Đưa vào khuôn khổ
Tổng quy mô phát hành TPDNRL trong 6 tháng đầu năm 2023 khoảng 43.000 tỷ đồng, giảm 76%; số đợt phát hành cũng giảm mạnh, chỉ còn 43 đợt so với 282 đợt trong 6 tháng đầu năm 2022.
Với khối lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp tăng cao trong giai đoạn quý II/2021 - quý III/2022, chủ yếu là TPDNRL, giá trị trái phiếu đáo hạn trong thời gian tới rất lớn, mặc dù các hoạt động mua lại trái phiếu doanh nghiệp diễn ra khá tích cực trong những tháng vừa qua.
Theo số liệu từ HNX và Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam, ước tính 159.000 tỷ đồng giá trị trái phiếu doanh nghiệp sẽ đáo hạn trong 6 tháng cuối năm 2023. Nếu tính cả năm 2023 và 2024, ước tính khoảng 616.000 tỷ đồng giá trị trái phiếu doanh nghiệp sẽ đáo hạn, tương đương 53% khối lượng trái phiếu doanh nghiệp đang lưu hành.
Dự kiến sẽ còn một chặng đường dài để thị trường quay trở lại quỹ đạo tăng trưởng, nhưng việc đưa vào giao dịch tập trung giúp chuẩn hoá thị trường TPDNRL, tăng khả năng thanh khoản của trái phiếu, tạo dựng lại niềm tin của nhà đầu tư, những doanh nghiệp có tình hình tài chính tốt tiếp tục huy động được nguồn vốn trung và dài hạn hiệu quả từ thị trường này.
Việc tổ chức thị trường giao dịch TPDNRL đã đáp ứng yêu cầu của Nghị định 65/2022/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 153/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 quy định về chào bán, giao dịch
TPDNRL tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế, trong đó, Bộ Tài chính giao HNX triển khai xây dựng hệ thống giao dịch TPDNRL. Bước đầu vận hành, hệ thống giao dịch TPDNRL cho thấy sự an toàn, ổn định, đúng tiến độ theo chỉ đạo của cơ quan quản lý, đáp ứng yêu cầu thực tế của thị trường.
Hệ thống giao dịch TPDNRL cho phép thành viên giao dịch kết nối và gửi lệnh lên hệ thống giao dịch của HNX. Hệ thống hiện hỗ trợ 2 loại lệnh là thỏa thuận điện tử và thỏa thuận thông thường (báo cáo giao dịch). Đối với lệnh điện tử, thành viên có thể lựa chọn gửi lệnh chào đến một số thành viên nhất định hoặc gửi lệnh đến tất cả các thành viên của thị trường và chỉ các thành viên nhận được lệnh chào mới có thể xác nhận lệnh.
Việc giao dịch của nhà đầu tư chỉ được xác lập trên hệ thống khi người mua và người bán trái phiếu xác nhận đã hiểu đầy đủ thông tin về tổ chức phát hành. Đây là một trong những cơ chế giúp thị trường phát triển bền vững trên cơ sở thông tin từ tổ chức phát hành trái phiếu doanh nghiệp tới các trái chủ được xuyên suốt và minh bạch.
Hệ thống cho phép trao đổi thông tin giao dịch, thông tin lưu ký với hệ thống của VSD. Việc thanh toán các giao dịch TPDNRL được thực hiện theo phương thức thanh toán tức thời theo từng giao dịch hoặc lệnh sẽ được thanh toán vào cuối ngày giao dịch theo lựa chọn của nhà đầu tư. Bên cạnh đó, hệ thống cho phép tra cứu thông tin về sổ lệnh, thông tin về trái phiếu, thống kê giao dịch.
Thúc đẩy tính minh bạch
Trước đây, việc giao dịch TPDNRL được thực hiện tại các tổ chức lưu ký, hình thức giao dịch chủ yếu là chuyển nhượng giữa các nhà đầu tư và chuyển nhượng giữa nhà đầu tư và tổ chức lưu ký. Nghị định 65/2022/NĐ-CP ra đời là căn cứ cho việc đưa giao dịch TPDNRL vào quản lý tập trung.
Cụ thể, theo quy định tại Khoản 3, Điều 3, Nghị định 65/2022/NĐ-CP, tất cả TPDNRL phải được đưa vào giao dịch tập trung trên hệ thống giao dịch TPDNRL tại Sở giao dịch chứng khoán trong vòng 3 tháng kể từ khi hệ thống đăng ký, lưu ký, giao dịch trái phiếu chính thức vận hành. Việc đưa hệ thống giao dịch TPDNRL vào vận hành sẽ góp phần tăng tính minh bạch, hạn chế rủi ro cho nhà đầu tư trong giao dịch
TPDNRL, góp phần thúc đẩy tính thanh khoản cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp, đồng thời tạo điều kiện cho thị trường sơ cấp TPDNRL phát triển bền vững hơn.
Liên quan đến hệ thống công bố thông tin TPDNRL, từ năm 2019, Bộ Tài chính đã phân công HNX xây dựng Chuyên trang thông tin trái phiếu doanh nghiệp và thực hiện tiếp nhận nội dung thông tin công bố của doanh nghiệp phát hành trái phiếu và công bố thông tin trên chuyên trang thông tin tại Sở theo quy định tại Nghị định 163/2018/NÐ-CP.
Theo đó, Chuyên trang thông tin trái phiếu doanh nghiệp được xây dựng để công bố thông tin về phát hành TPDNRL, bao gồm: công bố thông tin trước đợt phát hành của doanh nghiệp, công bố thông tin bất thường, công bố thông tin của doanh nghiệp về trái phiếu chuyển đổi, trái phiếu kèm theo chứng quyền, mua lại trái phiếu trước hạn, hoán đổi trái phiếu, công bố kết quả phát hành trái phiếu doanh nghiệp, qua đó đáp ứng nhu cầu thông tin của mọi đối tượng nhà đầu tư, cũng như phục vụ công tác thống kê và báo cáo Bộ Tài chính.
Hiện Chuyên trang thông tin trái phiếu doanh nghiệp đã được HNX nâng cấp, không chỉ để phục vụ hoạt động công bố thông tin về hoạt động phát hành mà còn công bố thông tin về giao dịch TPDNRL đáp ứng các quy định theo Nghị định 65/2022/NĐ-CP và Thông tư 30/2023/TT-BTC. Thông tin về giao dịch TPDNRL được công bố tại địa chỉ https://cbonds.hnx.vn.
Với cơ sở dữ liệu về toàn bộ các giao dịch TPDNRL, các cơ quan quản lý có thông tin đầy đủ và cái nhìn tổng thể hơn về TPDNRL từ khâu phát hành trên thị trường sơ cấp đến giao dịch trên thị trường thứ cấp. Đồng thời, Chuyên trang thông tin TPDNRL tiếp tục đóng vai trò phục vụ nhu cầu thông tin cho các nhà đầu tư, giúp nhà đầu tư tiếp cận thông tin đầy đủ hơn đối với TPDNRL và có thêm kênh tham khảo mức giá trái phiếu, góp phần bảo vệ lợi ích cho nhà đầu tư tốt hơn.
Lãnh đạo HNX tin tưởng, hệ thống giao dịch TPDNRL đi vào vận hành có ý nghĩa tích cực trong việc làm lành mạnh hóa thị trường, phục vụ tốt công tác tổ chức hoạt động giao dịch trên thị trường TPDNRL một cách có tổ chức, chuyên nghiệp, có sự tham gia quản lý, giám sát của các cơ quan chức năng, nhằm tạo ra một thị trường giao dịch an toàn, hiệu quả cho nhà đầu tư, thúc đẩy sự phát triển đồng bộ cho cả thị trường trái phiếu doanh nghiệp nói chung tại Việt Nam. Thanh khoản trên thị trường thứ cấp cũng sẽ gia tăng, góp phần thúc đẩy những doanh nghiệp có tình hình tài chính tốt tiếp tục huy động được nguồn vốn trung và dài hạn qua hoạt động phát hành trái phiếu riêng lẻ.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc
Để nâng cao chất lượng và phát triển thị trường TPDNRL, cần ưu tiên phát triển các thị trường tập trung có sự quản lý hiệu quả của cơ quan nhà nước và sự minh bạch để người dân, doanh nghiệp giám sát giúp thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển lành mạnh, ổn định, minh bạch, an toàn và bền vững.
Do đó, việc ra đời của Hệ thống giao dịch TPDNRL là hết sức cần thiết, góp phần tạo ra một nền tài chính đa dạng, hỗ trợ doanh nghiệp huy động vốn trung và dài hạn để phát triển đất nước nhằm giảm sự phụ thuộc quá nhiều vào kênh tín dụng ngân hàng.
Tuy nhiên, khai trương Hệ thống giao dịch TPDNTL mới chỉ là bước đầu, chúng ta còn nhiều việc phải làm phía trước. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước và các đơn vị liên quan cần tiếp tục công tác hoàn thiện thể chế chính sách; tổ chức thị trường hoạt động ổn định, an toàn, thông suốt; tiến hành cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính tạo điều kiện tối đa cho các tổ chức phát hành trái phiếu doanh nghiệp.
Tuyên truyền, phổ biến chính sách pháp luật, thông tin về tình hình thị trường, đào tạo kiến thức tài chính cho nhà đầu tư và tăng cường kiểm soát, xử lý việc đưa tin không chính thống, ảnh hưởng tiêu cực đến thị trường.
Nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ của các tổ chức trung gian, các công ty chứng khoán từ khâu tư vấn phát hành đến hỗ trợ doanh nghiệp phát hành, kiểm soát đối tượng được tham gia đầu tư; nâng cao đạo đức nghề nghiệp của nhân viên các công ty chứng khoán. Tăng cường hoạt động giám sát nhằm chấn chỉnh và xử lý nghiêm các vi phạm trong hoạt động phát hành, đầu tư và cung cấp dịch vụ liên quan đến trái phiếu, bảo đảm tính công khai, minh bạch cho thị trường.