“Tết” tháng Bảy như một lời nhắc nhở

Trần Thanh Tâm

(KTSG) - Ngày đầu tiên của đợt cách ly toàn TPHCM theo Chỉ thị 16 của Chính phủ bắt đầu với người viết bài bằng một dòng trạng thái trên Facebook, đại khái nói sáng nay, Sài Gòn vắng hơn sáng mồng một Tết.

Thông tin này mang đến cảm xúc vui buồn lẫn lộn. Tin tốt là các biện pháp mạnh nhằm ngăn ngừa virus lây lan thêm đang được thực hiện rốt ráo. Tuy nhiên, chắc khó có ai có thể vui nỗi với cảnh tượng vào một ngày làm việc đầu tháng Bảy, Sài Gòn bỗng trở nên “vắng như chùa Bà Đanh” còn hơn mùng một Tết Nguyên đán. Có lẽ cũng chẳng cần phải bàn tán dài dòng ở đây về những hệ lụy của đợt cách ly mới nhất vì mọi người đều biết về chúng.

Ngày cách ly thứ hai đầy ắp các bài viết trên mạng bày tỏ tình cảm với thành phố này do rất nhiều tác giả không phải là người gốc gác ở đây nhưng hoặc đã xem đây là nơi cưu mang mình trong suốt thời gian qua hoặc cảm thấy mình gắn bó với nơi họ gọi là “đất lành chim đậu”. Gần như ai cũng mong thành phố này tránh được tổn thất và sẽ hồi phục trong thời gian sớm nhất khi đại dịch đi qua.

Dịch bệnh nguy hiểm tác hại đến gần như tất cả mọi người. Nhưng dường như có một “người” đang mỉm cười rất thú vị với tình cảnh “sáng mùng một Tết trong tháng Bảy” hiện nay. Đó là... bầu không khí chúng ta đang hít thở. Quả thật, từ sáng “ngày mùng một Tết tháng Bảy” đầu tiên đến nay, Sài Gòn bỗng trở nên “dễ thở”, theo nghĩa đen, hơn hẳn vì lượng phương tiện giao thông đủ loại ít đi rất nhiều. Trừ những vị trí đầu mối, cửa ngỏ, còn lại đường phố vắng tanh, lác đác vài chiếc xe qua lại. Những con đường thường ngày chật ních xe cộ bỗng hóa mênh mông như “Đường ta rộng thênh thang tám thước” (một câu trong bài thơ Ta đi tới của Tố Hữu).

Cùng với sự vắng bóng của các chuyến xe đủ loại, cảnh tượng quen thuộc “Ở đây sương khói mờ nhân ảnh” (một câu trong bài thơ Đây thôn Vỹ Dạ của Hàn Mạc Tử) vì khói xe mù mịt thường ngày... cũng biến mất. Thực ra, ô nhiễm không khí vì khói xe đã bớt đi rất nhiều từ khi đợt giãn cách xã hội ở thành phố này cách đây hơn một tháng. Trái ngược với báo động “chỉ số khói bụi ở TPHCM vượt quá mức quy chuẩn nhiều lần” được đưa ra không ít lần trước đây, chẳng ai còn đá động đến điều này.

Ô nhiễm không khí do khí thải từ phương tiện giao thông là điều không thể tránh khi số lượng xe cơ giới không ngừng tăng ở TPHCM. Một thống kê của ngành giao thông thành phố cho biết đến giữa năm 2019, thành phố có gần 9 triệu phương tiện cơ giới cá nhân, gồm hơn 825.000 xe hơi và hơn 8,12 triệu xe gắn máy(1). Từ năm 2010 đến mốc thời gian vừa đề cập, TPHCM có thêm 4 triệu phương tiện loại này, nghĩa là số lượng xe tăng 80% sau chưa đầy 10 năm.

Dĩ nhiên, xe không thể chạy bằng... cơm mà bằng xăng dầu. Khi xem lại thống kê mức tiêu thụ xăng dầu so với tăng trưởng GDP của Việt Nam, người viết nhận thấy có mối tương quan khá mật thiết giữa tăng trưởng tiêu thụ tăng dầu với tăng trưởng GDP. Trong 15 năm từ 2002-2016, tiêu thụ xăng dầu nhìn chung tăng đồng biến với GDP. Từ 2002-2010, lượng xăng dầu tiêu thụ trung bình tăng 9% cùng với tăng trưởng kinh tế ở mức cao. Sau đó, tiêu thụ xăng dầu giảm do kinh tế gặp khó khăn và lại tăng tiếp khi kinh tế phục hồi. Nhìn chung, xăng dầu tiêu thụ chậm lại khi GDP dưới 6%, nhưng tăng mạnh hơn nhiều khi GDP cao hơn 7%(2).

Nói cách khác, tăng trưởng kinh tế của chúng ta càng cao, nguy cơ ô nhiễm không khí vì xăng dầu càng tăng. Tuy nhiên, chúng ta - cả người có trách nhiệm lẫn người dân - lại ít chú ý đến điều này, hay trong thâm tâm, xem nhẹ nguy cơ đó. Chúng ta bàn nhiều đến hạn chế tình trạng ô nhiễm nói chung, ô nhiễm không khí nói riêng, nhưng lại làm chẳng bao nhiêu. Chẳng hạn, chúng ta cứ nói phải tăng lượng người sử dụng phương tiện công cộng, trong khi trong thực tế hành khách xe buýt ngày càng giảm!

Sài Gòn không hề là ngoại lệ. Người “nở ra”, xe cộ “nở ra”, nhưng đất không “nở”, không khí cũng không “nở”. Vì thế, không kẹt xe, không ô nhiễm mới là chuyện lạ.

Bên cạnh đại dịch, “Tết” tháng Bảy không ai muốn lại đến như là một lời nhắc nhở nghiêm khắc.

---------------

(1) https://tuoitre.vn/xe-may-va-oto-tai-tp-hcm-tang-len-9-trieu-chiec-khach-di-xe-buyt-giam-20190828144543349.htm

(2) https://cafef.vn/tieu-thu-xang-dau-viet-nam-duoc-du-bao-tang-truong-gap-36-lan-the-gioi-20170725173035316.chn