Từ 11/7, thuế bảo vệ môi trường sẽ giảm thêm 1.000 đồng một lít với xăng, 500-700 đồng một lít với các mặt hàng dầu, theo quyết định của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội. Tức là, giá bán lẻ xăng dầu sẽ bớt tương ứng 550-1.100 đồng một lít (gồm thuế VAT). Nhưng đây là loại thuế thu cố định, nên mức giảm giá bán lẻ trong nước còn phụ thuộc vào biến động giá thành phẩm xăng dầu thế giới.

Khi giá thế giới vẫn khó lường, TS Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu Kinh tế và chính sách (VEPR) cho rằng, căn cơ nhất là giảm các loại thuế tính trên tỷ lệ % giá thành xăng dầu, như tiêu thụ đặc biệt, VAT hay thuế nhập khẩu.

Các doanh nghiệp thì đề nghị cơ quan quản lý nghiên cứu, xem xét giảm một nửa (50%) mức thuế suất tiêu thụ đặc biệt hay VAT đánh trên mỗi lít xăng, dầu hiện nay (mặt hàng dầu không chịu thuế tiêu thụ đặc biệt).

Bộ Tài chính gần đây cho biết đã báo cáo Thủ tướng việc giảm thêm thuế tiêu thụ đặc biệt, VAT với xăng dầu. Theo quy trình, nếu được Thủ tướng phê duyệt, bộ này sẽ trình phương án giảm thuế này lên các thành viên của Chính phủ.

Tuy nhiên, thẩm quyền quyết định, điều chỉnh hai loại thuế này thuộc Quốc hội, nên không thể áp dụng ngay. Thông thường Quốc hội họp hai kỳ một năm, và kỳ họp gần nhất là tháng 10.

"Chính phủ đang chỉ đạo tiếp tục theo dõi diễn biến giá xăng dầu thế giới, đề xuất phương án giảm thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế VAT với xăng cho phù hợp, để trình Quốc hội tại phiên họp tháng 10 hoặc tại kỳ họp bất thường của Quốc hội, dưới hình thức Nghị quyết của Quốc hội", Bộ Tài chính cho biết trong báo cáo gửi cấp có thẩm quyền.

Nhưng theo các chuyên gia, việc cân nhắc giảm hai loại thuế này với xăng dầu cần làm sớm, chứ "không nên đợi tới tháng 10" bởi giá xăng dầu neo ở mức cao, tăng trên 60% từ cuối năm ngoái, đang khiến các doanh nghiệp "điêu đứng".

Lãnh đạo một doanh nghiệp sản xuất đồ uống cũng cho biết, malt - nguyên liệu chính cho sản xuất đồ uống có cồn của đơn vị này đã tăng 70-80% so với cuối năm ngoái. Cộng với giá xăng dầu tăng khiến cước vận chuyển, phân phối "vọt" lên 15-20%... làm doanh nghiệp "chóng mặt" trong giai đoạn chưa kịp hồi phục hoàn toàn sau dịch bệnh.

Tiền nhiên liệu chiếm tới gần một nửa trong doanh thu cũng đang là mối lo của các ông chủ kinh doanh vận tải. Mỗi chuyến xe chở hàng tuyến Bắc - Nam bị tăng thêm gần 3 triệu tiền nhiên liệu so với hồi đầu năm, khiến Công ty Vận tải Quốc tế phải bù tiền xăng dầu. Nhưng theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, Giám đốc kinh doanh, doanh nghiệp sẽ khó trụ nếu tình trạng này kéo dài lâu.

Vị lãnh đạo doanh nghiệp đồ uống cho rằng, nếu giá xăng dầu hạ nhiệt, sức ép tăng giá đầu vào, vận chuyển mới giảm bớt.

Ông Nguyễn Văn Quyền, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Việt Nam đề nghị, cơ quan quản lý cần sớm kiến nghị Quốc hội họp bất thường để quyết nghị, vì nếu để tới tháng 10 mới tính, mới đề xuất giảm thì hệ luỵ tới ngành vận tải sẽ càng trầm trọng.

"Với mức giá cả như hiện nay, tối thiểu cũng phải giảm 50% thuế VAT và tiêu thụ đặc biệt đến cuối năm mới "cứu" được ngành vận tải không đứt gãy", Chủ tịch Hiệp hội Vận tải nêu.

Ông Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục thống kê cũng cho rằng, không nên chờ tới kỳ họp cuối năm mới có thể trình giảm hai loại thuế này, mà cơ quan quản lý nên kiến nghị kỳ họp bất thường trong trường hợp cần.

"Chờ tới tháng 10, giá cả liên tục tăng sẽ gây gánh nặng chi phí rất lớn lên doanh nghiệp, nền kinh tế", ông nói với VnExpress.

Tại phiên họp bất thường hôm 6/7 của Uỷ ban Thường vụ, quyết định giảm thuế bảo vệ môi trường với xăng dầu, mỡ nhờn về kịch khung thuế suất, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng đề nghị Chính phủ sớm nghiên cứu thuế giá trị gia tăng (VAT), thuế tiêu thụ đặc biệt với xăng dầu để trình Quốc hội xem xét, quyết định phù hợp.

Ông Huệ nói, tinh thần là "nếu tình hình bình thường thì xử lý theo tình huống bình thường, cần cấp bách thì xử lý theo tình huống cấp bách".

Theo Luật tổ chức Quốc hội, Quốc hội họp thường lệ mỗi năm hai kỳ. Trường hợp Chủ tịch nước, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Thủ tướng hoặc ít nhất một phần ba tổng số đại biểu Quốc hội yêu cầu thì Quốc hội họp bất thường.

Giá xăng, dầu sẽ hạ nhiệt sâu hơn nếu giảm thêm các loại thuế này. Hiện thuế tiêu thụ đặc biệt chỉ thu với xăng, mức thuế suất 7-10% (E5 là 8%, E10 là 7%, xăng 10%). Số thu thuế tiêu thụ đặc biệt với xăng 5 tháng đầu năm nay khoảng 6.503 tỷ đồng.

Chẳng hạn, kỳ điều hành giá ngày 1/7, số thuế tiêu thụ đặc biệt với xăng RON 95-III ước tính là 2.570 đồng một lít; thuế VAT ước tính 3.157 đồng mỗi lít.

Trường hợp giảm 50% thuế tiêu thụ đặc biệt, VAT theo đề xuất của các doanh nghiệp, giá xăng có thể giảm khoảng 2.800 đồng một lít. Cùng với giảm 1.000 đồng mỗi lít xăng thuế bảo vệ môi trường, giá bán lẻ có thể giảm khoảng 3.800 đồng.

Do không phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, nên theo tính toán, dầu có thể giảm khoảng 1.400-1.500 đồng một lít. Cộng với thuế bảo vệ môi trường giảm 500 đồng từ 11/7, giá mỗi lít dầu diesel sau giảm các loại thuế này khoảng 1.900 - 2.000 đồng một lít.

Việc giảm thuế sẽ kéo theo giảm thu ngân sách. Tính chung mức giảm thu ngân sách nếu giảm một nửa thuế VAT, tiêu thụ đặc biệt (dầu không chịu loại thuế này) từ nay tới cuối năm, ước tính khoảng 15.000-16.250 tỷ đồng.

Ngân sách giảm thu từ việc giảm thêm thuế, song theo các chuyên gia, có thể bù đắp bằng cách cân đối thu - chi, tiết kiệm các khoản thi không cần thiết và cân đối một phần từ nguồn thu dầu thô xuất khẩu.

Số liệu của cơ quan thống kê cho thấy, thu từ dầu thô góp 5.100 tỷ đồng trong tháng 6 cho ngân sách. Nửa đầu năm nay khoản thu từ dầu thô tăng hơn 80% so với cùng kỳ 2021, đạt 34.200 tỷ đồng. Số này cũng vượt trên 21% dự toán năm.

Ngoài ra, năm nay ngân sách tăng thu khoảng 9.100 tỷ đồng từ tăng giá dầu và thuế nhập khẩu xăng dầu. Nhà nước thu thuế thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân..., tất cả những thuế này cũng nằm trong giá bán hàng hoá

"Chúng ta chấp nhận hy sinh, có thể giảm thu thuế xăng dầu trong ngắn hạn để bình ổn thị trường, đời sống sản xuất kinh doanh, bởi lạm phát tâm lý, kỳ vọng sẽ để lại nhiều hệ luỵ cho nền kinh tế", ông Nguyễn Bích Lâm bình luận.

Thực tế, xăng dầu là mặt hàng chiến lược, thiết yếu, có tác động mạnh tới sản xuất kinh doanh và đời sống người dân, ổn định kinh tế vĩ mô. Giá xăng dầu tăng cao gây áp lực lớn tới chi phí sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, đời sống người dân. Việc giảm thuế được coi là giải pháp tức thời giúp hạ nhiệt mặt hàng này.

Ngoài ứng phó về thuế, ông Nguyễn Bích Lâm khuyến nghị, nhà chức trách cân đối ngân sách có biện pháp trợ giá năng lượng khi giá tăng quá cao. Đây thực chất là khoản trợ cấp từ ngân sách cho doanh nghiệp, người dân chịu ảnh hưởng nặng nề do chi phí nhiên liệu leo thang. Chẳng hạn, dùng tiền ngân sách để bù giá xăng dầu cho một số đối tượng gặp khó khăn như ngư dân đánh bắt thuỷ hải sản giúp họ khôi phục sản xuất khi gần một nửa số tàu cá đã phải dừng hoạt động vì giá nhiên liệu leo thang; hay người nghèo, thu nhập thấp...

Về lâu dài, song song các giải pháp tài chính thông qua giảm thuế, nguồn cung xăng dầu phải được củng cố, chủ động và ổn định mới hạn chế được tác động của diễn biến giá thế giới tới thị trường trong nước.

Anh Minh