Nghệ sĩ Xuân Yến sinh năm 1947 tại Sài Gòn. Đến mùa Tết năm nay dù sức khỏe yếu bà vẫn cố gắng xuất hiện trên sân khấu trong vở Tô Hiến Thành xử án.

Xuân Yến: Cô đào nổi tiếng của dòng họ cả trăm năm theo nghiệp Tổ

Nghệ sĩ Xuân Yến sinh ra trong đại gia tộc có cả trăm năm ăn cơm Tổ, gia tộc hát bội - cải lương tuồng cổ Vĩnh Xuân - bầu Thắng - Minh Tơ - Thanh Tòng.

Bà là con gái của cố nghệ sĩ Minh Tơ và Bảy Sự, là chị gái của nghệ sĩ Thanh Tòng, Thanh Loan, Công Minh, Xuân Thu, Thanh Sơn, nhạc sĩ Minh Tâm.

Bà kết hôn với nghệ sĩ Hữu Cảnh và có mấy người con theo nghiệp hát, nhưng nổi bật nhất là nghệ sĩ Trinh Trinh và con rể là nghệ sĩ Kim Tử Long.

Vì sinh ra trong gia tộc mà tính tới nay có tới 6 đời theo nghề hát nên từ bé nghệ sĩ Xuân Yến đã sớm làm quen với tiếng hát, lời ca. 

Thuở nhỏ anh em bà đã được cha đào tạo trong nhóm Đồng ấu Minh Tơ. Sau đó, bà theo đoàn Vĩnh Xuân Ban - Khánh Hồng. Nơi đây bà được gia đình dạy đa dạng các loại vai từ đào văn tới đào võ, từ tì nữ tới đào mụ. 

Tiếp đó bà có theo đoàn hát bội của nghệ sĩ Thành Tôn (dượng rể của bà, ba của nghệ sĩ Thành Lộc), rồi gánh hát Kim Chưởng…

Bà thể hiện được rất nhiều dạng vai từ Phàn Lê Huê, Hồ Nguyệt Cô, Lưu Kim Đính đến Điêu Thuyền, Bàng Quý Phi, Hàn Tố Mai, Địch Thiên Kim, Lý Thần Phi…

Xuân Yến: A Phò trong trái tim khán giả

Nghệ sĩ Xuân Yến được người làm nghề đánh giá là nghệ sĩ có tài. Bà có khả năng thể hiện nhiều dạng vai tính cách.

Với những khán giả không có điều kiện xem bà diễn trực tiếp trên sân khấu thì có lẽ nhờ màn ảnh mà nhiều người in đậm vai diễn A Phò của bà trong vở cải lương tuồng cổ Tô Hiến Thành xử án.

Đó là vai kẻ ngoại bang theo phò Đoàn Hồng Loan làm gián điệp chia rẽ nội bộ nhà Lý nước ta. A Phò vừa lươn lẹo vừa hài hước khiến khán giả vô cùng thích thú. 

Sau này, bà đi đâu nhiều khán giả vẫn gọi tên nhân vật A Phò thay vì gọi tên bà.

Khoảng năm 2017, bà bị một trận bệnh tưởng không qua khỏi, nhưng may mắn bà đã hồi phục. Dù sức khỏe yếu nhưng hễ có chương trình nào nhắm tham gia được là bà nhận lời ngay.

Những chương trình do con rể Kim Tử Long tổ chức, người ta thấy bà đến sớm, ngồi coi với gương mặt hạnh phúc. 

Năm 2021, em trai thứ 9 của bà là nghệ sĩ Công Minh khôi phục Đoàn cải lương tuồng cổ Minh Tơ bằng đêm diễn mở màn tại sân khấu Sen Việt với vở Lưu Bị cầu hôn Giang Tả. 

Bà và anh chị em trong nhà xúm vô phụ. Dù cái chân bà đi bị yếu nhưng không vắng buổi tập nào và chỉ dạy con cháu rất kỹ lưỡng.

Mùa Tết 2023, bà có dịp tái hiện vai diễn A Phò trong vở Tô Hiến Thành xử án do sân khấu Sen Việt và Đoàn cải lương tuồng cổ Minh Tơ phối hợp thực hiện tại Nhà hát Trần Hữu Trang.

Ê kíp thực hiện sợ ảnh hưởng sức khỏe của bà nên hạn chế không cho tập nhiều. Vậy chớ cảnh nào chưa ưng, bà cứ đòi tập lại. Mỗi lần bước lên bục sân khấu phải có người dìu vì cái chân đau. Nhưng cứ bước ra sân khấu thì bà vẫn là A Phò liến thoắng của ngày nào, cũng tung tẩy không biết mệt cùng cô cháu Lê Thanh Thảo (trong vai Đoàn Hồng Loan).

Vậy mới thấy, đã là nghệ sĩ đến chết vẫn còn muốn nhả tơ. Và nghệ sĩ Xuân Yến đã đi trọn vẹn nghề hát như cái cách mà bà muốn…

Đoàn tuồng cổ Minh Tơ mong khơi lại cảm hứng về sử Việt

Tết này, trong khi các đoàn tuồng cổ chọn tuồng từ tích Tàu để đảm bảo an toàn phòng vé, duy nhất sân khấu Sen Việt và đoàn tuồng cổ Minh Tơ dám ra mắt vở sử Việt - Tô Hiến Thành xử án.