Hành tung của ông trùm tập đoàn lính đánh thuê Wagner Yevgeny Prigozhin đang nhận được sự quan tâm lớn của dư luận, khi Tổng thống Belarus Alexander Lukashenko vào ngày 6-7 xác nhận ông Prigozhin đã trở về Nga.

Đây là thông tin gây kinh ngạc vì ông Lukashenko đã làm trung gian mở đường cho việc ông trùm Wagner sang Belarus sống lưu vong nhằm đổi lấy việc chấm dứt cuộc binh biến nổ ra hôm 24-6 cũng như các vụ truy tố hình sự. Điều đó đồng nghĩa với việc trở lại Nga của ông Prigozhin là một kịch bản khó xảy ra.

Hai mâu thuẫn

Thứ nhất, tuy được trọng đãi nhưng ông Prigozhin chọn không ở lại Belarus. Chính quyền Tổng thống Lukashenko không chỉ nhường quyền trú đóng ở một căn cứ quân sự cũ thời Liên Xô của họ để đón nhận cả Prigozhin cùng lực lượng Wagner lên đến 8.000 lính, mà còn sẵn sàng chấp nhận phía Wagner tham gia "huấn luyện" và chia sẻ kinh nghiệm thực chiến cho quân đội Belarus.

Tuy nhiên, ngay cả khối Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) cũng khẳng định "chưa thấy nhiều" thành viên Wagner đến Belarus như kỳ vọng. Có thể sau khi bị liệt vào danh sách các tổ chức khủng bố của Hội đồng nghị viện Tổ chức An ninh và hợp tác châu Âu (OSCE) từ ngày 4-7, việc Tập đoàn Wagner đăng ký hoạt động hợp pháp ở Belarus (thành viên OSCE) sẽ trở nên vô cùng khó khăn.

Ngoài ra, việc được bố trí trú đóng tại căn cứ quân sự cũ sát với Osipovichi, một thị trấn cách biên giới Ukraine 230km về phía bắc, cho thấy khả năng chính phủ ông Lukashenko có xu hướng muốn biến Wagner thành "lá chắn sống" nhằm bảo vệ Belarus trước cả Ukraine và vành đai quân sự phía đông của khối NATO hiện bao gồm Ba Lan - Latvia - Lithuania. 

Nhiệm vụ này khó khăn hơn rất nhiều so với cuộc chiến ở Ukraine, đồng thời có thể thúc đẩy tình hình chiến sự leo thang quy mô lớn nếu thực sự xung đột nổ ra ở biên giới Belarus - NATO.

Thứ hai, tuy bị siết chặt kiểm soát ở Nga nhưng lại trở về Nga. Mặc dù có hành tung bí ẩn và dường như được giữ kín bởi cả hai chính phủ thuộc nhà nước liên minh Nga - Belarus, nhưng lộ trình di chuyển của ông Prigozhin ở St. Petersburg nhằm hoàn tất việc tiếp nhận lại 10 tỉ rúp (gần 110 triệu USD) bị phong tỏa trước đó từ lực lượng an ninh Nga vào ngày 2-7 và ngay sau đó được "triệu tập" đến một cuộc họp khẩn ở Matxcơva đã được truyền thông Nga ghi nhận.

Động thái quay lại Nga bất chấp chính quyền Tổng thống Vladimir Putin đang cùng lúc tuyên bố "quốc hữu hóa" nguồn tài trợ cùng với nhân sự (bằng các hợp đồng ký kết với Bộ Quốc phòng Nga), "phân phối lại" các tài sản ở Nga và "tổ chức lại" các dự án nước ngoài của Tập đoàn Wagner cho thấy ông Prigozhin đang có một lựa chọn nhiều rủi ro.

Tuy nhiên, có thể đây chính là con đường tiềm năng nhất trong việc đảm bảo sự tồn tại của ông Prigozhin khi Chính phủ Nga vẫn là nơi cuối cùng "giữ lời" và cho phép lực lượng tham gia binh biến có thể "chuộc tội" trên những khu vực chiến sự ác liệt nhất ở mặt trận Ukraine.

Ba kịch bản khả thi

Sự lựa chọn quay lại Nga của "ông trùm" Wagner vì vậy vẫn còn là một ẩn số khó lường. Tuy chưa có thể thực sự giải mã tất cả toan tính của nhân vật này nhưng vẫn có thể phân định ba kịch bản khả dĩ cho tương lai phát triển của ông Prigozhin nói riêng và cả Tập đoàn Wagner nói chung.

Thứ nhất, ông Prigozhin sẽ tiếp tục chiến đấu ở chiến trường Ukraine. Đây là kịch bản phù hợp nhất với lộ trình quay lại Matxcơva vừa được ông Prigozhin thực hiện. Mặc dù phía Nga hiện đang tăng cường các khí tài hạng nặng chuyển giao từ Tập đoàn Wagner cho Lực lượng Vệ binh quốc gia Nga nhằm xây dựng lực lượng này thành "quân dự bị" cho kịch bản phải thay quân cho Wagner trên chiến trường, nhưng khả năng thực chiến và kinh nghiệm của Wagner thực sự rất khó để thay thế.

Sự gợi mở về việc duy trì một phiên bản "Wagner mới" sau khi ký hợp đồng với Bộ Quốc phòng Nga nhằm tiếp tục chiến đấu "lập công chuộc lỗi" từ chính Tổng thống Nga Vladimir Putin, cũng như sự giữ lời của ông Putin nhằm đảm bảo tính mạng cho ông Prigozhin là một kết thúc có hậu cho cuộc binh biến mà vẫn giữ được Prigozhin có thể tiếp tục hành trình.

Hai kịch bản còn lại cho thấy ông Prigozhin có thể sẽ sang Belarus hoặc đi châu Phi. Trong đó, kịch bản sang Belarus dường như ít có tiềm năng hơn do ngay cả chính Tổng thống Lukashenko sau này đã khẳng định ông Prigozhin "có thể sẽ không chuyển đến đây" dựa trên các yếu tố như đã phân tích. 

Còn kịch bản sang châu Phi lại đang là lựa chọn an toàn nhất, khi cả ông Prigozhin và ông Lukashenko đều đang có nhiều ảnh hưởng với chính giới ở khu vực này thông qua việc ký kết chuỗi hợp đồng đầu tư và kinh doanh quy mô lớn.

Nhìn chung, "ẩn số Prigozhin" trong giai đoạn hậu binh biến ngày 24-6 đang có những bước đi thể hiện sự tính toán ngả nhiều về quyết định trở lại quỹ đạo của Nga. Cách ứng xử "giơ cao đánh khẽ" của chính quyền ông Putin dường như đang có hiệu quả trong việc đẩy "ẩn số Prigozhin" theo các định hướng vừa giảm thiểu thiệt hại cho Nga vừa có thể duy trì được chiến quả tại Ukraine nói riêng và các mặt trận mà Tập đoàn Wagner đang hiện diện tại Trung Đông - châu Phi nói chung.

Mặc dù chưa thể làm rõ được tất cả tính toán của ông Prigozhin, nhưng sự tôn trọng của phía Nga đối với một phần tài sản và thành tích của nhân vật này thực sự đã có thể từng bước hóa nguy thành cơ khi biến từ một ẩn số mang mối họa tiềm tàng quay đầu trở lại thành "kỳ tích Wagner" như trước.