Lực lượng chức năng vừa thu giữ một lô hàng thuốc lá điện tử được nhập về kinh doanh qua mạng - Ảnh: Tổng cục quản lý thị trường

Phóng viên Tuổi trẻ Online đã lần theo manh mối một số cơ sở kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng được rao bán trên mạng, nhiều chia sẻ từ chính "người trong cuộc" được bộc lộ.

Một người kinh doanh sản phẩm này tại TP.HCM cho hay phần lớn thuốc lá thế hệ mới được nhập lậu thông qua các đường dây chuyên "đánh" hàng lậu qua đường bộ các tỉnh biên giới Tây Nam Bộ (giáp Campuchia), và các tỉnh biên giới phía Bắc (giáp Trung Quốc). Một số ít khác có thể nhập về đường hàng không dưới dạng xách tay.

Nhập qua đường dây "đánh" hàng lậu

"Hầu hết nguồn hàng hiện nay đang bán tại Việt Nam là từ Trung Quốc. Để nhập lậu, các đầu mối thường hình thành đường dây xuyên quốc gia, hoặc ghép thuốc lá thế hệ mới chung với các mặt hàng khác để nhập lậu qua biên giới", "người trong cuộc" nhận định.

Chủ một đầu mối kinh doanh khác cũng "chuyên cung cấp vape giá rẻ..." thì cho biết chủ yếu bán sỉ mặt hàng này tại các thành phố lớn. Lân la hỏi cách nhập hàng và việc kinh doanh liệu có bị bắt hay gì không, người này nói việc nhập lậu thuốc lá thế hệ mới không dễ nhưng nhu cầu sử dụng ngày càng tăng nên số người tham gia nhập lậu gia tăng, dẫn đến nguồn hàng mới dần phổ biến.

"Muốn mua hàng thì thường phải kết nối trước với nguồn cung phía bên kia biên giới, nếu quen thì nhập trước trả tiền sau, còn không mình chuyển tiền qua đơn vị trung gian là họ giao hàng. Nếu muốn nhập lậu cũng có thể thông qua công ty tại Việt Nam chuyên nhận mua, giao dịch, vận chuyển trọn gói tất cả sản phẩm mình cần, chỉ cần 1 tuần là hàng về đến tận tay, nhưng giá cả sẽ đội lên", chủ một đầu mối khẳng định.

Theo nhiều người bán, hàng về sẽ tập kết tại một kho hàng riêng và từ đây phân phối kín đến các điểm bán trong thành phố. Những người này sẽ chủ động bán lại cho người dùng bằng nhiều hình thức, thường là thông qua Facebook, Zalo.

"Khi đăng bán trên mạng xã hội, đặc biệt các hội nhóm riêng biệt, khách hàng thông qua đây sẽ liên hệ đặt mua, chủ hàng sẽ chuyển hàng và lấy tiền, rất nhanh chóng và dễ dàng", một người bán bật mí cách kinh doanh sản phẩm này.

Một cán bộ quản lý thị trường địa phương trực tiếp đánh án các vụ buôn lậu thuốc lá điện tử cho hay: "Qua khai nhận của các đối tượng, hàng hóa được đưa vào bằng nhiều con đường, chủ hàng khai đặt tiền và mua trên mạng nên không có hóa đơn chứng từ. Theo nhận định của chúng tôi, họ tập hợp nguồn hàng từ nhiều nơi, đường bộ hoặc hàng không, hoặc đường thủy cũng có nhưng đa phần bằng đường bộ. Xuất xứ hàng hóa cũng nhiều nguồn, nhưng hàng tinh dầu này đa phần hàng Trung Quốc."

Việc bày bán công khai do nhu cầu sử dụng ngày càng tăng của người dùng - Ảnh: NGỌC HIỂN

Luật chung chung, hàng nguy hại cũng xử phạt như… hàng lậu

Lần theo đường dây đánh hàng thuốc lá lậu ở vùng biên giới Tây Nam, có thể thấy tình hình buôn lậu sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng cũng "nóng" như thuốc lá truyền thống.

Riêng tại An Giang, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2021 đã phát hiện, bắt giữ 4 vụ (tăng 3 vụ so với cả năm 2020) liên quan 4 người, thu giữ tang vật trị giá hàng chục triệu đồng, nhưng chỉ xử phạt với tổng số tiền chỉ gần 9 triệu đồng về hành vi kinh doanh, buôn bán hàng hóa không rõ nguồn gốc, hàng hóa nhập lậu.

Việc xử lý các vụ liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng nhập lậu vẫn đang còn gặp phải một số vướng mắc. Theo đại diện Công an tỉnh Long An, lý do là Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 (được sửa đổi bổ sung năm 2018) chưa nêu cụ thể tên các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, ngoại trừ việc quy định chung cho các sản phẩm có chứa nguyên liệu thuốc lá sẽ nằm trong phạm vi điều chỉnh của luật này.

Đồng thời hiện nay cũng chưa có quy định xử phạt cụ thể của pháp luật về việc nhập khẩu, kinh doanh, mua bán, sử dụng đối với các loại sản phẩm này.

Đại diện cục quản lí thị trường TP.HCM cho biết hiện nay các vụ bắt thuốc lá thế hệ mới chủ yếu dựa vào lí do là không nguồn gốc xuất xứ, như dạng hàng lậu. Tuy nhiên, phần lớn vụ bị bắt chỉ nhỏ lẻ vài chục hoặc đến trăm sản phẩm. Những điểm này chủ yếu trưng hàng cho khách, bán lẻ, còn kho hàng thật sự thì khủng hơn nhưng kín đáo.

Việc mua bán, giao dịch sản phẩm này chủ yếu thông qua mạng xã hội nên việc thanh kiểm tra của cơ quan chức năng cũng gặp nhiều khó khăn, đặc biệt những hội nhóm trên facebook, zalo… không dễ xâm nhập.

Một đại diện của Cục Quản lý thị trường Hà Nội cũng cho hay sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng không có hóa đơn, chứng từ, không chứng minh được nguồn gốc xuất xứ khi bị xử phạt sẽ đưa vào vi phạm kinh doanh hàng nhập lậu, tùy mức độ để xử lý vi phạm.

Theo đó, trong Nghị định 98 quy định với trường hợp xử lý với hàng nhập lậu, có khung quy định rõ, với hàng hóa bị kiểm tra, thu giữ nếu không chuyển cho cơ quan tố tụng, thì những lô hàng bị thu giữ có giá trị từ 100 triệu trở lên thì cũng chỉ nằm trong khung xử lý đã được quy định, là phạt vi phạm hành chính mức cao nhất 40 - 45 triệu đồng cho cá nhân và đối tượng vi phạm là doanh nghiệp có thể gấp đôi.

Được biết, tháng 10-2020, Văn phòng Chính phủ đã có công văn truyền đạt ý kiến của Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Công Thương khẩn trương đề xuất chính sách quản lý đối với thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trong tháng 12-2020. Tuy nhiên đến nay vẫn chưa có quyết định cuối cùng về chính sách quản lý các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.

Kỳ tới: Luật có kẽ hở... hàng nguy hại cũng lộng hành?

Thuốc lá điện tử không rõ nguồn gốc… báo động nguy cơ

Tình trạng kinh doanh thuốc lá thế hệ mới trên mạng hay nguy hại hơn khi sản phẩm này bắt đầu thâm nhập vào trường học, giới trẻ đặt ra cảnh báo cần phải có biện pháp quản lý chặt hơn.