Giá phân bón tăng mạnh khiến nông dân gặp khó - Ảnh: QUANG ĐỊNH
Trong khi đó giá phân bón trong nước tăng cao, sản lượng xuất khẩu phân bón những tháng đầu năm cũng tăng mạnh.
Theo Bộ Công thương, Luật quản lý ngoại thương 2017 quy định rằng có thể áp dụng biện pháp tạm ngừng xuất khẩu đối với hàng hóa nhưng phải trong trường hợp mất cân đối nghiêm trọng của cán cân thanh toán hoặc các trường hợp đặc biệt nghiêm trọng khác theo quy định của pháp luật; trong khi đó, lượng phân bón sản xuất trong nước và nhập khẩu cơ bản đáp ứng được nhu cầu.
Đáp ứng đủ nhu cầu nếu tăng công suất
Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Nguyễn Văn Thanh, cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công thương), cho rằng lượng phân bón nhập khẩu trong 6 tháng đầu năm nay vào khoảng 2,3 triệu tấn, tăng 15% so với cùng kỳ năm 2020. Cùng thời điểm này, các doanh nghiệp đã xuất khẩu 667.000 tấn phân bón các loại, tăng 44,7% so với cùng kỳ năm trước.
Dù lượng xuất khẩu 6 tháng đầu năm tăng cao nhưng tổng nguồn cung từ sản xuất trong nước và nhập khẩu đạt trên 6,6 triệu tấn, trừ đi lượng phân bón đã xuất khẩu, cơ bản đáp ứng đủ nhu cầu trong nước. Do đó, chưa đủ cơ sở để ngừng xuất khẩu phân bón.
Cũng theo ông Thanh, năng lực sản xuất của các nhà máy phân bón trong nước hiện trên 8 triệu tấn, nhập khẩu khoảng 4 triệu tấn, cơ bản đáp ứng đủ nhu cầu tiêu thụ khoảng 11 triệu tấn. VN cũng cơ bản tự chủ được mặt hàng phân bón với phân urê, lân và NPK, đáp ứng khoảng 86% nhu cầu DAP và MAP, chỉ nhập khẩu phân SA và kali do trong nước không có nguồn nguyên liệu.
"Trong 6 tháng đầu năm, các nhà máy đẩy mạnh công suất nên sản lượng đạt 4,33 triệu tấn phân bón vô cơ các loại. Nhu cầu tiêu thụ phân bón tăng, lượng tồn kho thấp nhưng vẫn chưa phát huy 100% công suất thiết kế", ông Thanh nói.
Bộ Công thương cũng cho rằng giá phân bón phụ thuộc hoàn toàn vào các yếu tố bên ngoài như thị trường giá nông sản tăng liên tục khiến nhu cầu tăng cao, giá bán nguyên liệu như lưu huỳnh và amoniac, giá dầu, giá cước vận chuyển tăng, chính sách hạn chế xuất khẩu của Trung Quốc... chứ không phải do nguồn cung không đáp ứng được nhu cầu.
Chẳng hạn, giá phân DAP tại nhà máy hiện trên 9,4 triệu đồng/tấn, tăng mạnh so với mức giá khoảng 8 triệu đồng/tấn vào cùng kỳ năm trước. Giá urê đang vào khoảng 7,8 triệu đồng/tấn, tăng 1,8 triệu đồng/tấn so với cùng kỳ.
Tại ĐBSCL, thị trường tiêu thụ phân bón lớn nhất cả nước, giá bán phân urê tại các đại lý dao động từ 9,5 - 11 triệu đồng/tấn. Phân DAP dao động từ 12 - 15 triệu đồng/tấn tùy nguồn gốc sản xuất, phân NPK khoảng 11 triệu đồng/tấn...
Thời gian tới, theo ông Thanh, với giá dầu được dự báo tiếp tục tăng khi các chính sách cách ly sẽ được giãn bỏ, sau thời gian được hưởng lợi do tận dụng được nguồn nguyên liệu đã nhập từ trước khi tăng giá, các nhà máy sản xuất bắt đầu phải nhập nguyên liệu với giá cao, tạo sức ép tăng giá thành phân bón.
Tuy nhiên, do đang cuối vụ lúa hè thu, nhu cầu phân bón sẽ giảm, nguồn cung vẫn được đảm bảo từ sản xuất và nhập khẩu, nên dự báo giá phân bón có thể có xu hướng chững lại và giảm dần.
Sản xuất, đóng gói và vận chuyển phân bón NPK Phú Mỹ đi tiêu thụ tại Nhà máy đạm Phú Mỹ, huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu - Ảnh: QUANG ĐỊNH
Sẽ kiểm tra, xử lý việc đầu cơ găm hàng
"Giá phân bón tăng trong thời gian vừa qua vì nhiều lý do khác nhau, như giá phân bón thế giới tăng, sự tăng giá của một số nguyên liệu đầu vào, sự gia tăng của chi phí vận chuyển, nhu cầu tăng... nhưng chưa có cơ sở khẳng định sự thiếu hụt về nguồn cung. Do đó, việc tạm ngừng xuất khẩu phân bón ngay là chưa đủ cơ sở, các bộ ngành liên quan và doanh nghiệp, hiệp hội cần có đánh giá cụ thể", ông Thanh nói.
Cũng theo ông Thanh, năng lực sản xuất phân urê trong nước là 2,66 triệu tấn/năm, tiêu thụ khoảng 1,8 - 2 triệu tấn/năm, nên hoàn toàn đáp ứng nhu cầu, có thể xuất khẩu từ 500 - 660 tấn urê/năm. Do đó, thông tin người dân gặp khó khăn khi mua phân urê có thể chưa chính xác.
Từ đầu năm nay, do nhu cầu thị trường nội địa, sản xuất urê của các nhà máy mới chỉ đạt khoảng 87% công suất thiết kế, do giá urê nhập khẩu đang cao hơn so với giá urê sản xuất trong nước nên các nhà máy sẽ phát huy công suất tối đa, đẩy mạnh sản xuất cung ứng urê ra thị trường.
Tổng nguồn cung từ sản xuất trong nước và nhập khẩu tương đối ổn định so với các năm trước, đạt trên 6,6 triệu tấn, trừ đi lượng phân bón đã xuất khẩu thì cơ bản đáp ứng đủ nhu cầu trong nước.
Tuy nhiên, có thời điểm nhu cầu phân bón tăng đột biến nên nguồn cung thiếu hụt cục bộ, có tính chất tạm thời. Dù vậy, nông dân không nên quá lo lắng, mua phân bón tích trữ, làm đẩy giá phân bón lên cao hơn; sử dụng phân bón tiết kiệm, hiệu quả hơn, bởi thực tế hiệu suất sử dụng phân bón của VN đang rất thấp, chỉ đạt 50 - 60%, dẫn tới lãng phí và ô nhiễm môi trường. Trường hợp thiếu mặt hàng phân bón nào, có thể sử dụng mặt hàng tương tự để thay thế.
Để bình ổn thị trường, theo ông Thanh, Bộ Công thương sẽ tiếp tục phối hợp với Bộ NN&PTNT cùng các đơn vị liên quan để đánh giá, rà soát biện pháp tự vệ đối với phân bón DAP, MAP một cách khách quan, tổng thể và phù hợp với quy định của pháp luật...
"Bộ Công thương cũng sẽ chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tăng cường kiểm tra, tránh tình trạng đầu cơ, găm hàng, tăng giá, đồng thời đề nghị doanh nghiệp đẩy mạnh sản xuất, ưu tiên tiêu thụ trong nước và hạn chế xuất khẩu nhằm bình ổn giá phân bón tại thị trường trong nước.
Các doanh nghiệp không để tồn kho gây ứ đọng vốn hoặc thực hiện các hành vi đầu cơ để trục lợi, kiểm soát hoạt động xuất khẩu phù hợp với thực tế. Doanh nghiệp nhập khẩu cân đối nguồn hàng, tăng cường kết nối với các đơn vị sản xuất phân bón", ông Thanh cho biết.
TS Võ Mai (phó chủ tịch Hội Làm vườn VN):
Cần ưu tiên phân bón cho nông dân hơn xuất khẩu
Trong bối cảnh sản xuất và lưu thông nông sản khó khăn, giá phân bón tăng quá nóng từ đầu năm đến nay thực sự là một cú sốc đối với người sản xuất nông nghiệp. Đúng là giá phân bón trong nước chịu ảnh hưởng bởi giá thế giới, nhưng cũng có những điểm khác biệt vì trong quá trình đầu tư các dự án, trong các chính sách hỗ trợ nhà máy sản xuất trong nước ở VN khác với nước ngoài.
Các nhà máy phân bón của VN nhận được nhiều ưu đãi ngay từ quá trình lập kế hoạch, ưu đãi đầu vào, cơ chế, chính sách... là để hỗ trợ trong nước, đảm bảo giá cả ổn định cho nông dân. Ngay cả việc áp thuế tự vệ hơn 1 triệu đồng/tấn phân bón DAP nhập khẩu cũng là để cứu các nhà máy thua lỗ hàng chục ngàn tỉ đồng của Bộ Công thương chứ đâu phải bảo vệ nông dân.
Có thể nói, tiền thuế áp cho DAP nhập khẩu là do chính nông dân trong nước phải trả. Các nhà nhập khẩu căn cứ vào giá nhập khẩu, tiền thuế rồi tính giá bán ra và nông dân là người phải chịu. Nông dân phải trả tiền thuế để cứu các nhà máy DAP, để hỗ trợ các nhà máy urê. Vai trò giám sát và quản lý giá của Nhà nước với các mặt hàng thiết yếu này chưa được phát huy.
Trong bối cảnh giá cả tăng quá cao, ưu tiên hàng hóa cho tiêu dùng trong nước, ổn định giá cả cho nông dân là thiết yếu chứ không phải chỉ đảm bảo quyền lợi của một vài doanh nghiệp sản xuất phân bón. Do đó, cần phải có chính sách hạn chế xuất khẩu phân bón như tạm ngưng xuất khẩu, tăng thuế xuất khẩu và chính sách tăng nguồn cung bằng cách tạm ngưng áp thuế tự vệ với các phân bón mà VN chưa sản xuất đủ như DAP, MAP...
Bộ Công thương cho rằng chưa đủ cơ sở để tạm ngưng xuất khẩu là cách giải thích máy móc và thiếu trách nhiệm với nông dân. Hãy nhìn sang Trung Quốc, quốc gia sản xuất và xuất khẩu phân bón hàng đầu thế giới, họ có chính sách rất linh hoạt và đặt mục tiêu đảm bảo sản xuất trong nước lên hàng đầu.
Căn cứ vào nhu cầu và tình hình giá cả trong nước, Trung Quốc thường xuyên áp dụng chính sách tạm ngưng xuất khẩu hoặc tăng thuế xuất khẩu lên rất cao để đảm bảo nguồn cung cho nội địa.
Do đó, Bộ Công thương hoàn toàn có thể áp dụng các chính sách tạm ngưng xuất khẩu hoặc tăng thuế xuất khẩu đối với phân bón để tăng nguồn cung cho thị trường trong nước, qua đó giúp bình ổn giá cho nông dân. Ngoài ra, cần kiểm tra xem có hay không việc các nhà máy cố tình găm hàng tạo khan hiếm giả hoặc tận dụng lợi thế độc quyền để triệt tiêu cạnh tranh với các nhà máy sản xuất NPK trong nước khác.
Trần Mạnh
Cần tạm ngưng xuất khẩu phân bón TTO - Nhiều ý kiến đề nghị cần tạm ngưng hoặc đánh thuế cao với phân bón xuất khẩu để đảm bảo nguồn cung trong nước, hạ nhiệt giá phân bón đã tăng quá nóng.