Ấn Độ - quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới - cung cấp hơn 40% gạo xuất khẩu toàn cầu, tuần qua, đã ban hành lệnh cấm xuất khẩu hầu hết các loại gạo trắng không thuộc giống basmati. Quyết định được đưa ra trong bối cảnh mùa mưa bắt đầu muộn làm ảnh hưởng tới mùa màng và dấy lên lo ngại thiếu hụt sản lượng.

Đây được xem là biện pháp mở rộng hơn so với lệnh cấm xuất khẩu gạo được New Delhi ban hành tháng 9 năm ngoái. Như vậy, gần 60% lượng gạo xuất khẩu của Ấn Độ sẽ bị tác động từ lệnh cấm xuất lần này. Trong ngày 24/7, phóng viên VTVMoney đã liên hệ với Tham tán thương mại Việt Nam tại Ấn Độ để thông tin thêm về vấn đề này, những yếu tố sẽ quyết định việc kéo dài lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ trong thời gian tới.

Ông Bùi Trung Thướng, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Ấn Độ, cho biết: "Lệnh cấm xuất khẩu này có kéo dài hay không phụ thuộc vào nhiều yếu tố, thứ nhất phụ thuộc vào sản lượng diện tích gieo trồng, thứ hai phụ thuộc chỉ số tiêu dùng các mặt hàng trong đó mặt hàng lúa gạo, thứ 3 là các yếu tố khác. Chính phủ Ấn Độ vẫn có thể xem xét áp dụng việc xuất khẩu qua hình thức giữa chính phủ với chính phủ".

Thái Lan lo ngại việc Ấn Độ hạn chế xuất khẩu gạo

Hiện giá gạo thế giới đang dao động quanh mức cao nhất trong 11 năm qua. Dự báo giá gạo còn có thể tăng cao nữa sau lệnh cấm ngay lập tức của Ấn Độ do thị trường lo ngại thiếu hụt nguồn cung. Tuy nhiên cảnh báo lo ngại về thị trường giá gạo cũng đã được đưa ra, trong đó có Thái Lan.

Các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan cho biết, lệnh cấm của Ấn Độ có thể khiến các nhà máy xay xát gạo và các nhà xuất khẩu gạo của nước này trì hoãn các đơn đặt hàng gạo để đánh giá tác động. Điều này có thể dẫn đến giá gạo nội địa có thể tăng 10%. Giá gạo 5% tấm của Thái Lan hiện tăng lên 545 USD/tấn, mức cao nhất kể từ tháng 2/2021, từ mức 515 USD/tấn vào tuần trước.

Một số thương nhân tại Thái Lan và Singapore dự báo, giá gạo có thể tăng thêm từ 50 - 100 USD/tấn hoặc hơn nữa trong thời gian tới.

Bộ Công Thương khuyến cáo doanh nghiệp xuất khẩu gạo bám sát thị trường

Tại thị trường trong nước, ngày 24/7, giá gạo xuất khẩu 5% tấm được chào bán ở ngưỡng 533 USD/tấn, so với đầu tuần trước cũng đã tăng tới 15 USD//tấn. Theo nhiều nhà quan sát đây là mức cao nhất trong vòng 12 năm qua. Tại Đồng bằng sông Cửu long, giá lúa cũng tăng và thị trường gạo nội địa cũng khá sôi động. Trước bối cảnh này, Bộ Công Thương cũng đưa ra khuyến cáo đến Hiệp hội Lương thực và các doanh nghiệp xuất khẩu gạo.

Bộ Công Thương khuyến cáo trong bối cảnh thị trường gạo thế giới đang biến động, giá thóc trong nước và giá xuất khẩu gạo cũng biến động tương tự, các doanh nghiệp nên thận trọng trong việc ký kết các hợp đồng. Bộ cũng đề nghị thương nhân duy trì mức dự trữ, lưu thông theo quy định, góp phần bình ổn giá thóc, gạo tại thị trường trong nước và đảm bảo an ninh lương thực.

Cục Xuất nhập khẩu đề nghị Hiệp hội Lương thực Việt Nam tiếp tục theo dõi sát tình hình thị trường gạo; chủ động trao đổi, tổng hợp ý kiến của hội viên để báo cáo và đề xuất giải pháp phù hợp.

Các doanh nghiệp thận trong khi giá lúa gạo tăng mạnh

Trước khuyến cáo của Bộ Công Thương, phóng viên của VTVMoney đã liên hệ với Hiệp hội lương thực Việt Nam và quan điểm của Hiệp hội và phần lớn các doanh nghiệp trong giai đoạn này cũng là thận trọng trong việc ký các hợp đồng, trước diễn biến giá lúa trong nước tăng cao.

Về tác động tích cực, hiện giá lúa tươi đang tăng cao sau thông tin Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo. Theo các doanh nghiệp, điều này sẽ có lợi cho nông dân khi Việt Nam đang bắt đầu vụ thu hoạch vụ hè thu từ nay đến hết tháng 9. Tuy nhiên, đối với doanh nghiệp thu mua xuất khẩu thì sẽ xuất hiện những rủi ro.

Ông Phạm Thái Bình, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, cho biết: "Giá xuất khẩu không theo kịp giá lúa mới của nông dân nên các doanh nghiệp đang hạn chế, hạn chế dừng lại để lo hoàn thành các hợp đồng đã ký chứ chưa dám ký mới".

Hiện nay, một số doanh nghiệp xuất khẩu gạo sang thị trường châu Phi hoặc Indonesia ký hợp đồng với giá khá thấp, khoảng dưới 500 USD/ tấn. Do vậy, với những doanh nghiệp chưa thu mua được hàng sẽ gặp những khó khăn nhất định.

Ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam, nói: "Về nhận định của Hiệp hội từ đầu năm đến giờ cũng nhận định theo hướng giá lên và tình tiết Ấn Độ dừng xuất khẩu cũng đã được cảnh báo. Trước mắt, các doanh nghiệp tập trung mua hàng trước rồi xem xét xuất khẩu".

Trung bình mỗi năm, Việt Nam cũng đã nhập khẩu khoảng 1 triệu tấn gạo từ Ấn Độ để chế biến các sản phẩm từ gạo. Khi việc nhập khẩu gạo từ Ấn Độ gặp khó khăn, để duy trì chế biến, các doanh nghiệp sẽ phải mua gạo trong nước. Giá gạo trong nước sẽ bị ảnh hưởng.

Ông Đỗ Hà Nam cho biết thêm: "Khi giá thị trường có lợi cho xuất khẩu các doanh nghiệp thường ồ ạt xuất, như vậy có thể thiếu nguồn hàng trong nước. Hiện nay Ấn Độ dừng thì cũng hụt lượng hàng trong nước. Hiện nay Ấn Độ đã dừng nên chúng ta sẽ hụt lượng hàng khá lớn. Cái cần thiết hiện nay doanh nghiệp cần phải cố gắng có lượng thu mua ổn định, hạn chế bán ra thì đảm bảo thị trường trong nước ổn định".

Tính đến nay, khu vực đồng bằng sông Cửu Long chỉ mới thu hoạch khoảng 80% so với cùng kỳ, tập trung tại các tỉnh Long An, Đồng Tháp và Vĩnh Long. Vì vậy, Hiệp hội Lương thực Việt Nam nhận định sản lượng lúa thu hoạch trong thời gian tới dự kiến sẽ còn dư địa gia tăng mạnh khi vụ hè thu đạt điểm rộ nhất rơi vào tháng 8. Vì vậy, VFA nhận định các doanh nghiệp nên mua vào hỗ trợ người nông dân, hạn chế bán ra.

Nhiều chuyên gia cũng khuyến cáo, trong thời gian tới có thể do lượng gạo từ Ấn Độ thiếu hụt nên các nhà nhập khẩu sẽ quay sang mua gạo từ Thái Lan hoặc mua gạo của Việt Nam. Trong trường hợp mà họ mua, không loại trừ khả năng chúng ta sẽ thiếu gạo cho tiêu dùng trong nước. Vì thế mục tiêu ưu tiên lúc này là ổn định thị trường trong nước, cũng là cơ sở để hoạt động xuất khẩu giảm được rủi ro.

Ông Trần Quốc Khánh, guyên Thứ trưởng Bộ Công Thương cho biết: "Chúng ta nên chủ trọng đến việc bảo vệ các doanh nghiệp đang có hoạt động xuất khẩu. Hệ thống doanh nghiệp xuất khẩu này rất là quan trọng. Mà nếu không có hệ thống xuất khẩu gạo này thì sẽ ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu gạo của VN sẽ bị ảnh hưởng ngay lập tức.Đối với hđ xk thì tôi nghĩ là với những hđ mới thì nên thận trọng chứ không phải ký kết rồi hồ hởi trong giai đoạn này. Nếu giá TG tiếp tục tăng cao thì chúng ta sẽ vướng phải tình trạng ký trước tức là bán trước sau đó mới quay vào trong nội địa để mua thì không loại trừ khả năng chúng ta ký trước thì giá nó thấp và sau đó quay vào nội địa để mua thì không mua nổi vì giá nội địa cũng tăng rất cao".

Theo số liệu sơ bộ của Tổng cục Hải quan, tính chung từ đầu năm đến 15/7, cả nước xuất khẩu hơn 4,48 triệu tấn gạo, kim ngạch đạt gần 2,4 tỷ USD, tăng 28% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái. Đáng chú ý, trị giá bình quân đạt hơn 530 USD/tấn, trong khi cùng kỳ năm ngoái chỉ gần 490 USD/tấn.

Theo chuyên gia, để tăng giá trị cho hạt gạo Việt Nam về lâu dài vẫn là câu chuyên nâng cao chất lượng, thương hiệu, đi vào phân khúc gạo cao cấp, như vậy mới có tính bền vững, giảm thiểu ảnh hưởng từ những biến động thị trường thế giới.

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!