Nếu chỉ nhìn môn ngữ văn qua điểm số, qua số liệu tổng kết hằng năm thì chúng ta sẽ thấy chẳng có gì phải băn khoăn cả. Bởi tỉ lệ học sinh giỏi, học sinh khá môn văn ở trường nào cũng tương đối cao. 

Nhưng nếu đọc những bài văn của học trò chắc nhiều người sẽ ngỡ ngàng, ngao ngán. Tình trạng học sinh viết sai chính tả, bài văn viết chung chung, viết không có bố cục thì rất nhiều.

Những bài học văn gượng ép, khiên cưỡng

Môn ngữ văn đang được tích hợp quá nhiều thứ trong mỗi bài học một cách gượng ép, khiên cưỡng. Lẽ ra văn chương trước hết phải hướng các em đến chân thiện mỹ, biết cảm thông và chia sẻ trước những mảnh đời bất hạnh, biết hướng cái ác, cái xấu trở thành cái tốt hơn... thay vì chỉ nhồi nhét những điều quá lớn lao, xa vời.

Nhiều thầy cô không dám hoặc không thể sáng tạo bởi vốn từ, vốn kiến thức có hạn. Học trò thì nhiều em lười đọc, thờ ơ trong giờ học. Phụ huynh thì luôn hướng con mình tới những môn học mà sau này có thể thi vào những trường đại học để khi ra trường có vị thế, có thu nhập nhiều hơn. Cho nên môn văn bị xem thường là điều dễ hiểu.

Nhiệm vụ cơ bản của môn văn là dạy cho học sinh cách đọc hiểu văn bản, nhận ra cách người viết trình bày vấn đề theo kiểu nào và cuối cùng là kỹ năng thể hiện, trình bày những suy nghĩ, quan điểm của mình thành một văn bản với cấu trúc, cách diễn đạt khúc chiết, mạch lạc mà người khác có thể hiểu được. 

Tuy nhiên, chương trình sách giáo khoa hiện tại quá nặng về kỹ năng cảm thụ văn học. Trong thang điểm của bài thi, lúc nào kỹ năng cảm thụ, phân tích tác phẩm cũng chiếm số điểm cao nhất.

Thực tế cho thấy, đối với học sinh trung học, việc viết một văn bản hoàn chỉnh thể hiện chính kiến của mình đã là vấn đề khó, thử hỏi làm sao các em tiến lên một bậc cao hơn là tự thân phân tích, cảm thụ một tác phẩm văn chương. Vậy mà cái nghịch lý ấy vẫn cứ tồn tại suốt bao nhiêu năm qua.

Ngoài ra, ở bậc phổ thông trung học, chương trình sách giáo khoa hiện nay chưa chú trọng đến vấn đề rèn luyện cho học sinh khả năng trình bày những suy nghĩ, hiểu biết của mình về tất cả các vấn đề đang diễn ra ngoài xã hội. Vấn đề là không phải cứ đưa vài văn bản nghị luận xã hội vào chương trình học và đưa ra dạng đề nghị luận xã hội vào thi rồi học sinh sẽ biết kỹ năng trình bày văn bản.

Giúp học sinh mở rộng tầm nhìn

Công bằng mà nói, các tác phẩm văn chương đưa vào giảng dạy được sắp xếp theo từng giai đoạn lịch sử văn học từ xưa đến nay. Những tác phẩm trong giai đoạn hiện đại thì học sinh không khó khăn lắm khi tiếp cận. Nhưng đối với những tác phẩm thuộc dòng văn học trung đại lại là một thách thức không nhỏ đối với cả thầy và trò.

Cần bổ sung vốn hiểu biết cho học sinh để giúp các em mở rộng tầm nhìn chứ không chỉ đóng khung trong một bài học. Mục đích của văn học là mở ra thế giới mới mà học sinh có thể không tự khám phá ra được. 

Chính vì thế, khi giảng dạy một tác phẩm văn học, cần giới thiệu với các em những cuốn sách thú vị liên quan để đọc thêm và phát hiện ra nhiều phong cách khác nhau, cách giải quyết vấn đề khác nhau cũng như sự đa dạng ngôn ngữ của các tác giả. 

Không dừng lại ở đó, giáo viên hoàn toàn có thể mở rộng sang những lĩnh vực xã hội khác. Để làm được điều này, người giáo viên phải có đủ chiều sâu kiến thức trong nhiều lĩnh vực.

Đã đến lúc Bộ Giáo dục và Đào tạo nên nhìn thẳng vào sự thật nhằm xác định rõ mục tiêu của việc dạy học văn, giải quyết tận gốc thay vì chỉ loay hoay giải quyết phần ngọn của thực trạng này.

Dạy và học môn văn làm sao để học sinh rèn kỹ năng sử dụng ngôn từ, viết bài luận 'như tây'

Cuộc "vượt vũ môn" của lứa tuổi 18 vẫn giữ nguyên sức nóng với hơn 1 triệu sĩ tử vừa trải qua kỳ thi quan trọng nhất nhì đời học sinh. Trong đó, việc dạy và học môn văn nên đổi mới thế nào vẫn rất "nóng".