Sáng ngày 18/7, ngày làm việc thứ 6 của phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án “chuyến bay giải cứu”, các luật sư tiến hành tiếp tục bào chữa cho hành vi của phạm tội của các bị cáo.

Luật sư Hà Mạnh Huy – người bào chữa cho bị cáo Phạm Trung Kiên – cựu Thư ký Thứ trưởng Bộ Y tế. Kiên bị Viện Kiểm sát đề nghị mức án tử hình về hành vi nhận hối lộ hơn 42 tỷ đồng.

Video luật sư bào chữa cho bị cáo Phạm Trung Kiên trước toà:

Theo đó, luật sư cho rằng rất “bất ngờ” khi được biết Viện Kiểm sát đề nghị mức án tử hình đối với Phạm Trung Kiên.

Cụ thể, luật sư cho rằng trong vụ án này phải có sự phân hóa về tội phạm và hành vi phạm tội của các bị cáo. Tuy nhiên qua phân tích mức độ hành vi và tội danh, Viện Kiểm sát chưa đánh giá đúng mức được tính chất hành vi phạm tội của Phạm Trung Kiên. Do đó luật sư đề nghị HĐXX, đại diện Viện Kiểm sát đánh giá thấu đáo về bản chất sự việc, về mặt chủ thể, khách thể của hành vi phạm tội của bị cáo.

Luật sư cho rằng dù gọi chung là vụ án “chuyến bay giải cứu” nhưng về bản chất có 3 hình thức chuyến bay: Chuyến bay giải cứu, chuyến bay combo và chuyến bay đơn lẻ. Trong đó chuyến bay giải cứu mang tính chất nhân đạo còn 2 hình thức còn lại mang tính chất thương mại, lợi nhuận.

Đối với hành vi của Phạm Trung Kiên, bị cáo chỉ liên quan đến chuyến bay combo và chuyến bay đơn lẻ, tức là chỉ liên quan đến các chuyến bay mang tính chất lợi nhuận, không đơn thuần vì mục tiêu nhân đạo.

Về tội danh, Viện Kiểm sát đề nghị truy tố Phạm Trung Kiên về tội “Nhận hối lộ”, tuy nhiên luật sư cho rằng qua việc đánh giá, xem xét các hồ sơ tài liệu liên quan cho thấy tội danh của bị cáo Kiên cần được xem xét lại.

“Chúng tôi thừa nhận việc bị cáo Kiên đã nhận tiền của các doanh nghiệp và cũng khẳng định Kiên đã có hành vi vi phạm pháp luật. Tuy nhiên căn cứ vào căn nguyên, lý do nhận tiền, căn cứ vào chức vụ, thẩm quyền khi nhận tiền của bị cáo thì luật sư cho rằng tội danh “nhận hối lộ” không đảm bảo về cả mặt chủ thể và khách thể. Đúng hơn, hành vi của bị cáo Kiên là tội lợi dụng ảnh hưởng người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi theo điều 366 Bộ Luật Hình sự”, luật sư bào chữa cho Phạm Trung Kiên nêu ý kiến.

Theo đó, về mặt chủ thể, luật sự cho rằng đối với tội dung “nhận hối lộ” thì người nhận hối lộ phải là người có chức vụ, quyền hạn. Trong trường hợp vụ chuyến bay giải cứu, thì phải là người có chức vụ, quyền hạn được quy định liên quan đến tiếp nhận, tham mưu, đề xuất, trình duyệt, xét duyệt các chuyến bay.

Tuy nhiên, dù gọi Kiên là Thư ký Thứ trưởng Bộ Y tế, nhưng thực tế hoàn toàn không có văn bản nào quy định cụ thể chức danh của Kiên.

“Thực tế đến ngày 1/7/2022, Bộ Y tế mới ban hành văn bản quy định về chức danh chuyên viên giúp việc cho Thứ trưởng. Còn trước đó hoàn toàn không có. Kiên thực tế vẫn là chuyên viên của Vụ Trang thiết bị và Công trình y tế, vẫn hưởng lương và phụ cấp theo ngạch chuyên viên này. Khi nhận nhiệm vụ giúp việc cho Thứ trưởng, Kiên không hề nhận được văn bản phân công, khi kết thúc nhiệm vụ cũng chỉ được thông báo bằng miệng mà không có văn bản chính thức. Trong một số văn bản cũng chỉ đề cập Kiên có nhiệm vụ thư ký giúp việc chứ hoàn toàn không có chức danh Thư ký Thứ trưởng”, luật sư nêu quan điểm.

Bên cạnh đó, ngoài chức danh, luật sư cho rằng cũng không có văn bản quy định cụ thể Kiên phải làm gì, được làm gì. Liên quan đến nhiệm vụ trong Tổ Công tác 5 Bộ, Kiên cũng không được phân công bất cứ nhiệm vụ gì.

Trên các phân tích đó, luật sư cho rằng cơ sở pháp lý quy định về chức vụ, quyền hạn, thẩm quyền trong công tác của Phạm Trung Kiên là không rõ ràng. Do đó không thể thỏa mãn yếu tố Kiên là người có chức vụ, quyền hạn để cấu thành tội Nhận hối lộ.

Về quy trình xét duyệt hồ sơ cấp phép chuyến bay giải cứu ở Bộ Y tế, luật sư cho biết Cục Y tế dự phòng là đơn vị được Bộ Y tế giao nhiệm vụ cơ quan thường trực tại Tổ Công tác 5 Bộ, trực tiếp nhận văn bản đề xuất của Bộ Ngoại giao, đề xuất, tham mưu văn bản trả lời của Bộ Y tế. Về thẩm quyền ký duyệt văn bản trả lời là của Thứ trưởng Bộ Y tế. Như vậy Kiên không hề có nhiệm vụ, quyền hạn gì trong việc xét duyệt danh sách các doanh nghiệp được cấp phép, ngoài việc tiếp nhận hồ sơ từ Cục Y tế dự phòng trình Thứ trưởng ký và ngược lại.  

Bên cạnh đó, trong suốt thời gian tổ chức các chuyến bay đưa công dân về nước, Bộ Y tế đều trả lời chấp thuận 100% các văn bản đề xuất của Bộ Ngoại giao và hầu như đều trả lời sau 3 - 4 ngày kể từ khi nhận dược công văn.

Do đó, luật sư đề nghị HĐXX truy tố Phạm Trung Kiên về tội danh “Lợi dụng ảnh hưởng người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi” theo Điều 366 Bộ Luật Hình sự thay vì tội “Nhận hối lộ” như cáo trạng và luận tội của Viện Kiểm sát.  

Ngoài các yếu tố phạm tội chủ quan của bị cáo, luật sư đề nghị HĐXX xem xét những bất cập trong việc cấp duyệt và thẩm định các chuyến bay đưa công dân về nước như có sự chồng chéo trong thẩm quyền giữa các Bộ, ngành; không có quy định rõ về vai trò, nhiệm vụ giữa các Bộ trong Tổ Công tác 5 Bộ; không có văn bản quy định rõ về chức năng nhiệm vụ, quy trình giải quyết hồ sơ trong từng Bộ; không có quy định rõ ràng về tiêu chí xét duyệt doanh nghiệp, bảng giá tham khảo chuyến bay;…

Về chi tiết cáo trạng cáo buộc Kiên trực tiếp đòi tiền của các doanh nghiệp, luật sư cho rằng có bị cáo khai nhận việc Kiên yêu cầu đưa tiền, nhưng cũng có lời khai doanh nghiệp chủ động đưa tiền. Do đó nên xem xét đây là lời khai 50/50 và đề nghị cho Phạm Trung Kiên hưởng tình tiết suy luận có lợi cho bị cáo, coi việc nhận tiền là thỏa thuận giữa các bị cáo.

Đồng thời, luật sư cũng cho biết Phạm Trung Kiên đã trả lại cho các doanh nghiệp hơn 12 tỷ đồng, sau đó nộp lại khắc phục thêm 15 tỷ đồng.

“Ngay trong ngày xét xử 18/7 hôm nay, vợ bị cáo Phạm Trung Kiên đang tiếp tục đi nộp khoản tiền 8 tỷ đồng để khắc phục hậu quả cho bị cáo. Đồng thời vợ bị cáo cũng đã có đơn đề nghị HĐXX có biện pháp tịch thu, phát mại căn nhà của bị cáo để lấy tiền khắc phục. Như vậy, tổng số tiền bị cáo và gia đình đã gần 35 tỷ đồng, đây là một số tiền rất lớn, thể hiện sự cầu thị của bị cáo và gia đình”, luật sư nêu ý kiến.

Dẫn lại lời phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại phiên họp thứ 23 Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (ngày 12/1/2023): “Ta làm rất nhân văn nhân ái, nhân nghĩa, nhân tình nhưng vẫn đủ răn đe và giáo dục, ngăn ngừa là chính. Nếu xử là phải xử nghiêm theo đúng quy định của pháp luật và phù hợp với lương tâm tình cảm chứ không phải cứ xử nặng mới là tốt”, luật sư đề nghị HĐXX cho bị cáo Phạm Trung Kiên được hưởng mức án có thời hạn để sớm trở về với gia đình và xã hội.  

Mạnh Quốc - Hữu Thắng.