Do đó, sau khi kinh tế quý I xuống đáy, Chủ tịch Phan Văn Mãi đã xác định rằng, lúc khó khăn phải tập trung vào những gì đang có trong tay,trong đó, đầu tư công sẽ đi đầu. Lãnh đạo ra tận các công trình hạ tầng trọng điểm "cầm tay chỉ việc".

Các dự án quan trọng được tập trung giải ngân như Vành Đai 3, Tuyến đường sắt đô thị số 1 (Bến Thành - Suối Tiên), tuyến tàu điện ngầm số 2(Bến Thành - Tham Lương), nút giao thông An Phú, cải tạo kênh Tham Lương - Bến Cát - rạch Nước Lên, mở rộng Quốc lộ 50.

TP HCM cũng đồng thời rà soát và bổ sung vào trung hạn những công trình dự án cấp bách khác để góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế mà có thểkể đến như: đoạn 1, đoạn 2 đường Vành Đai 2, cải tạo rạch Xuyên Tâm, cao tốc Mộc Bài - TP HCM.

Cả hệ thống chính trị vào cuộc, với nhiều tổ công tác được thành lập, họp mỗi tuần, để tìm và gỡ vướng. Trong đó, Thành ủy TP HCM đã lập 13 tổcông tác, Hội đồng nhân dân TP HCM cũng lập đoàn giám sát, Ủy ban nhân dân TP HCM đề ra chương trình hành động với nhiều giải pháp.

"Chưa khi nào thấy hoạt động giải ngân đầu tư công nhận được sự đồng thuận của cả hệ thống chính trị thành phố lẫn người dân như thế", TS TrầnHoàng Ngân, Đại biểu Quốc hội nói và cho biết công tác giải phóng mặt bằng vì thế được triển khai nhanh hơn.

Sau những nỗ lực đó, bước đầu thành phố đã nhận được kết quả. Nếu giải ngân vốn đầu tư công của TP HCM quý I chỉ đạt 4% tổng mức vốn Thủtướng giao (hơn 70.000 tỷ đồng), đến hết 29/6, thành phố đã giải ngân được 21% chỉ tiêu vốn đầu tư công và dự kiến đạt 23% vào ngày 30/6.

"Dù không đạt chỉ tiêu 35% nhưng vốn đầu tư công đã giải ngân hơn 14.000 tỷ đồng, so với thời điểm này của năm ngoái chỉ gần 6.000 tỷ cũng làsố lượng lớn", ông Mãi nêu tại phiên họp về tình hình kinh tế - xã hội 6 tháng và nhiệm vụ giải pháp nửa cuối năm chiều 29/6.

Việc tăng đầu tư công còn được triển khai cùng lúc với nỗ lực "giải cứu" thị trường bất động sản mấy tháng qua, tạo ra hiệu ứng tích cực. Chỉ chiếm 3,7% GRDP thành phố nhưng đây là ngành có tác động lan tỏa. Một khi thị trường này khởi sắc sẽ tác động tích cực lên 40 ngành nghề khác, kéo tăng trưởng kinh tế đi lên, theo đánh giá của Hiệp hội Bất động sản TP HCM.

Đến cuối tháng 6, thành phố có 169/189 nội dung vướng mắc từ 148 dự án bất động sản đã được chuyển giao cho các sở ngành và có thông báo tiếp nhận giải quyết. Đồng thời, đang có 9 dự án nhà ở xã hội trong quá trình triển khai, dự kiến cung cấp 6.400 căn hộ xã hội thời gian tới.

Một số doanh nghiệp bất động sản tại TP HCM gần đây cũng ghi nhận sự khởi sắc trở lại. "Đã vượt qua khó khăn và đang đi từng bước chắc chắn"là những từ mà Chủ tịch Công ty cổ phần Bất động sản Phát Đạt (PDR) Nguyễn Văn Đạt miêu tả về tình hình của công ty hiện nay, tại phiên họp cổđông ngày 30/6.

Ông kể, giai đoạn khó khăn cuối năm 2022 (áp lực trả nợ trái phiếu), một tài sản 3.000 tỷ đồng ông chấp nhận bán 2.000 tỷ. Tài sản gia đình,tài sản cá nhân ông cũng bán hoặc thế chấp để có tiền giúp công ty vượt qua khó khăn.

Nhưng năm nay và năm tới, theo chủ tịch PDR, Phát Đạt sẽ hoàn thiện pháp lý nhiều dự án, tiến hành bán hàng, tất toán toàn bộ nợ ngắn hạn(trái phiếu), chắc chắn sức khỏecủa công ty sẽ tốt dần lên.

Công ty của ông Đạt là minh chứng cụ thể của việc các doanh nghiệp ngành bất động sản đang dần thoát khỏi "cơn bĩ cực". Chủ tịch TP HCM PhanVăn Mãi tại phiên họp Chính phủ thường kỳ mới đây cũng cho biết các thị trường bất động sản, trái phiếu của thành phố từng bước phục hồi nhưngchưa mạnh.

Để đầu tàu ‘chạy khoẻ’

Dù GRDP đang phục hồi tích cực, TP HCM vẫn có một số trụ cột còn yếu. Như Viện Nghiên cứu phát triển thành phố đã cảnh báo từ tháng 5, hoạtđộng xuất nhập khẩu sẽ suy giảm và thực tế đã diễn ra. Sáu tháng đầu năm, cán cân thương mại của thành phố âm, cả xuất khẩu và nhập khẩu đều giảmso với cùng kỳ năm ngoái; kéo theo thu từ hoạt động này giảm so với cùng kỳ.

"Chưa bao giờ chúng tôi lại khó khăn về đơn hàng như bây giờ, chạy ngược xuôi cũng chỉ có được vài đơn hàng nhỏ", một doanh nghiệp làm về gỗnói. Người này cho biết, hàng hoá sản xuất lúc này chủ yếu là từ đơn hàng cũ bởi sức mua của thị trường thế giới suy yếu.

Giới chuyên gia, doanh nghiệp cũng cảnh báo, có nguy cơ đầu tàu sẽ tiếp tục gặp khó khăn hơn thời gian tới do các nền kinh tế lớn trên thếgiới (cũng là những đối tác thương mại quốc tế lớn của thành phố) với các dấu hiệu bất ổn đã xuất hiện từ đầu tháng 5 và đến nay chưa có chiềuhướng giảm.

Thêm vào đó, sự khác biệt trong phản ứng chính sách tiền tệ của các nền kinh tế lớn đang gây ra biến động tỷ giá giữa các loại tiền tệ. Điềunày ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động xuất nhập khẩu của thành phố.

Đến nay, đơn hàng nhiều ngành giảm 30-50%, cá biệt có nơi hụt đến 70%. Trừ một số ít nhóm ngành cơ khí nặng có đơn hàng tốt hơn. "Đơn hàng đixuống, việc ít, thu nhập lao động giảm, đời sống khó khăn, gây áp lực lên hệ thống an sinh xã hội thành phố", Chủ tịch Phan Văn Mãi nói trongbuổi tiếp xúc cử tri quận 4, sáng 28/6.

Việc xuất khẩu yếu khiến lao động chịu áp lực giãn hoặc mất việc. Mới đây, công ty PouYuen Việt Nam cho biết chuẩn bị chấm dứt hợp đồng laođộng trong tháng 6 và tháng 7/2023 với gần 5.700 công nhân.

Để tránh rơi vào tình cảnh sa thải lao động hàng loạt, Quang Anh của Dony cho biết tuy chẳng mặn mà với xuất khẩu lúc này nhưng không làm thìkhông được. Anh cần có việc cho công nhân, giữ chân các khách hàng cũ chờ kinh tế toàn cầu khởi sắc. Để có đơn đặt ổn định và tăng, anh chấp nhậncuộc đua xuống đáy, giảm giá 5-7% cho khách hàng.

"Một đơn hàng xuất khẩu lúc thuận lợi lời 5-7% còn giờ chỉ 3%, thậm chí là hòa vốn. Bởi hiện các chi phí nguyên vật liệu đầu vào, cước phí vậnchuyển, lãi vay vẫn neo ở mức cao", Quang Anh nói.

Khảo sát của Hiệp hội Doanh nghiệp TP HCM mới đây cho biết doanh nghiệp xuất khẩu trên địa bàn vẫn thiếu đơn hàng 30-50% tùy theo ngành nghề.Có 95% doanh nghiệp được hỏi báo lỗ và tồn kho lớn.

Các doanh nghiệp cũng cho rằng, đằng sau những con số tăng trưởng đẹp, họ cũng đánh đổi nhiều thứ. Như tại Saigon Co.op, để cơ bản đạt mụctiêu doanh thu 5 tháng đầu năm, họ phải tốn hơn 15-25% chi phí cho các chương trình kích cầu so với trước. Giám đốc Saigon Co.op không đề cập vềmặt trái của đánh đổi này nhưng tại Sen Ta, ông Văn thừa nhận "chi phí đầu tư tăng khá cao nên lợi nhuận đạt được không như kỳ vọng".

Hay chuỗi nhà hàng Vua Cua, CEO Đoàn Thị Anh Thư cho biết khách đông hơn trước nhưng doanh thu không tăng. Bởi nhà hàng bà thực hiệnchiến lược "bình dân hóa menu". Đây là cách để chúng tôi có thể duy trì triển vọng mở rộng chuỗi, tiếp cận với đại chúng trong điều kiện hiệntại", bà Thư phân tích.

Thực tế, môi trường kinh doanh tại TP HCM đang cải thiện qua từng tháng, với số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường đã thấp hơn so với doanhnghiệp mới kể từ tháng 3. Dù vậy, trung bình 6 tháng qua, cứ 10 doanh nghiệp tham gia thị trường thì có 6 doanh nghiệp không thể tiếp tục "gồngmình". "Tỷ lệ doanh nghiệp rút khỏi thị trường của thành phố còn cao", TS Chu Thanh Tuấn, Đại học RMIT Việt Nam, đánh giá.

Dù kết quả là tăng trưởng nhưng việc doanh nghiệp phải "gồng lãi" (giảm biên lợi nhuận đến mức chỉ hòa vốn) để có đơn hàng sản xuất hay kéochân người tiêu dùng dường như không phải phương kế lâu dài nếu không được tiếp sức kịp thời.

Vì vậy, theo các chuyên gia, việc cần làm ngay là ổn định thị trường trái phiếu, giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn vay ưu đãi cho sản xuất, kinhdoanh. Ông Nguyễn Phước Hưng, Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP HCM, đề nghị lãi suất cho vay cần giảm về dưới 8%, chứ hiện trên 10% khôngphù hợp để doanh nghiệp vay vốn sản xuất kinh doanh.

Để tiếp tục trợ lực cho doanh nghiệp và giữ đà phục hồi, Viện Nghiên cứu Phát triển TP HCM (HIDS) cho rằng trong bối cảnh thị trường xuấtkhẩu gặp khó, thành phố cần tập trung khai thác thị trường nội địa bằng các chương trình khuyến mại, liên kết kích cầu, thương mại - du lịch, mở rộng tíndụng tiêu dùng.

"Kích thị trường nội địa lúc này là cực kỳ quan trọng", TS Trần Hoàng Ngân đồng tình. Ngoài ra, theo ông, cần hỗ trợ doanh nghiệp thông quacơ chế liên kết với ngân hàng, xử lý nhanh hơn các thủ tục thuế, hải quan, phòng cháy chữa cháy.

Công cụ đầu tư công cũng được nhiều chuyên gia tán đồng trong bối cảnh sản xuất và xuất khẩu phần nhiều nằm ngoài tầm kiểm soát của địaphương, do phụ thuộc vào nhu cầu thế giới. Ông Nguyễn Khắc Hoàng, Cục trưởng Cục Thống kê TP HCM, cho rằng cần tập trung đẩy mạnh hơn nữa tiến độgiải ngân vốn đầu tư công để sớm đưa các công trình, dự án vào hoạt động. Đặc biệt, chú trọng giải ngân các dự án trọng điểm mang tính kết nốivùng, có tác động lan tỏa cao như dự án metro số 1, metro số 2, đường Vành đai 3, nhà ga T3, đường cao tốc TP HCM - Mộc Bài.

"Thành phố đang tích cực giải ngân đầu tư công và mời gọi các nhà đầu tư. Cả bộ máy đang chạy hết tốc lực, kỳ vọng thời gian tới TP HCM sẽ cóchuyển biến tích cực", Tiến sĩ Trần Hoàng Ngân nói.

Nhận định tại phiên họp về tình hình kinh tế - xã hội 6 tháng và nhiệm vụ giải pháp nửa cuối năm chiều 29/6, Chủ tịch TP HCM Phan Văn Mãi dựbáo nếu nửa cuối năm thuận lợi và "nỗ lực hết sức" bằng tăng đầu tư công, kích cầu thương mại - du lịch, hỗ trợ xuất khẩu và giải quyết các vướngmắc của doanh nghiệp thì tăng trưởng GRDP thành phố 2023 khả quan nhất có thể đạt 7%, tức chỉ tiệm cận mục tiêu 7,5-8%.

Theo phân tích của TS Trần Du Lịch, trước mắt tăng trưởng trong nửa cuối năm phần lớn phụ thuộc vào tự thân nền kinh tế, với khả năng tự "chòi- đạp" của doanh nghiệp. Những chính sách của các cơ quan quản lý tại TP HCM trong thời gian còn lại sẽ có độ trễ tác động nhất định, có thể từnăm sau. Bằng các quyết sách lúc này, đầu tàu sẽ có nền tảng tốt để bật lên trong dài hạn.

Vì vậy, ông Lịch đề xuất chính quyền tập trung đẩy nhanh tiến độ triển khai các chương trình - dự án trọng điểm như dự án cụm cảng biển CầnGiờ, dự án trung tâm sáng tạo khởi nghiệp, chốt phương án chuyển đổi 5 khu công nghiệp, sớm đưa vào hoạt động dự án chống ngập 10.000 tỷ đồngngay năm nay. Ngoài ra, phải rà lại mục tiêu chương trình chuyển đổi số, phát triển dịch vụ công; bên cạnh việc nghiên cứu chính sách kinh tếxanh, tuần hoàn.

"Tuy còn khó khăn nhưng TP HCM còn nhiều cơ hội và nhiều dư địa phát triển trong giai đoạn mới", ông Lịch nói.

TS Chu Thanh Tuấn cũng cho rằng địa phương nên trở thành đầu tàu kinh tế bằng cách tập trung vào việc phát triển tri thức, công nghệ mới vàphát triển bền vững.

Một chìa khóa để thực hiện tầm nhìn đó đã được trao. Mới đây, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 98 về phát triển TP HCM với hơn 40 cơ chế,chính sách, đặc thù. Ông Ngân cho rằng khi Trung ương giao quyền tự quyết mạnh hơn cho TP HCM thông qua cơ chế đặc thù sẽ giúp thành phố có sự tựchủ cao hơn.

Cả hệ thống chính trị đang chạy đua hiện thực hóa Nghị quyết 98 để trợ lực ngay cho nền kinh tế. Dự kiến ngày 7/7, Thành ủy TPHCM sẽ tổ chứchội nghị quán triệt Nghị quyết 98 và lập Ban Chỉ đạo do Bí thư Thành ủy làm Trưởng ban, đồng thời lập các tổ tư vấn, tổ thư ký, công tác để triển khai.

Ngay tại phiên họp sơ kết nửa năm hôm 29/6, Chủ tịch UBND TPHCM Phan Văn Mãi yêu cầu các đơn vị, sở ngành, địa phương tập trung triển khai cácnhiệm vụ để thực hiện Nghị quyết 98. "Cần hết sức tập trung để khi nghị quyết có hiệu lực ngày 1/8 thì hành động ngay", ông Mãi nhấn mạnh.

"Với vai trò đóng góp hơn 25% tổng ngân sách của cả nước, việc TP HCM hồi phục sẽ có tác động lớn đến cả nước", Tiến sĩ Trần Hoàng Ngân đúckết.

Viễn Thông - Đức Minh - Thi Hà

Đồ họa: Tất Đạt