Nord Stream sau bảo trì sẽ không được quay về công suất như ban đầu. Nếu vậy, châu Âu có thể bước vào mùa đông với mức dự trữ chỉ khoảng 60%.

Điều đó đặt ra câu hỏi về khả năng giữ ấm của lục địa trong mùa đông sắp tới. Năm ngoái, việc phát điện từ các nguồn có khả năng tái tạo bị cản trở bởi hạn hán và gió không đủ mạnh. Lần này, vấn đề là các lò phản ứng hạt nhân ở Pháp cần được bảo trì và đang hoạt động với công suất thấp hơn một nửa. Tất cả làm cạn kiệt nguồn cung điện của châu Âu.

Đợt nắng nóng ở miền Nam đang thúc đẩy nhu cầu làm mát. Giá điện giao ngay của Pháp trung bình là 197 euro (206 USD) mỗi MWh vào tháng 5, cao gấp nhiều lần so với chỉ 15 euro cách đây một năm.

Châu Âu có thể đối phó với tình trạng mất cân bằng thông qua thương mại. Pháp - từng là nước xuất khẩu điện lớn nhất khu vực - đang mua điện từ các nước láng giềng. Khí đốt bán buôn đang trở nên khan hiếm hơn ở Đức và Đông Âu, do nguồn cung qua Nord Stream giảm. Điều đó sẽ khuyến khích dòng chảy từ Anh và Tây Ban Nha, những quốc gia có các bến cảng lớn.

Nhưng về tổng thể, nó vẫn sẽ không làm tăng tổng nguồn cung cấp nhiên liệu và năng lượng. Có nhiều dấu hiệu cho thấy sự đoàn kết của khu vực sẽ rạn nứt. Vào ngày 29/6, có thông tin cho rằng một trong những bước đầu tiên của Anh trong trường hợp khẩn cấp là cắt khí đốt đến lục địa châu Âu.

Do đó, các nước đang vật lộn tìm các giải pháp thay thế cho khí đốt. Đức đã đảo ngược kế hoạch ngừng hoạt động hơn một phần năm số nhà máy nhiệt điện than trong năm nay. Áo, Anh, Pháp và Hà Lan cho biết có thể trì hoãn việc đóng cửa hoặc mở cửa trở lại các nhà máy điện than. Một số nhà máy hạt nhân ở châu Âu sẽ đóng cửa vào cuối mùa đông cũng có thể được tiếp tục hoạt động.

Tuy nhiên, ngay cả khi tất cả những giải pháp này được triển khai, khí đốt vẫn có thể tiếp tục chi phối giá điện. Hợp đồng tương lai cho điện cơ bản (không từ nguồn tái tạo) của Đức tháng 12 hiện cao hơn 25% so với chi phí sản xuất điện bằng khí đốt. Điều này cho thấy thị trường điện vẫn đang bị cơn sốt khí đốt chi phối.

Sự thiếu hụt nguồn cung liên tục cũng có nghĩa nhu cầu sẽ phải điều chỉnh. Giá cao sẽ tạo ra tác động đó. Nhưng việc phân bổ cũng có thể phải được áp dụng đối với các công ty tiêu thụ nhiều điện và khí đốt, chẳng hạn như các nhà sản xuất phân bón, thủy tinh và thép.

Mức độ quyết liệt của những hành động đó và khả năng chúng được áp dụng mở rộng cho các hộ gia đình châu Âu sẽ phụ thuộc vào hai yếu tố. Một là nhiệt độ vào mùa đông năm nay ra sao. Và hai là mức tiêu thụ LNG của Trung Quốc khi phục hồi sau các đợt phong tỏa. Nhìn chung, châu Âu cần một chút may mắn để vượt qua mùa đông tới, sau khi liên tiếp gặp vận xui trong cuộc chiến năng lượng với Nga.

Phiên An (theo The Economist)